Tạo cơ chế minh bạch thúc đẩy chuyển giao công nghệ

Tăng ưu đãi, khuyến khích mạnh mẽ hoạt động thương mại hóa

Nhằm hỗ trợ, khuyến khích tổ chức, cá nhân ứng dụng và đổi mới công nghệ, Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ đưa ra nhiều cơ chế ưu đãi để khuyến khích tổ chức, doanh nghiệp (DN) triển khai áp dụng, cải tiến công nghệ, thực hiện nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, thương mại hóa sản phẩm, dịch vụ.

Trong đó, chi phí của tổ chức, DN cho hoạt động chuyển giao công nghệ được tính là chi phí cho hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập DN, với mức ưu đãi: 100% đối với mức “Ứng dụng và vận hành”; 150% đối với mức “Làm chủ và cải tiến”; 200% đối với mức “Đổi mới và phát triển”.

Các ĐBQH đánh giá cao tư duy đổi mới của Dự thảo Luật khi phân loại ba cấp độ tiếp nhận công nghệ và gắn ưu đãi thuế theo kết quả đầu ra. Tuy nhiên, nếu không có tiêu chí rõ ràng để xác định DN đạt mức “làm chủ” hay “đổi mới”, chính sách sẽ khó áp dụng, thậm chí phát sinh cơ chế xin - cho.

Việc tổ chức, cá nhân có quyền sử dụng hợp pháp công nghệ được tự quyết định giá có thể dẫn đến việc định giá công nghệ quá cao nhằm mục đích tăng vốn điều lệ hoặc gia tăng tỷ lệ sở hữu, làm biến dạng cơ cấu vốn của doanh nghiệp, gây thiệt hại cho các cổ đông/nhà đầu tư khác và dẫn đến tranh chấp pháp lý.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh - Đoàn ĐBQH tỉnh Lào Cai

Đại biểu Nguyễn Thị Lan (Đoàn ĐBQH TP. Hà Nội) kiến nghị: “Cần có bộ tiêu chí cụ thể, minh bạch, ví dụ như tỷ lệ nội địa hóa, doanh thu từ sản phẩm mới, hoặc số sáng chế được thương mại hóa.” Bên cạnh ưu đãi thuế, đại biểu cũng đề xuất nghiên cứu thêm các chính sách, công cụ mềm để thúc đẩy thương mại hóa.

Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Thị Mai Phương (Đoàn ĐBQH tỉnh Gia Lai) chỉ ra rằng, Luật Thuế thu nhập DN năm 2025 sắp có hiệu lực đã quy định khá đầy đủ về các khoản chi được trừ cho hoạt động KHCN và đổi mới sáng tạo. Do đó, Dự thảo Luật nếu bổ sung chính sách ưu đãi riêng có thể tạo chồng chéo, mâu thuẫn, cần đánh giá kỹ tính cấp thiết và mức độ phù hợp, bảo đảm cân đối ngân sách nhà nước.

Minh bạch hóa cơ chế góp vốn và thẩm định

Một trong những điểm đáng chú ý của Dự thảo Luật là quy định cho phép góp vốn bằng công nghệ, phù hợp với Luật DN và Luật Sở hữu trí tuệ. Nhà nước tự động giao quyền sở hữu công nghệ và cho phép tổ chức tạo ra công nghệ tự định đoạt, thỏa thuận giá trị.

Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cùng nhiều đại biểu tán thành định hướng này, nhằm tháo gỡ tình trạng “đóng băng” kết quả nghiên cứu, khắc phục tình trạng đề tài “đút ngăn kéo”. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng tự quyết định giá trị công nghệ góp vốn tiềm ẩn rủi ro lớn, như nguy cơ “thổi phồng” giá trị, tạo “vốn ảo”, chuyển giá…

Đại biểu Nguyễn Thị Mai Thoa (Đoàn ĐBQH TP. Hải Phòng) nêu rõ, Dự thảo chưa quy định cơ quan thẩm quyền thẩm định, cơ chế công khai kết quả và phương pháp định giá. Bà đề nghị bổ sung quy định về tổ chức thẩm định giá độc lập, đặc biệt với vốn nhà nước, kết quả thẩm định phải công khai và chịu trách nhiệm giải trình.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh (Đoàn ĐBQH tỉnh Lào Cai) phân tích, quyền tự quyết định giá trị công nghệ góp vốn vẫn tiềm ẩn nhiều vướng mắc, do bản chất vô hình của tài sản công nghệ và phụ thuộc vào nhiều yếu tố khó định lượng: Tiềm năng thị trường, khả năng ứng dụng, vòng đời công nghệ… Việc tự định giá có thể thiên lệch, chủ quan hoặc bị ép giá, không phản ánh đúng giá trị kinh tế thực tế. Bà đề xuất ban hành chuẩn mực định giá công nghệ.

Đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh (Đoàn ĐBQH TP. Đà Nẵng) đề xuất: Nên đặt ngưỡng bắt buộc thuê tổ chức định giá độc lập với các thương vụ góp vốn có giá trị từ mức nhất định trở lên, đồng thời quy định trách nhiệm pháp lý của các chủ thể tham gia định giá, đi kèm chế tài xử lý nếu cố ý vi phạm.

Các đại biểu cũng nhấn mạnh chuyển từ cơ chế tiền kiểm sang hậu kiểm trong quản lý đăng ký chuyển giao công nghệ, giúp đơn giản hóa thủ tục, thuận lợi cho doanh nghiệp. Đặc biệt, Dự thảo bổ sung tổ chức tư vấn độc lập và chuyên gia tư vấn độc lập trong thẩm định công nghệ, thúc đẩy tính khách quan, minh bạch.

Ngoài ra, Chính phủ khi xây dựng nghị định hướng dẫn cần làm rõ điều kiện thành lập, hoạt động và trách nhiệm pháp lý của các tổ chức, chuyên gia, đảm bảo công bằng giữa khu vực công và tư. Đồng thời, cần xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về công nghệ, cập nhật danh mục công nghệ phải thẩm định, đặc biệt với các công nghệ mới nổi, nhằm nâng cao chất lượng thẩm định.

Những vấn đề mà các ĐBQH đặt ra cần được Cơ quan soạn thảo xem xét thấu đáo, nhằm phát huy hiệu quả của Luật Chuyển giao công nghệ vào thực tiễn, đồng thời tạo môi trường pháp lý minh bạch, khả thi, và khuyến khích hoạt động chuyển giao công nghệ hiệu quả, bền vững./.

Đ. KHOA