Lành mạnh hóa thị trường tài chính và vai trò của Kiểm toán nhà nước

Những bất cập của thị trường tài chính và yêu cầu đổi mới đối với Kiểm toán nhà nước

Theo TS. Lê Thế Sáu - Phó Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành VII, Chủ nhiệm Đề tài, TTTC Việt Nam giữ vai trò quan trọng đối với sự phát triển bền vững của nền kinh tế nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Thị trường tiền tệ mất cân đối giữa huy động và sử dụng vốn khi vốn ngắn hạn được dùng cho các dự án trung - dài hạn; thị trường trái phiếu thiếu minh bạch, còn tình trạng sử dụng vốn sai mục đích, chuyển nhượng lòng vòng và giám sát lỏng lẻo; thị trường chứng khoán vẫn nhỏ, còn thao túng và công bố thông tin thiếu chính xác; thị trường tiền tệ còn sở hữu chéo, nợ xấu cao và những khó khăn trong tái cơ cấu tổ chức tín dụng yếu kém.

Trong những năm qua, thông qua hoạt động kiểm toán các tổ chức tài chính ngân hàng, KTNN đã có những đóng góp tích cực vào việc lành mạnh hóa TTTC. Tuy vậy, TTTC còn nhiều bất cập đòi hỏi KTNN cần tiếp tục hoàn thiện cả pháp luật lẫn hoạt động thực tiễn, phương pháp và công nghệ kiểm toán, tổ chức bộ máy và cơ chế phối hợp nhằm nâng cao vai trò trong việc củng cố sự ổn định của thị trường.

TS. Lê Thế Sáu nhấn mạnh: Việc nghiên cứu thành công Đề tài sẽ góp phần phát triển lý luận và xây dựng các giải pháp khả thi để nâng cao vai trò của KTNN trong việc làm lành mạnh TTTC Việt Nam theo hướng bền vững.

Đề tài phong phú, chuyên sâu và có giá trị thực tiễn

Tại Hội thảo, các chuyên gia đều đánh giá Đề tài có ý nghĩa lớn đối với nền kinh tế, khi TTTC ngày càng đóng vai trò then chốt trong thu hút, điều hòa nguồn vốn, phục vụ đầu tư, sản xuất - kinh doanh và hội nhập quốc tế.

PGS,TS. Đặng Văn Thanh - chuyên gia kế toán - kiểm toán - nhận định đây là đề tài “rất quan trọng, rất lớn”, có nội dung phong phú và chuyên sâu, bố cục hợp lý, đặc biệt thể hiện rõ vai trò của KTNN cùng với các giải pháp có tính khả thi. Ông đề nghị Nhóm nghiên cứu cần tăng tính logic hơn nữa giữa ba chương, làm rõ hơn nội dung liên quan thị trường chứng khoán, bảo hiểm, đồng thời đẩy mạnh phân tích kinh nghiệm quốc tế để rút ra bài học áp dụng cho Việt Nam. Ông cũng đề xuất xây dựng khuôn khổ pháp lý, tạo dựng lòng tin và minh bạch hóa thị trường.

Cùng quan điểm đánh giá cao nỗ lực nghiên cứu, ông Chu Khánh Lân - Phó Vụ trưởng Vụ Dự báo thống kê (NHNN) - cho rằng Đề tài được xây dựng công phu với cơ sở lý luận vững chắc và dữ liệu vĩ mô cụ thể. Ông đề xuất tập trung đóng góp vào một số quy định pháp lý như quản lý rủi ro của tổ chức tín dụng và mở rộng hướng nghiên cứu về chia sẻ dữ liệu giữa các Bộ, ngành.

PGS,TS. Phạm Thị Hoàng Anh - Phó Giám đốc phụ trách Học viện Ngân hàng - đánh giá Đề tài “hay, phạm vi rộng và khó”, đồng thời đề nghị mô tả rõ hơn dữ liệu nghiên cứu và rà soát thuật ngữ. Theo bà, mức độ lành mạnh của thị trường có thể mô tả bằng “dải” các mức an toàn, ví dụ tăng trưởng tín dụng trong ngưỡng hợp lý. Bà nhấn mạnh sự cần thiết phân tích sâu các chỉ tiêu, chủ thể tham gia và mức độ hiệu quả của cơ chế giám sát.

Các ý kiến tại Hội thảo đều thống nhất rằng Đề tài có thể tiếp tục phát triển ở cấp độ cao hơn, đóng góp cho hoạch định chính sách và nâng cao vai trò của KTNN trong lành mạnh hóa TTTC.

Vai trò đặc biệt của Kiểm toán nhà nước trong việc làm lành mạnh thị trường tài chính

Nhấn mạnh tầm quan trọng của TTTC, nơi điều tiết dòng vốn từ khu vực thừa sang khu vực thiếu, từ nơi sử dụng kém hiệu quả sang nơi hiệu quả hơn, PGS,TS. Phạm Thị Hoàng Anh chỉ ra ba vai trò lớn của KTNN trong quá trình làm lành mạnh TTTC.

Trước hết, KTNN giúp tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của các chủ thể tham gia thị trường. Bằng việc kiểm tra quản lý và sử dụng tài sản công, ngân sách và các quỹ tài chính, KTNN góp phần giảm thiểu rủi ro, từ đó nâng cao sự ổn định của thị trường.

Thứ hai, KTNN giúp phát hiện sai phạm và đưa ra kiến nghị hoàn thiện. Những gian lận, sai sót hoặc thực hành chưa đúng trên thị trường khi được chỉ ra sẽ là căn cứ quan trọng để cơ quan quản lý điều chỉnh, cải thiện hoạt động và củng cố thị trường.

Thứ ba, KTNN tham gia vào hoạch định chính sách tài chính thông qua việc đánh giá hiệu quả, hiệu lực của các hoạt động kinh tế và đầu tư công. Những kiến nghị của KTNN từ thực tiễn kiểm toán có giá trị lớn đối với việc xây dựng chính sách hiệu quả và bền vững.

Để giúp lành mạnh hóa TTTC và nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm toán nhà nước đối với TTTC, bà Phạm Thị Hoàng Anh cho rằng, KTNN cần thực hiện bốn nhóm giải pháp trọng tâm: nâng cao chất lượng kiểm toán; phối hợp chặt chẽ với cơ quan quản lý trên TTTC để chia sẻ dữ liệu; mở rộng phạm vi, nội dung kiểm toán phù hợp với sự phát triển mạnh mẽ của thị trường và tăng cường kiểm soát hoạt động, nâng cao trách nhiệm giải trình của các chủ thể tham gia.

Theo ông Lê Thế Sáu, hiện nay, KTNN chủ yếu thực hiện kiểm toán các công ty có vốn nhà nước trong khi trên TTTC có rất nhiều công ty không có vốn nhà nước, là tổ chức tài chính trung gian sử dụng nguồn lực nhà nước một cách trung gian. Điều này đòi hỏi KTNN phải đổi mới cách thức và phương pháp kiểm toán; tăng cường kiểm toán hoạt động và kiểm toán chuyên đề hơn để bao phủ được các đối tượng kiểm toán, ngoài đối tượng sử dụng ngân sách, từ đó mới có thể nhìn được một cách có hệ thống về TTTC./.

THÙY ANH