Kiến tạo khung pháp lý sắc bén trong tiết kiệm, chống lãng phí

Rõ trách nhiệm, có cơ chế khuyến khích tiết kiệm, chống lãng phí

Theo Tờ trình của Chính phủ, Dự án Luật TK, CLP được xây dựng nhằm thay thế Luật Thực hành TK, CLP hiện hành, bảo đảm thực hiện chủ trương, định hướng của Đảng, chính sách của Nhà nước trong giai đoạn mới; đồng thời khắc phục những hạn chế, bất cập của luật cũ. Mục tiêu là tạo khung khổ pháp lý đồng bộ, thống nhất, rõ ràng, hiệu quả cho công tác TK, CLP; góp phần phòng ngừa, ngăn chặn và xử lý nghiêm các hành vi gây lãng phí; nâng cao ý thức trách nhiệm và xây dựng văn hóa tiết kiệm trong toàn xã hội.

Dự thảo Luật bao quát toàn diện các lĩnh vực cần phòng, chống lãng phí, từ quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công, đến tổ chức bộ máy, quản lý và sử dụng lao động trong khu vực nhà nước, cũng như hoạt động sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân.

Cần xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về thực hành TK, CLP, được cập nhật thường xuyên, liên thông giữa các Bộ, ngành, địa phương. Việc này không chỉ giúp minh bạch thông tin mà còn nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số.

Đại biểu Quốc hội Trương Xuân Cừ

Tán thành sự cần thiết của việc ban hành Luật, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng, việc bỏ từ “thực hành” trong tên gọi thể hiện tính cách mạng, quyết liệt hơn, nhấn mạnh tiết kiệm - chống lãng phí không chỉ là hành vi quản lý bắt buộc mà phải trở thành ý thức tự giác và nếp sống thường xuyên của mỗi tổ chức, cá nhân.

Đại biểu Nguyễn Anh Trí, Lê Quân (TP. Hà Nội) đánh giá, hiệu quả là “gốc rễ” của mọi hoạt động TK, CLP. Đại biểu Lê Quân đề nghị bổ sung quy định về hiệu quả sử dụng và khai thác nguồn lực, đồng thời cần có cơ chế thưởng vật chất cho tập thể, cá nhân có sáng kiến, giải pháp mang lại kết quả tiết kiệm thực chất.

Ông dẫn chứng: “Công ty Toyota có chương trình thưởng cho cán bộ, nhân viên đưa ra giải pháp tiết kiệm hiệu quả. Cơ chế này khuyến khích mọi người đổi mới, cải tiến, chứ không chỉ dừng ở việc chi tiêu tiết kiệm đơn thuần”.

Nhiều đại biểu cũng nhấn mạnh, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi tiết kiệm là “quốc sách, là đạo đức cách mạng, là phương châm sống và làm việc của người cán bộ”. Vì vậy, theo Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm và một số đại biểu khác, Dự thảo Luật cần khẳng định tiết kiệm là trách nhiệm chính trị và đạo đức công vụ của cán bộ, công chức; coi đây là tiêu chí thi đua, đánh giá cán bộ hằng năm.

Đại biểu Đào Chí Nghĩa (TP. Cần Thơ) đề xuất bổ sung quy định về trách nhiệm người đứng đầu khi để xảy ra lãng phí do chậm ban hành chương trình, kế hoạch hoặc triển khai dự án. Ông nhấn mạnh: “Cần lượng hóa các đầu việc cụ thể để đánh giá khách quan, minh bạch mức độ trách nhiệm khi xảy ra chậm trễ gây lãng phí”.

Cũng theo đại biểu Nghĩa, Luật cần phân định rõ giới hạn miễn trừ trách nhiệm, chỉ áp dụng khi có căn cứ xác định cán bộ đã thực hiện đầy đủ trách nhiệm, tuân thủ quy trình, báo cáo kịp thời rủi ro và không có lợi ích cá nhân. Làm rõ nguyên tắc này sẽ giúp phân biệt lãng phí khách quan với chủ quan, đảm bảo công bằng và tăng tính răn đe trong thi hành pháp luật.

Tăng cường giám sát, kết nối cơ sở dữ liệu về tiết kiệm, chống lãng phí

Trên cơ sở kế thừa Luật hiện hành, Dự thảo Luật TK, CLP lần này đã bổ sung, hoàn thiện nhiều quy định để tăng cường giám sát, kiểm tra, thanh tra và xử lý nghiêm minh các hành vi lãng phí.

Đại biểu Nguyễn Văn Thi (Bắc Ninh) đánh giá cao quy định công khai hành vi gây lãng phí và kết quả xử lý, kèm theo thông tin về cơ quan, tổ chức, cá nhân vi phạm - một điểm mới quan trọng góp phần nâng cao tính răn đe, trách nhiệm giải trình và tạo cơ sở cho giám sát xã hội. Ông đề nghị quy định cụ thể về thời hạn và nội dung công khai: Chẳng hạn, trong vòng 30 ngày kể từ ngày ban hành kết luận thanh tra hoặc quyết định xử lý, cơ quan có thẩm quyền phải công bố kết quả. “Quy định rõ thời hạn sẽ ngăn chặn tình trạng chậm công khai hoặc né tránh trách nhiệm, đồng thời tạo điều kiện để nhân dân, Mặt trận Tổ quốc và cơ quan dân cử giám sát hiệu quả”, đại biểu Thi nhấn mạnh.

Nhiều đại biểu cũng chỉ ra rằng cơ chế giám sát, thanh tra và xử lý vi phạm trong lĩnh vực TK, CLP chưa thật sự hiệu quả. Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn (TP. Hải Phòng) nêu thực tế: “Không ít cuộc giám sát của Quốc hội rất công phu, nhưng việc triển khai kết luận còn yếu, thiếu tính bắt buộc”. Ông đề nghị Dự thảo Luật cần thiết lập cơ chế phản hồi bắt buộc đối với kết luận giám sát của Quốc hội, để Nghị quyết giám sát không chỉ là kiến nghị chính trị mà trở thành nghĩa vụ pháp lý có thời hạn thực hiện cụ thể. Đồng thời, mọi dự án luật chuyên ngành mới khi ban hành phải có báo cáo đánh giá tác động về TK, CLP.

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến thống nhất rằng, để Luật đi vào cuộc sống, cần ứng dụng mạnh mẽ chuyển đổi số, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về TK, CLP. Đại biểu Tạ Đình Thi (TP. Hà Nội) cho rằng, chuyển đổi số là công cụ đột phá trong quản lý, giám sát tiết kiệm - chống lãng phí. Dự thảo Luật cần bổ sung riêng một điều quy định về nội dung này, đồng thời xây dựng, chia sẻ và kết nối liên thông dữ liệu với các lĩnh vực trọng yếu như đầu tư công, tài sản công, đất đai, năng lượng, khoáng sản…

Việc tăng cường ứng dụng công nghệ trong thanh tra, kiểm toán và giám sát sẽ giúp công tác TK, CLP chuyển từ bị động sang chủ động, từ xử lý sang phòng ngừa, qua đó nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và niềm tin của xã hội đối với nỗ lực phòng, chống lãng phí./.

N.HỒNG