Kiểm toán chuyên đề: Khẳng định giá trị, nâng tầm chất lượng

Nhiều thông tin có giá trị đối với công tác giám sát, điều hành 

Tiếp nối kết quả đạt được những năm trước, năm 2024, KTNN tiếp tục thực hiện các cuộc kiểm toán chuyên đề toàn ngành như: Việc quản lý, sử dụng kinh phí bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021-2023; Việc quản lý, sử dụng kinh phí thực hiện các chính sách ưu đãi người có công giai đoạn 2021-2023; Việc quản lý, sử dụng các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách do Trung ương quản lý giai đoạn 2020-2023; Việc quản lý và cho thuê đất công ích giai đoạn 2022-2023; Việc quản lý điều hành vận tải hành khách công cộng có sự trợ giá của Nhà nước giai đoạn 2022-2023; Việc thực hiện sắp xếp, tổ chức lại đơn vị sự nghiệp công lập theo Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 25/10/2017 giai đoạn 2021-2023.

Kết quả kiểm toán chuyên đề đã cung cấp những thông tin đáng tin cậy, có giá trị để Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp thảo luận, đánh giá các chương trình mục tiêu trọng điểm, các vấn đề kinh tế - xã hội, giám sát, điều hành chủ trương, chính sách phù hợp, đạt hiệu quả cao.

“Kết quả lớn nhất là KTNN đã phát hiện, kiến nghị những bất cập về cơ chế, chính sách; chỉ ra những hạn chế của hệ thống quản lý, kiến nghị khắc phục nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công. Bên cạnh đó, KTNN kiến nghị xử lý tài chính, kiến nghị cảnh báo và hạn chế tình trạng thất thoát, lãng phí; hướng đến hoàn thiện các chính sách để thực hiện thành công các kế hoạch của ngành/quốc gia gắn với các mục tiêu phát triển bền vững” - đại diện KTNN chuyên ngành II nhấn mạnh.

Đáng nói, Báo cáo kiểm toán tổng hợp chuyên đề toàn Ngành đã cung cấp thông tin nhiều chiều, tổng thể, phục vụ yêu cầu giám sát của Quốc hội và quản lý, điều hành của các cơ quan, tổ chức và người dân đối với các vấn đề đang được quan tâm.

Đơn cử, qua kiểm toán Chuyên đề việc quản lý, sử dụng các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách do Trung ương quản lý giai đoạn 2020-2023, KTNN chỉ rõ một số Quỹ chưa ban hành đầy đủ các hướng dẫn, quy trình nghiệp vụ, giải ngân nhiệm vụ thấp. Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam: Doanh thu chủ yếu từ lãi tiền gửi ngân hàng; chưa đề xuất bổ sung vốn điều lệ từ nguồn Quỹ đầu tư phát triển, sử dụng Quỹ đầu tư phát triển không đúng với nguyên tắc sử dụng... Quỹ Hỗ trợ việc làm ngoài nước: Chưa có biện pháp xử lý hiệu quả đối với doanh nghiệp không nộp quỹ theo quy định; chậm ban hành nguyên tắc, mức hỗ trợ; một số nhiệm vụ theo sứ mệnh chưa thực hiện; cơ chế hoạt động tài chính chưa đảm bảo; thủ tục thanh toán, đấu thầu còn hạn chế...

Kiểm toán chuyên đề toàn Ngành đã và đang đóng vai trò quan trọng trong việc nhận diện những bất cập, rủi ro trong quản lý, điều hành tài chính công, tài sản công, góp phần nâng cao tính minh bạch, hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

Theo KTNN chuyên ngành II, thời gian qua, việc xác định và phê duyệt chủ đề kiểm toán chuyên đề đã đảm bảo tính độc lập, khách quan, minh bạch, hệ thống và khả thi. Các đơn vị chủ trì đã chủ động thành lập tổ soạn thảo, lấy ý kiến toàn Ngành để hoàn thiện đề cương kiểm toán chuyên đề.  Hình thức tổ chức kiểm toán ngày càng được cải tiến, hạn chế sự trùng lặp, chồng chéo, góp phần cải cách hành chính. Sự phối hợp giữa các đơn vị tham gia kiểm toán nhìn chung đảm bảo chặt chẽ, thuận lợi, hỗ trợ nâng cao chất lượng và thống nhất trong các kiến nghị kiểm toán.

Tuy nhiên, quá trình tổ chức, thực hiện kiểm toán chuyên đề toàn Ngành cũng còn một số vấn đề cần được cải thiện thêm liên quan đến việc lựa chọn chuyên đề kiểm toán, thời gian xây dựng đề cương, cách thức tổ chức kiểm toán…

Giải pháp nâng cao chất lượng kiểm toán chuyên đề

Để nâng cao chất lượng các cuộc kiểm toán chuyên đề toàn Ngành, nhằm đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của Đảng, Nhà nước và Nhân dân, KTNN cần triển khai đồng bộ các giải pháp:

Thứ nhất, xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu đồng bộ và kết nối với cơ sở dữ liệu quốc gia về tài chính, tài sản công nhằm phục vụ công tác thu thập, nghiên cứu, phân tích và xác định những vấn đề quan trọng của nền kinh tế cần thực hiện kiểm toán. Việc thu thập đầy đủ thông tin, số liệu cần thiết sẽ tạo điều kiện cho các kiểm toán viên nhà nước phát huy tính sáng tạo, linh hoạt trong hoạt động. Các đơn vị trực thuộc KTNN có thể sử dụng dữ liệu này để xác định các vấn đề trọng yếu, thời sự, đáp ứng yêu cầu quản lý, giám sát tài chính công, tài sản công của Quốc hội và Chính phủ.

Thứ hai,  nghiên cứu, lựa chọn một chuyên đề kiểm toán mang tầm vĩ mô và phạm vi rộng, phục vụ yêu cầu quản lý, phục vụ các nhiệm vụ chính trị của Chính phủ, Quốc hội, diễn biến về tình hình ngân sách, những vấn đề về quản lý, hiệu quả đầu tư công đang được dư luận xã hội quan tâm.

Ngoài ra, nghiên cứu mở rộng một số chuyên đề mới để tiếp cận dần các xu hướng quốc tế và thích ứng với các thay đổi của quốc gia, khu vực, đồng thời đảm bảo được các mục tiêu, định hướng phát triển của Ngành, như: các mục tiêu phát triển bền vững, tham nhũng, công nghệ thông tin, kiểm toán trách nhiệm kinh tế... Đồng thời, đầu tư thời gian, nhân lực để nghiên cứu và có đủ thời gian khảo sát, chuẩn bị các chủ đề đảm bảo chất lượng, khả thi trong thực hiện.

Thứ ba, tùy theo tính chất và phạm vi của cuộc kiểm toán chuyên đề để lựa chọn tổ chức độc lập hay lồng ghép, thực hiện các cuộc kiểm toán chuyên biệt nhằm nâng cao chất lượng kiểm toán toàn Ngành. Các cuộc kiểm toán có phạm vi nhỏ, mang tính tiếp cận phương pháp kiểm toán mới có thể thực hiện lồng ghép, sau đó căn cứ kinh nghiệm, kết quả kiểm toán để thực hiện nhân rộng.

Thứ tư, cần chuẩn bị chu đáo, khẩn trương về thời gian nghiên cứu cũng như thu thập thông tin đầy đủ để xây dựng Đề cương kiểm toán. Việc thu thập thông tin dữ liệu cần tổ chức phù hợp, tránh gây phiền hà cho các cơ quan có liên quan. Trong đó, phát huy vai trò tiên phong của đơn vị chủ trì và sự phối hợp chặt chẽ của tất cả các đơn vị ngay từ khâu thu thập thông tin, xây dựng Đề cương.

Trong khâu xây dựng đề cương, cần phân công rõ ràng, cụ thể nhiệm vụ của từng thành viên để đảm bảo tính chuyên sâu, hiệu quả và tận dụng được trí tuệ tập thể, từ đó nâng cao chất lượng đề cương; đồng thời có phương pháp để phối hợp các thành viên trong tổ đề cương do thực tế các thành viên thường ở nhiều đơn vị khác nhau trong Ngành.

Thứ năm, nâng cao kỹ năng phân tích các vấn đề kinh tế - xã hội, kỹ năng phân tích chính sách cho kiểm toán viên; tổ chức các buổi tọa đàm, tập huấn, trao đổi trong nội bộ, với các đơn vị trong và ngoài ngành về nội dung cuộc kiểm toán chuyên nhằm trang bị, củng cố các kiến thức, kỹ năng cần thiết trước khi tham gia kiểm toán.

Thứ sáu, tăng cường trách nhiệm và sự phối hợp trong xử lý công việc giữa các đơn vị tham gia kiểm toán chuyên đề, từ hoàn thiện đề cương, lập kế hoạch kiểm toán cho đến việc thống nhất các đánh giá, phát hiện, kiến nghị, giúp tăng cường chất lượng, đảm bảo tính đồng bộ khi tổng hợp báo cáo chuyên đề toàn Ngành.

Đồng thời, nâng cao vai trò của các đơn vị tham mưu, nhất là Vụ Tổng hợp trong công tác tham mưu hướng dẫn xây dựng phương án kiểm toán năm, thẩm định, xét duyệt đề cương, kế hoạch, báo cáo kiểm toán…; Vụ Hợp tác quốc tế trong tổng hợp kinh nghiệm, phối hợp với các cơ quan kiểm toán trên thế giới để lựa chọn chủ đề kiểm toán và nghiên cứu các phương pháp kiểm toán mới. 

Thứ bảy, công tác tổng hợp, lập báo cáo kết quả kiểm toán toàn Ngành cần được đổi mới, có sự phối hợp chặt chẽ hơn trong quá trình thực hiện để nâng cao chất lượng và đảm bảo tiến độ. Các phát hiện, đánh giá trọng yếu cần có tính lan tỏa và nhân rộng tại các đơn vị, có tính phổ rộng và kiến nghị mang tính đồng bộ tới các cơ quan có thẩm quyền để sửa đổi cơ chế, chính sách, nâng cao hiệu lực kiến nghị kiểm toán.

Thứ tám, nghiên cứu ứng dụng công nghệ Big data và trí tuệ nhân tạo để phân tích, tổng hợp, đánh giá dữ liệu, giúp xác định các lĩnh vực có rủi ro cao, các vấn đề trọng yếu cần kiểm toán, thu thập và tổng hợp các thông tin của các bộ, ngành, địa phương để hỗ trợ kiểm toán chuyên đề; nghiên cứu sử dụng công nghệ blockchain để đảm bảo tính minh bạch, bảo mật và toàn vẹn dữ liệu trong kiểm toán…/.

HỒNG NHUNG