Tăng phân cấp, giảm thủ tục vay vốn ODA
Pháp luật - Ngày đăng : 16:40, 27/11/2025
Đơn giản hóa quy trình vay vốn, tăng chủ động cho doanh nghiệp
Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, một trong những điểm cải cách nổi bật của Dự thảo Luật là đơn giản hóa toàn bộ quy trình lập đề xuất dự án vay vốn. Theo đó, các Bộ, Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh và doanh nghiệp (DN) nhà nước được phép lập đề xuất khoản vay gửi Bộ Tài chính để đánh giá, trình Thủ tướng phê duyệt, thay vì phải lập báo cáo với hàm lượng thông tin tương tự báo cáo chủ trương đầu tư như trước đây.
Chính phủ kiến nghị Quốc hội xem xét thông qua Dự án Luật theo trình tự rút gọn tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, với kỳ vọng tạo bước đột phá trong thu hút và sử dụng hiệu quả nguồn vốn vay nước ngoài, bảo đảm an toàn nợ công và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.
Cơ quan chủ quản chỉ cần cung cấp những nội dung cốt lõi như trị giá khoản vay, nhà tài trợ, mục đích sử dụng vốn, cơ chế tài chính và nguồn trả nợ. Nhờ đó, thời gian xem xét từ hằng tháng, thậm chí hằng năm nay rút xuống còn khoảng một tháng. DN nhà nước cũng lần đầu được trao quyền chủ động đề xuất khoản vay, nâng tính linh hoạt và trách nhiệm trong huy động vốn.
Dự thảo cũng quy định Thủ tướng phê duyệt kế hoạch vay, trả nợ công trước ngày 20/12 hằng năm, bảo đảm đồng bộ với thời điểm triển khai dự toán ngân sách, kế hoạch đầu tư công và kế hoạch vay trả nợ. Với hoạt động cho vay lại, quy trình được tinh giản khi bỏ thẩm định, chuyển sang đánh giá điều kiện vay lại của UBND cấp tỉnh trước khi báo cáo Thủ tướng Chính phủ.
Song song với đó, Dự thảo sửa đổi nhiều quy định để tháo gỡ vướng mắc trong đàm phán vốn vay nước ngoài, mở rộng nhóm đối tượng tiếp cận vốn và tăng cường minh bạch hóa số liệu nợ công. Quy tắc phân bổ vốn ODA, vay ưu đãi cũng được quy định rõ hơn, giao Chính phủ xác định tỷ lệ cấp phát, vay lại tùy bối cảnh kinh tế - xã hội từng thời kỳ. Đáng chú ý, DN được vay lại hoặc nhận bảo lãnh Chính phủ phải không lỗ ba năm liên tiếp hoặc có xếp hạng tín nhiệm ngang bằng, thấp hơn một bậc so với xếp hạng quốc gia.
Tham gia ý kiến đối với Đề án định hướng thu hút, quản lý và sử dụng ODA và vốn vay ưu đãi giai đoạn 2026-2030 do Bộ Tài chính chủ trì xây dựng, Kiểm toán nhà nước đề xuất nhóm giải pháp toàn diện nhằm nâng cao chất lượng chuẩn bị dự án, đẩy nhanh giải phóng mặt bằng, hài hòa quy trình đấu thầu và tăng cường giám sát để sử dụng vốn hiệu quả.
Hoàn thiện quy định, bảo đảm an toàn nợ công
Nhiều đại biểu Quốc hội thống nhất cao với mục tiêu đẩy mạnh phân cấp, đơn giản hóa thủ tục và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn vay nước ngoài, đồng thời đưa ra các kiến nghị để hoàn thiện Dự thảo.
Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh) đánh giá việc sửa đổi Luật lần này phù hợp yêu cầu siết chặt kỷ luật tài chính, nâng cao trách nhiệm giải trình và minh bạch hóa quy trình vay, sử dụng, trả nợ. Ông đề nghị làm rõ tiêu chí xác định chủ thể pháp luật quốc tế đối với các định chế tài chính; quy định rõ phạm vi “bình đẳng” giữa nghĩa vụ nợ của Chính phủ; rà soát thẩm quyền ký kết điều ước; bổ sung trách nhiệm phối hợp khi công khai kế hoạch vay, trả nợ và đánh giá năng lực quản trị của cơ quan đề xuất vay ODA.
Ông cũng lưu ý tính khả thi của yêu cầu ngân hàng thương mại phải có xếp hạng tín nhiệm quốc gia khi tham gia cho vay lại; đồng thời đề nghị quy định rõ thời điểm khóa số liệu và phương thức báo cáo để bảo đảm tính minh bạch.
Đại biểu Phạm Thị Thanh Mai (Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội) ủng hộ việc chuyển thẩm quyền quyết định hạn mức vay, cho vay lại và bảo lãnh sang Thủ tướng Chính phủ nhằm rút ngắn quy trình. Bà đề xuất bảo đảm đồng bộ giữa cơ chế phát hành trái phiếu chính quyền địa phương với luật đặc thù như Luật Thủ đô; điều chỉnh chỉ tiêu vay ODA phù hợp thực tế và quy định điều khoản chuyển tiếp rõ ràng để tránh gián đoạn các dự án đã phê duyệt.
Đại biểu Nguyễn Trúc Sơn (Vĩnh Long) đề nghị tiếp tục cắt giảm các bước trong quy trình ODA, hài hòa thủ tục giữa Việt Nam và nhà tài trợ để tránh tình trạng đàm phán kéo dài nhiều năm; phân cấp Thủ tướng Chính phủ quyết định gia hạn hoặc điều chỉnh kỹ thuật hiệp định, thay vì thực hiện quy trình như một dự án mới.
Trước các ý kiến này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết các vướng mắc về chậm trễ ODA đến từ cả hai phía. Trong nước, quy định còn nhiều tầng nấc; phía nhà tài trợ có nhiều yêu cầu không tương thích. Theo Ngân hàng Thế giới, trung bình các nước xử lý một khoản vay chỉ mất 12-15 tháng, trong khi Việt Nam mất vài năm. Bộ trưởng cho biết Bộ Tài chính đã yêu cầu đơn vị trực thuộc chỉnh sửa quy định để Việt Nam cũng đạt mức 12-15 tháng.
Ông nhấn mạnh khó khăn lớn nằm ở khâu thực thi tại địa phương, đặc biệt là giải phóng mặt bằng khiến không ít dự án phải trả lại vốn. Việc sửa đổi Luật Quản lý nợ công và Luật Đầu tư công kỳ vọng khắc phục căn bản hạn chế này.
Đổi mới cơ chế cấp phát, vay lại
Ở nhóm quy định kỹ thuật, Bộ Tài chính cho biết đã phối hợp Bộ Ngoại giao rà soát toàn bộ quy trình đàm phán và ký kết hiệp định vay để bảo đảm thống nhất với Luật Điều ước quốc tế. Nhiều nội dung chi tiết được chuyển sang nghị định, bảo đảm Luật chỉ quy định các nguyên tắc quan trọng.
Về cơ chế cấp phát, Dự thảo mở rộng cấp phát vốn ODA và vay ưu đãi cho địa phương và đơn vị sự nghiệp công lập. Các đơn vị chưa tự chủ tài chính hoặc thực hiện nhiệm vụ theo Nghị quyết số 57-NQ/TW, Nghị quyết số 71-NQ/TW sẽ được hỗ trợ cấp phát; các dự án khác tiếp tục vay lại một phần để bảo đảm chia sẻ trách nhiệm.
Dự thảo cũng bãi bỏ cơ chế độc quyền cho vay lại của Ngân hàng Phát triển Việt Nam, cho phép ngân hàng thương mại tham gia để tăng cạnh tranh và chất lượng thẩm định. Lần đầu tiên, cơ chế chia sẻ rủi ro tín dụng được đưa vào Luật: ngân hàng thương mại chịu 10% rủi ro, Chính phủ chịu 90% đối với các dự án lớn hoặc ưu tiên.
Trong quản lý nợ địa phương, Bộ Tài chính cho biết trị giá khoản vay và phát hành trái phiếu phải nằm trong mức dư nợ và mức bội chi theo Luật Ngân sách. Bộ dự kiến sửa nghị định để thông báo khung lãi suất phát hành trái phiếu trước thời điểm phát hành, giúp địa phương chủ động hơn.
Về bảo lãnh Chính phủ, Bộ Tài chính khẳng định Luật hiện hành không hạn chế thành phần kinh tế; DN chỉ cần đáp ứng điều kiện và thuộc thẩm quyền phê duyệt chủ trương đầu tư của Quốc hội, Chính phủ hoặc Thủ tướng Chính phủ./.