Thu hút hợp tác, nâng tầm giá trị gạo Việt

Hợp tác làm nên thương hiệu gạo Việt

Trong quá trình triển khai Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh” vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), thời gian qua, sự vào cuộc của các bên theo hình thức đối tác công - tư (PPP) đã góp phần mang lại những kết quả rất khả quan. Các địa phương tham gia Đề án đều đã hình thành vùng nguyên liệu sản xuất lúa gạo. 

Đặc biệt, một số địa phương đã phối hợp với các doanh nghiệp lớn (Công ty Cổ phần Công nghệ cao Trung An, Tập đoàn Tân Long) xây dựng vùng nguyên liệu sản xuất lúa gạo tập trung quy mô lớn chuyên phục vụ xuất khẩu

. Trong tháng 5/2025, Đề án đã xuất khẩu lô gạo đầu tiên, số lượng 500 tấn mang thương hiệu “Gạo Việt xanh, phát thải thấp” sang Nhật Bản - dấu mốc quan trọng khẳng định thương hiệu gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Theo Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia Lê Quốc Thanh, thực hiện Đề án một triệu héc-ta lúa chất lượng cao, phát thải thấp, Trung tâm đã phối hợp triển khai 7 mô hình liên kết sản xuất thí điểm tại 5 tỉnh, thành phố Cần Thơ, Sóc Trăng, Trà Vinh, Đồng Tháp, Kiên Giang trong năm 2024 - 2025.

Sau 3 vụ triển khai, các mô hình đã cho một số kết quả đáng chú ý. Trong đó, chi phí sản xuất giảm từ 8,2 - 24,2% so với mô hình đối chứng thông qua việc giảm 30 - 50% lượng giống, giảm 30 - 70 kg phân bón/ha, giảm 30 - 40% lượng nước tưới, giảm 1 - 4 lần phun thuốc bảo vệ thực vật. Các mô hình đều cho năng suất tăng 2,4 - 7%, thu nhập của nông dân tăng từ 12 - 50%, tương ứng 4 - 7,6 triệu đồng/ha so với đối chứng; đồng thời giúp giảm phát thải khí nhà kính từ 2 - 12 tấn CO₂/ha so với phương pháp truyền thống, góp phần giảm thiểu ô nhiễm và bảo vệ môi trường.

Trong quá trình triển khai Đề án, Trung tâm Khuyến nông quốc gia và hệ thống khuyến nông cả nước đã phối hợp với các tổ chức, doanh nghiệp đã xây dựng và hình thành “hệ sinh thái khuyến nông - doanh nghiệp”. Trong đó phải kể đến các mô hình ứng dụng tổng hợp các giải pháp công nghệ (mô hình “Forward Farming - Nông nghiệp bền vững hướng tới tương lai”, mô hình “Canh tác lúa hữu cơ, phát thải thấp NeoRice”) nhằm cụ thể hóa các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm Đề án đặt ra.

Trung tâm Khuyến nông quốc gia còn phối hợp với Quỹ Thiện Tâm - Tập đoàn Vingroup triển khai hỗ trợ các hợp tác xã nguồn vốn vay ưu đãi (lãi suất 0% trong vòng 10 năm) để phát triển sản phẩm và mở rộng quy mô sản xuất…

"Hình thức hợp tác PPP đã chứng minh hiệu quả thực tiễn, mang lại lợi ích rõ rệt cho người nông dân và các bên tham gia chuỗi giá trị. Mô hình không chỉ cải thiện năng suất, lợi nhuận mà còn giảm đáng kể phát thải và tác động môi trường, đồng thời đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về chất lượng nông sản” - ông Lê Quốc Thanh đánh giá.

Trên toàn cầu, 162 triệu ha đất trồng lúa đang đóng góp tới 10% lượng phát thải khí methane (CH₄). Riêng Việt Nam, hơn 3,3 triệu ha canh tác lúa là nguồn phát thải lớn nhất trong nông nghiệp. Trong khi đó, thu nhập bình quân của người trồng lúa chỉ đạt khoảng 2.000 USD/ha/năm, chưa đủ để duy trì đời sống và tái đầu tư sản xuất. Thực trạng này cấp thiết đặt ra yêu cầu phải đẩy mạnh các chương trình trồng lúa chất lượng cao, phát thải thấp.

Hướng đến mô hình hợp tác bền vững

Theo ông Nguyễn Đăng Khoa - Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Hóa nông AHA, trong bối cảnh Việt Nam triển khai Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh”, việc tìm kiếm và áp dụng các mô hình liên kết sản xuất mới có khả năng vừa nâng cao hiệu quả sản xuất, vừa giảm phát thải khí nhà kính là một yêu cầu cấp thiết.

Tuy nhiên, các mô hình liên kết sản xuất - tiêu thụ hiện nay gặp 3 “điểm nghẽn” chính: Thiếu nhân lực chuyên trách khuyến nông cộng đồng (KNCĐ) không đủ để chuyển giao kỹ thuật đến từng hộ; thiếu vốn và cơ chế tài chính linh hoạt cho chuỗi sản xuất; thiếu giải pháp kỹ thuật thực tiễn, dễ áp dụng, tiết kiệm chi phí…

“Để đạt được mục tiêu dài hạn và chuyển đổi quy mô lớn, cần có sự cam kết chính trị mạnh mẽ, tăng cường nguồn lực, hoàn thiện chính sách và đặc biệt là sự chung tay đồng hành của sự hợp tác công - tư, doanh nghiệp, khuyến nông và cộng đồng nông dân” - ông Khoa cho biết.

Sau khi cả nước thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, Bộ NNMT đã phối hợp xây dựng, ban hành Thông tư số 60/2025/TT-BNNMT ngày 14/10/2025, hướng dẫn chi tiết về công tác khuyến nông cấp tỉnh, cấp xã. Đây là cơ sở pháp lý để hệ thống khuyến nông tăng cường năng lực hỗ trợ nông dân giải quyết các vấn đề trong sản xuất ngay tại xã; góp phần vào đào tạo và nâng cao năng lực của cán bộ khuyến nông cấp xã, nhất là lực lượng KNCĐ, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới, thực sự là "cầu nối tri thức" giữa khoa học, công nghệ, thị trường với bà con nông dân. 

Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia Lê Quốc Thanh

Trên cơ sở tổ chức, bộ máy chính quyền địa phương hai cấp đã đi vào hoạt động, lãnh đạo Trung tâm Khuyến nông quốc gia đề nghị cấp xã rà soát, củng cố, kiện toàn đội ngũ KNCĐ phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương. Đồng thời, xây dựng cơ chế chính sách để duy trì lực lượng khuyến nông cộng đồng, phát huy vai trò là “cánh tay nối dài” của ngành nông nghiệp tại cơ sở. Các doanh nghiệp cần tích cực phối hợp, kết nối với các tổ KNCĐ để hoạt động theo phương châm tích hợp đa giá trị, cùng phát triển.

Từ góc độ doanh nghiệp trực tiếp tham gia vào Đề án trồng lúa chất lượng cao tại ĐBSCL, đại diện Công ty TNHH Bayer Việt Nam kiến nghị Bộ NNMT đẩy mạnh cơ chế khuyến khích PPP, đặc biệt là trong liên kết chuỗi giá trị và hỗ trợ đổi mới trong xây dựng vùng nguyên liệu canh tác lúa chất lượng cao. Các địa phương cần tăng cường công tác hỗ trợ, chỉ đạo, điều hành, đốc thúc và kiểm tra việc thực hiện các chương trình PPP, các chương trình khuyến nông và hoạt động xây dựng vùng nguyên liệu lúa chất lượng cao, bền vững.

Các chuyên gia cũng cho rằng, để thúc đẩy hình thức PPP, khuyến khích đầu tư tư nhân vào nông nghiệp trong thời gian tới rất cần các cơ chế, chính sách của Nhà nước trong việc phân định rõ ràng trách nhiệm và quyền lợi của các bên tham gia, tạo sân chơi cạnh tranh và bình đẳng trong đầu tư phát triển nông nghiệp giữa Nhà nước và doanh nghiệp. Về phía doanh nghiệp, người dân cần tăng cường liên kết, hợp tác cùng các đối tác trong sản xuất, tiêu thụ lúa gạo nhằm tạo sức mạnh cộng đồng... qua đó nâng cao ý thức về xây dựng vùng nguyên liệu lúa chất lượng cao và bền vững./.

N.LỘC