Nâng cao năng lực cạnh tranh để doanh nghiệp Việt vươn ra “biển lớn”
Doanh nghiệp - Ngày đăng : 19:22, 27/11/2025
Chia sẻ tại Hội thảo “Vươn ra thế giới và vấn đề nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam” do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức ngày 27/11, bà Trần Thị Thanh Tâm - Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, VCCI cho biết, năm 2025 đánh dấu một giai đoạn mới của hội nhập kinh tế quốc tế. Việt Nam tham gia ngày càng sâu vào các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định thương mại Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA), Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP)… mở ra cơ hội cho cộng đồng doanh nghiệp tiếp cận những thị trường rộng lớn, chất lượng cao.
Bên cạnh đó, xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu, đa dạng hóa thị trường sản xuất, tái định hình chuỗi cung ứng do ảnh hưởng của căng thẳng thương mại và địa chính trị đang đem đến nhiều cơ hội để Việt Nam trở thành một cứ điểm sản xuất, từ đó các doanh nghiệp có thể tham gia sâu hơn vào mạng lưới cung ứng của khu vực và thế giới…
Tuy nhiên, song hành với cơ hội, theo bà Tâm, quá trình hội nhập cũng đem đến những thách thức không nhỏ cho các doanh nghiệp như: áp lực cạnh tranh ngày càng tăng từ các quốc gia trong khu vực; các yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn kỹ thuật, quản trị chất lượng, phát triển xanh, bền vững… Trong khi đó, các doanh nghiệp Việt còn hạn chế về năng lực công nghệ, năng suất lao động, khả năng đáp ứng đơn hàng lớn và dài hạn. Đặc biệt, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ - vốn được xem là nền tảng gốc rễ của chuỗi cung ứng - vẫn còn thiếu sự liên kết, thiếu đầu tư theo chiều sâu và thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao…
Chia sẻ thêm về những thách thức đối với doanh nghiệp trong bối cảnh hiện nay, TS. Trịnh Quốc Vinh - Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương (Bộ Công Thương) cho biết, nếu trước đây, dòng vốn tìm đến nơi có chi phí rẻ nhất, hiệu quả chi phí là “vua”, thì nay yếu tố an ninh chuỗi cung ứng, khả năng tự chủ và khả năng chống chịu được đặt lên hàng đầu.
“Thế giới đang chuyển dịch mạnh mẽ từ tư duy “tối ưu hóa tồn kho” sang “phòng ngừa rủi ro”. Đây là sự thay đổi luật chơi mà doanh nghiệp Việt buộc phải thích ứng nếu không muốn bị bỏ lại phía sau” - ông Vinh nhấn mạnh.
Dẫn chứng bằng các số liệu nghiên cứu giai đoạn 1990-2025, TS. Vinh phân tích trong khi GDP toàn cầu tăng 4,8 lần (đạt 110 nghìn tỷ USD), thì thương mại chỉ tăng 3,6 lần (đạt 33 nghìn tỷ USD). Tốc độ tăng trưởng thương mại thấp hơn tốc độ tăng trưởng quy mô kinh tế là tín hiệu cảnh báo về xu hướng “phi toàn cầu hóa” hoặc sự co cụm thương mại vào các khối liên minh khu vực.
Đối với Việt Nam, dù kim ngạch xuất khẩu năm 2024 đạt 406 tỷ USD, lọt vào nhóm 20 nước xuất khẩu lớn nhất thế giới, nhưng giá trị gia tăng nội địa vẫn còn thấp (chỉ khoảng 20 - 25%), chủ yếu dựa vào gia công.
Đáng chú ý, ông Vinh đặc biệt nhấn mạnh thách thức từ “tiêu chuẩn xanh”, bởi đây không còn là khẩu hiệu mà là “giấy thông hành” để hàng hóa Việt Nam xuất khẩu.
“Các rào cản kỹ thuật như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của Liên minh châu Âu hay Đạo luật cạnh tranh sạch của Mỹ đang buộc các nhà sản xuất thép, nhôm, dệt may Việt Nam phải chuyển đổi công nghệ ngay lập tức, nếu không muốn bị loại khỏi cuộc chơi” - ông Vinh nói.
Đề cập thêm áp lực cạnh tranh đối với các doanh nghiệp để có thể chen chân vào các chuỗi cung ứng toàn cầu, ông Nguyễn Phương Thắng - Giám đốc dịch vụ Hiệu suất và Tăng trưởng, P&Q Solutions cho biết, hiện nay các nhà nhập khẩu quốc tế đặt ra yêu cầu rất cao về khả năng cung ứng số lượng lớn sản phẩm trong thời gian ngắn. Ví dụ, với các đơn hàng từ nhà mua hàng châu Âu, yêu cầu là: 132 mã hàng/tháng, giao hàng 1 lần/tháng, sản lượng tương đương 45 phút đến 19 giờ sản xuất/mã hàng.
Bên cạnh những đòi hỏi từ thị trường, vấn đề thuế quan diễn biến phức tạp cũng là một sức ép không nhỏ đối với các doanh nghiệp, trong đó không chỉ là mức thuế đối với hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam mà còn ảnh hưởng bởi cạnh tranh so sánh với các đối thủ.
Trước thực tế trên, để hỗ trợ các doanh nghiệp Việt tăng cường khả năng tham gia vào các chuỗi cung ứng toàn cầu, ông Vinh cho biết, Bộ Công Thương đang xây dựng và trình Chính phủ “Chương trình vươn ra thị trường toàn cầu - Chương trình GoGlobal giai đoạn 2026-2035”. Chương trình này đưa ra nhiều giải pháp, trong đó nổi bật là 3 nhóm giải pháp trọng tâm.
Một là, đổi mới tư duy, chuyển từ tâm thế “tham gia” gia công sang “chủ động kiến tạo”, phát triển đội ngũ doanh nghiệp dẫn đầu để dẫn dắt chuỗi giá trị.
Hai là, làm chủ công nghệ thông qua việc thí điểm các quỹ hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, khuyến khích mua bán và sáp nhập (M&A) để sở hữu công nghệ nguồn từ nước ngoài.
Ba là, nâng cao năng lực thực thi bằng việc thúc đẩy nghiên cứu mô hình Cơ quan tín dụng xuất khẩu để giải quyết bài toán “khát vốn” cho doanh nghiệp vươn ra thế giới.
Nhấn mạnh các giải pháp hỗ trợ của Nhà nước là rất cần thiết, song ông Vinh cũng khuyến nghị cộng đồng doanh nghiệp, đó là cơ hội hội nhập sâu rộng là rất lớn, nhưng “khe cửa” để bước vào chuỗi giá trị toàn cầu đang hẹp lại bởi các tiêu chuẩn cao. Do đó, chính sách chỉ là bệ phóng, để cất cánh cần sự chủ động thay đổi từ chính nội tại doanh nghiệp.
Đồng quan điểm trên, chia sẻ kinh nghiệm với các doanh nghiệp dựa trên thực tiễn hoạt động của đơn vị, ông Lê Quý Thành - Phó Giám đốc Công ty cổ phần công nghiệp hỗ trợ TOMECO cho rằng, doanh nghiệp không nhất thiết phải chạy đua sản lượng để vươn ra thế giới, thay vào đó doanh nghiệp Việt nên tập trung vào giá trị kỹ thuật của sản phẩm, nhằm tạo ra những sản phẩm có giá trị gia tăng cao và lợi thế cạnh tranh dài hạn.
“Hiện nay, tiêu chuẩn - chất lượng sẽ là nền tảng bền vững, doanh nghiệp cần đi bằng con đường công nghệ chiều sâu, kiên định nâng chuẩn để tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu” - ông Thành nói./.