Hiện đại hóa thống kê thuế: Chìa khóa nâng chất dự báo và quản lý thu ngân sách

Thống kê thuế bước vào giai đoạn mới

Phát biểu khai mạc hội thảo, Cục trưởng Cục Thuế Mai Xuân Thành nhấn mạnh dữ liệu chính là tài sản, còn thống kê là chìa khóa mở khóa giá trị của tài sản đó trong quản lý nhà nước hiện đại. Theo ông, quá trình chuyển đổi số đang tạo ra khối lượng dữ liệu ngày càng lớn, từ hóa đơn điện tử đến giao dịch xuyên biên giới, khiến thống kê không chỉ dừng lại ở việc tổng hợp con số mà trở thành “ngôn ngữ lý tính” giúp nhận diện bản chất vận động của nền kinh tế.

Thống kê thuế hiện đại phải hướng tới dữ liệu thời gian thực, phân tích chuyên sâu và mô hình dự báo có độ tin cậy cao, từ đó phản ánh cơ cấu nguồn thu, sức khỏe doanh nghiệp và xu hướng kinh tế. Đây là căn cứ để xây dựng các kịch bản ngân sách khả thi và nhận diện sớm rủi ro từ các hành vi không tuân thủ thuế.

Ngành thuế hiện đang quản lý lượng thông tin khổng lồ, liên quan trên 2,1 triệu tỷ đồng ngân sách, 22 khoản thu và hàng chục triệu người nộp thuế. Hệ sinh thái điện tử như kê khai và nộp thuế online, hóa đơn điện tử, eTax Mobile, cổng thông tin cho nhà cung cấp nước ngoài hay chatbot AI đã thay đổi mạnh mẽ cách thức phục vụ người dân và doanh nghiệp. Tuy vậy, Cục trưởng Mai Xuân Thành nhìn nhận hệ thống thống kê và chia sẻ dữ liệu vẫn đứng trước nhiều áp lực, chưa theo kịp tốc độ phát triển của nền kinh tế số và cần bước nhảy mới mạnh mẽ hơn.

Ông nhấn mạnh hệ thống thống kê thuế hiện đại phải đạt ba đặc tính cốt lõi “Đủ - Sạch - Sống”, nghĩa là dữ liệu phải đầy đủ, chuẩn hóa và liên tục được cập nhật để phục vụ nhiều nhóm đối tượng. Đây cũng là yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao năng lực dự báo và bảo đảm quản lý thu ngân sách nhà nước hiệu quả.

Kinh nghiệm quốc tế và yêu cầu nâng cao chất lượng dự báo

Tại hội thảo, ông Dr. Marco Salm - Trưởng Dự án Hợp phần 1 thuộc GIZ - khẳng định chất lượng dự báo thu ngân sách quyết định khả năng hoạch định chính sách tài khóa và ổn định tài chính quốc gia. Theo thông lệ quốc tế, dự toán và thực hiện ngân sách chỉ nên sai lệch trong khoảng 95% đến 105%. Cũng vì vậy, GIZ sẽ tiếp tục đồng hành cùng Bộ Tài chính và Cục Thuế trong việc phát triển mô hình dự báo kinh tế vĩ mô, dự báo thu theo sắc thuế như thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế giá trị gia tăng hay thuế thu nhập cá nhân.

Ông Marco Salm lưu ý xu hướng toàn cầu hiện nay là tích hợp dữ liệu liên ngành và khai thác dữ liệu thời gian thực để tăng độ chính xác của dự báo. Những thông lệ về chuẩn hóa dữ liệu, xây dựng kho dữ liệu dùng chung hoặc áp dụng trí tuệ nhân tạo trong phân tích đều là giải pháp mà Việt Nam có thể vận dụng linh hoạt.

Tại hội thảo, các chuyên gia trong và ngoài nước đã chia sẻ nhiều kinh nghiệm thực tiễn về tổ chức mô hình thống kê thuế hiện đại phù hợp chuẩn quốc tế. Các nội dung thảo luận tập trung vào việc tổ chức hệ thống chia sẻ dữ liệu phục vụ dự báo thu, phương pháp tích hợp dữ liệu xuyên đơn vị và giải pháp nâng cao năng lực đội ngũ làm công tác thống kê - phân tích - dự báo trong bối cảnh kinh tế số phát triển nhanh.

Phát biểu tổng kết, Phó Cục trưởng Cục Thuế Vũ Chí Hùng khẳng định sự kiện ngày 18/11 đã mở ra chương mới cho thống kê thuế Việt Nam. Theo ông, việc tập hợp nhiều chuyên gia và nhà quản lý tại cùng một diễn đàn tạo nên nền tảng quan trọng để ngành Thuế xây dựng hệ thống dữ liệu thống nhất, minh bạch, phục vụ hiệu quả cho công tác dự báo và quản lý thu ngân sách trong tương lai.

Nền tảng dữ liệu thống nhất cho quản lý thuế hiện đại

Hội thảo ngày 18/11 diễn ra trong bối cảnh Bộ Tài chính mới ban hành Chiến lược dữ liệu đến năm 2030, xác định dữ liệu là tài sản chiến lược và nền tảng vận hành tài chính công thông minh. Chiến lược đặt mục tiêu đến năm 2030, 95% hoạt động quản lý nhà nước của Bộ được số hóa, 90% hồ sơ hành chính xử lý trực tuyến và 80% dịch vụ công chủ động, đồng thời xây dựng hệ sinh thái dữ liệu tài chính mở, kết nối đồng bộ với Trung tâm dữ liệu quốc gia.

Việc tổ chức hội thảo sau khi Chiến lược được công bố cho thấy ngành thuế đang chủ động hiện thực hóa định hướng này. Hệ thống thống kê thuế trong giai đoạn mới không chỉ phục vụ nội bộ cơ quan thuế mà được thiết kế để hỗ trợ người nộp thuế, doanh nghiệp và các cơ quan quản lý trong việc khai thác thông tin kinh tế. Khi dữ liệu được chuẩn hóa, tích hợp và phân tích theo thời gian thực, công tác dự báo thu sẽ chính xác hơn, góp phần giúp Chính phủ chủ động điều hành tài chính - ngân sách.

Trong thời gian tới, ngành thuế sẽ tiếp tục tăng cường chia sẻ dữ liệu liên ngành, ứng dụng AI phân tích rủi ro, hoàn thiện quy trình giám sát thời gian thực và triển khai hệ thống cảnh báo sớm. Những giải pháp này sẽ tạo nền tảng cho quản trị thuế hiện đại, minh bạch và phù hợp xu thế toàn cầu.

Với sự kiện ngày 18/11 như một điểm nhấn, ngành thuế đang khẳng định quyết tâm chuyển đổi từ mô hình quản lý dựa trên báo cáo truyền thống sang quản trị bằng dữ liệu, hướng tới mục tiêu xây dựng nền tài chính công khai, bền vững và thông minh. Đây là bước đi chiến lược nhằm đưa Việt Nam tiến gần hơn tới một nền kinh tế số vận hành bằng thông tin chính xác và kịp thời./.

MINH ANH