Tăng chất lượng kiểm toán để nâng cao hiệu quả đầu tư công, phòng ngừa thất thoát, lãng phí

Thưa ông, kiểm toán các dự án đầu tư công luôn là một trong những trọng tâm trong hoạt động kiểm toán của KTNN. Kết quả kiểm toán những năm gần đây cho thấy vẫn còn nhiều tồn tại, sai phạm tại một số dự án, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn ngân sách. Là đơn vị chủ lực thực hiện các cuộc kiểm toán dự án đầu tư, ông có thể chia sẻ cụ thể hơn về thực trạng này?

Trong những năm qua, khi xây dựng kế hoạch kiểm toán hằng năm, KTNN luôn chú trọng lựa chọn nhiều dự án đầu tư có quy mô lớn, mang tính chất quan trọng trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh để thực hiện kiểm toán.

Theo đó, kết quả kiểm toán đã chỉ ra nhiều tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý của cơ quan chủ quản, chủ đầu tư và các đơn vị liên quan như: Phê duyệt dự án chưa phù hợp quy hoạch được duyệt, chưa bám sát chủ trương đầu tư; chưa xác định rõ khả năng cân đối vốn và cơ cấu nguồn vốn; nội dung đầu tư chưa phù hợp; điều chỉnh dự án còn chưa bảo đảm quy định. Công tác khảo sát, thiết kế chưa sát thực tế dẫn tới phải điều chỉnh bổ sung; áp dụng sai định mức, đơn giá; xác định sai khối lượng trong dự toán.

Ngoài ra, nhiều dự án lựa chọn nhà thầu chưa bảo đảm quy định; một số tiêu chí trong hồ sơ mời thầu chưa phù hợp, làm giảm tính cạnh tranh; hợp đồng có những nội dung chưa thống nhất với hồ sơ mời thầu, hồ sơ dự thầu hoặc biên bản thương thảo; một số điều khoản quan trọng chưa được quy định rõ ràng. Công tác quản lý tiến độ còn nhiều hạn chế, một số dự án bị chậm tiến độ kéo dài; công tác nghiệm thu, thanh toán tại một số dự án cũng chưa chính xác về khối lượng, đơn giá…

Từ những tồn tại, sai sót được chỉ ra qua hoạt động kiểm toán, xin ông cho biết các kết luận và kiến nghị kiểm toán đã đóng góp như thế nào trong việc phòng ngừa thất thoát, lãng phí và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công?

Có thể nói, hoạt động kiểm toán đối với các dự án sử dụng vốn đầu tư công của KTNN nói chung và của KTNN chuyên ngành IV nói riêng thời gian qua đã góp phần đáng kể trong việc ngăn chặn, phòng ngừa thất thoát, lãng phí; đồng thời nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng tài chính công, tài sản công trong đầu tư xây dựng.

Đối với cơ quan chủ quản và các cơ quan quản lý nhà nước, các kết luận, kiến nghị kiểm toán là cơ sở quan trọng để đánh giá việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công đã tuân thủ quy định và đảm bảo hiệu lực, hiệu quả hay chưa. Từ đó, các cơ quan này có thể rà soát, bổ sung biện pháp quản lý phù hợp nhằm khắc phục hạn chế, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư.

Đối với chủ đầu tư dự án, kết quả kiểm toán giúp rút ra những bài học kinh nghiệm, rà soát lại quy trình quản lý dự án, tăng cường năng lực quản lý, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và phòng ngừa thất thoát, lãng phí trong đầu tư xây dựng.

Thông qua hoạt động kiểm toán, KTNN cũng chỉ ra nhiều kẽ hở trong cơ chế, chính sách, những “điểm nghẽn” ảnh hưởng đến tính kinh tế, hiệu lực, hiệu quả của các dự án đầu tư để kiến nghị cơ quan chức năng sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện. Việc “bịt lỗ hổng” từ chính sách có ý nghĩa quan trọng trong phòng ngừa tham nhũng, lãng phí ngay từ gốc.

Ngoài ra, các báo cáo kiểm toán sau khi phát hành được công khai theo quy định, trở thành nguồn thông tin tin cậy để cử tri, nhân dân và các cơ quan chức năng tham khảo trong giám sát, kiểm tra, góp phần quan trọng vào việc phòng ngừa và xử lý hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Trong quá trình thực hiện kiểm toán các dự án đầu tư, hiện nay đơn vị thường gặp phải những khó khăn, thách thức nào, thưa ông?

Hoạt động kiểm toán các dự án đầu tư công của đơn vị đã và đang đối mặt với một số khó khăn nhất định.

Trước hết, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và văn bản quản lý của Nhà nước về đầu tư xây dựng vẫn còn tình trạng chồng chéo, thiếu đồng bộ, thậm chí có quy định chưa phù hợp với thực tiễn, chưa theo kịp sự phát triển của khoa học quản lý và công nghệ thi công. Điều này tạo ra những “khoảng trống” pháp lý, gây khó cho kiểm toán viên khi đánh giá tính tuân thủ trong quản lý và thực hiện dự án.

Bên cạnh đó, các dự án quan trọng quốc gia hoặc nhóm A thường có quy mô rất lớn, khối lượng hồ sơ, tài liệu liên quan nhiều và phức tạp. Để bảo đảm kiểm toán hiệu quả, kiểm toán viên phải có kinh nghiệm dày dặn, kỹ năng chọn mẫu và xét đoán chuyên môn tốt, nhằm tiết kiệm thời gian nhưng vẫn đánh giá chính xác các nội dung trọng yếu trong quy trình đầu tư.

Một khó khăn khác là kiểm toán hiện nay chủ yếu mang tính hậu kiểm. Tại thời điểm kiểm toán, nhiều dự án đã cơ bản hoàn thành, dẫn đến việc đoàn kiểm toán chỉ có thể kiểm tra, đánh giá trên hồ sơ do đơn vị cung cấp. Một số nội dung quan trọng như quản lý chất lượng, quản lý tiến độ hay nghiệm thu khối lượng hoàn thành khó có điều kiện đối chiếu với hiện trường. Điều này tiềm ẩn rủi ro, đặc biệt trong trường hợp hồ sơ đầy đủ nhưng thực tế có gian lận tại công trình.

Để vượt qua những thách thức và tiếp tục nâng cao hiệu quả kiểm toán các dự án đầu tư trong thời gian tới, đơn vị đã đề ra những giải pháp nào, thưa ông?

Từ nhận diện những khó khăn trong thực tiễn, đơn vị đã đề ra nhiều nhóm giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng kiểm toán các dự án đầu tư.

Trước hết, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo phục vụ hoạt động kiểm toán; xây dựng và hoàn thiện hệ thống thông tin, dữ liệu điện tử về đối tượng kiểm toán, kết quả kiểm toán lĩnh vực xây dựng cơ bản.

Tiếp đó, tiếp tục chú trọng kiểm toán đánh giá cơ chế, chính sách; kiểm toán trách nhiệm và mức độ tuân thủ; đồng thời nâng cao chất lượng kiểm toán tổng hợp nhằm đánh giá toàn diện công tác quản lý, điều hành. Cùng với đó, triển khai kết hợp phương thức hậu kiểm với tiền kiểm, tham gia ngay từ giai đoạn chủ trương đầu tư để xem xét tính khả thi, tính hiệu quả của dự án trước khi phê duyệt.

Nghiên cứu đầu tư mô hình công trình xây dựng và các thiết bị kiểm định phục vụ đào tạo kiểm toán viên và hỗ trợ hoạt động kiểm toán; tăng cường kiểm tra hiện trường kết hợp công nghệ cao để nâng cao độ tin cậy của kiểm toán.

Bên cạnh đó, tiếp tục đổi mới phương pháp, nâng cao chất lượng công tác thanh tra, kiểm tra và kiểm soát chất lượng kiểm toán, đặc biệt chú trọng công tác tự kiểm tra của đơn vị, đoàn và tổ kiểm toán.

Cuối cùng, thường xuyên tổ chức tập huấn nghiệp vụ, cập nhật quy định mới trong lĩnh vực đầu tư xây dựng cơ bản; đào tạo về công nghệ, kỹ thuật thi công hiện đại và bồi dưỡng kỹ năng kiểm toán trong môi trường công nghệ thông tin.

Xin trân trọng cảm ơn ông!./.

DIỆU THIỆN (thực hiện)