Tăng trưởng kinh tế: Dấu ấn nhiệm kỳ và khát vọng tương lai. Bài cuối: Kiên định và bứt phá
Kinh tế - Ngày đăng : 14:02, 04/12/2025
Khơi nguồn sức mạnh từ cộng đồng doanh nghiệp
Một trong những mục tiêu quan trọng mà Đảng đặt ra trong giai đoạn 2026-2030 là tốc độ GDP bình quân đạt từ 10%/năm trở lên. “Đó là yêu cầu bắt buộc để Việt Nam không bị tụt hậu so với các nước trên thế giới”, TS. Nguyễn Đức Kiên - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, nguyên Tổ trưởng Tổ Tư vấn Kinh tế của Thủ tướng Chính phủ - khẳng định.
Theo ông Kiên, để hiện thực hóa mục tiêu này, Việt Nam phải vừa xây dựng các tập đoàn kinh tế nhà nước vững mạnh, vừa khuyến khích thành lập những tập đoàn kinh tế tư nhân lớn, tạo ra sản phẩm “made in Vietnam” và khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế. Dẫn chứng các dự án đường sắt trị giá hàng trăm tỷ đô la, ông đặt vấn đề: “Nhà nước và các thành phần kinh tế phải cùng tham gia. Làm sao để thu hút các nhà đầu tư tư nhân Việt Nam?”
Chung quan điểm, GS,TS. Phạm Hồng Chương - nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân - cho rằng cần tạo “cú huých” cho doanh nghiệp (DN) tư nhân tham gia các dự án lớn. Chính phủ nên tạo điều kiện để những DN Việt Nam đủ năng lực đóng vai trò chủ đạo trong các định hướng phát triển lớn của đất nước.
Các chuyên gia cũng nhấn mạnh việc thiết lập cơ chế đồng bộ hỗ trợ doanh nghiệp: Ưu đãi thuế cho DN nhỏ, siêu nhỏ, đào tạo nhân lực, cung cấp thông tin, hướng dẫn, hỗ trợ tiếp cận công nghệ mới. Hệ thống hỗ trợ toàn diện sẽ giúp DN phát triển bền vững và đóng góp nhiều hơn cho nền kinh tế.
TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn - Trường Chính sách công và Quản lý, Đại học Fulbright Việt Nam - đề xuất: Thể chế phải tạo sân chơi bình đẳng thực sự giữa các loại hình DN; cải cách mạnh thị trường vốn để vốn tìm đến DN sáng tạo, DN vừa và nhỏ có tiềm năng tăng trưởng nhanh; giảm rủi ro thể chế cho khu vực tư nhân thông qua bảo vệ quyền tài sản, ổn định chính sách, nâng cao chất lượng tư pháp và thi hành hợp đồng.
Biến động lực mới thành sức mạnh dẫn dắt
Bên cạnh cộng đồng DN, các động lực mới như khoa học công nghệ (KHCN) và chuyển đổi số (CĐS) cũng đóng vai trò quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế. Đây là những định hướng được Đảng xác định từ nhiệm kỳ 2020-2025, và ở nhiệm kỳ mới, các giải pháp cần nâng tầm, đi kèm cam kết định lượng và cải cách thể chế đủ mạnh để biến chính sách thành động lực tăng trưởng hữu hình - TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn nhấn mạnh.
Dữ liệu cho thấy, chi cho R&D của Việt Nam hiện khoảng 0,5% GDP, trong khi mức trung bình thế giới trên 1% và nhiều nước phát triển duy trì 2-4% GDP. Nếu duy trì tỷ lệ này, khó có thể “nhảy tầng” về công nghệ. Kinh tế số Việt Nam năm 2024 đạt gần 20% GDP, tăng trên 20% mỗi năm, thuộc nhóm tăng nhanh trong khu vực. Mục tiêu đến năm 2030 là khoảng 30%. “Những con số đó chứng tỏ hạt giống động lực mới đã có, nhưng để nảy nở thành động cơ chính cho giai đoạn 2025-2030, chúng ta phải nâng cao mức độ cam kết và phương thức tổ chức thực thi” - ông Tuấn nhận định.
Theo ông Tuấn, với kinh tế số, cần nâng cấp từ số hóa dịch vụ, giao dịch đơn lẻ sang xây dựng hạ tầng dữ liệu đồng bộ. Thể chế phải vượt trội, bao gồm khung pháp lý về dữ liệu, quyền riêng tư, chia sẻ dữ liệu, trách nhiệm nền tảng số, an ninh mạng, giải quyết tranh chấp công nghệ. CĐS cần được nhìn nhận như cuộc cách mạng phương thức lãnh đạo, quản trị và phục vụ, đặt dữ liệu làm tài nguyên quan trọng và người dân làm trung tâm.
Với KHCN và đổi mới sáng tạo (ĐMST), Việt Nam cần chuyển từ tư duy hỗ trợ nghiên cứu sang tư duy đặt hàng nhiệm vụ quốc gia gắn với KPI cụ thể. Cần cam kết rõ về tỷ lệ chi KHCN trong ngân sách, thiết kế lại hệ thống quỹ KHCN, thành lập ít nhất một Quỹ ĐMST đủ lớn ở tầm quốc gia, cơ chế tài trợ cạnh tranh, đánh giá độc lập. Đồng thời, dùng đơn đặt hàng của Nhà nước, mua sắm công, nhiệm vụ chiến lược làm lực kéo để DN bỏ vốn vào R&D, thay vì chỉ trông chờ ngân sách.
Đối với các động lực tăng trưởng truyền thống, GS,TS. Phạm Hồng Chương nhấn mạnh đầu tư công vẫn quan trọng, đặc biệt trong phát triển kết cấu hạ tầng. Tuy nhiên, động lực bền vững nhất là đầu tư tư nhân, gồm DN trong nước và DN FDI.
Kiểm toán đồng hành cùng đất nước
Bài học từ các nhiệm kỳ trước cho thấy, một nền kinh tế phát triển minh bạch, bền vững đòi hỏi sự đồng hành của các cơ quan thanh tra, giám sát, kiểm toán, trong đó có KTNN.
Đồng hành cùng phát triển kinh tế, KTNN cần chuyển vai trò từ kiểm soát sang hỗ trợ xây dựng một nhà nước kiến tạo theo tinh thần của Tổng Bí thư.
TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn
Trường Chính sách công và Quản lý, Đại học Fulbright Việt Nam
Trong giai đoạn 2025-2030, Việt Nam đầu tư lớn vào hạ tầng giao thông, chuyển đổi năng lượng, đô thị hóa, KHCN. TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn cho rằng KTNN cần tập trung kiểm toán các lĩnh vực này để phát hiện các điểm nghẽn làm đội vốn dự án, kéo dài tiến độ, giảm hiệu suất vốn đầu tư, từ đó kiến nghị điều chỉnh chính sách và cơ chế thực thi.
KTNN cũng có thể đề xuất khuyến nghị chính sách cho Quốc hội và Chính phủ về cải cách tài chính công, quản lý nợ công, cơ chế phân cấp ngân sách, sửa đổi luật nhằm giảm lãng phí và tăng hiệu quả sử dụng nguồn lực quốc gia. Đồng thời, KTNN cần đóng vai trò tích cực trong phòng ngừa tham nhũng, lợi ích nhóm và xung đột lợi ích, nhất là trong quản lý thị trường vốn, đất đai, tài sản công, mua sắm công, đầu tư công và DN nhà nước - những lĩnh vực còn nhiều lỗ hổng và nguy cơ thất thoát lớn.
KTNN cần phát huy năng lực và khả năng để đồng hành cùng các đơn vị. Nếu làm được điều đó, kiểm toán sẽ tạo ra sự đồng thuận lớn và góp phần bảo vệ những mô hình đổi mới đúng đắn.
TS. Nguyễn Đức Kiên
Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội
TS. Nguyễn Đức Kiên nhấn mạnh, KTNN không chỉ là “gác cửa”, mà còn cần nhân rộng các điển hình tiên tiến, giúp lãnh đạo đánh giá cán bộ công bằng và chính xác.
Các chuyên gia khuyến nghị, KTNN cần chuyển mạnh từ mô hình kiểm tra sau sang mô hình đồng hành, kiến tạo, bảo đảm kỷ luật tài khóa, thúc đẩy đầu tư phát triển và tăng trưởng kinh tế. Việc nâng cao năng lực kiểm toán hiện đại, áp dụng phân tích dữ liệu lớn, kiểm toán số, chuẩn mực quốc tế, đầu tư vào công nghệ kiểm toán và kết nối cơ sở dữ liệu đồng bộ sẽ giúp KTNN giảm chi phí, gia tăng giá trị và hiệu quả kiểm toán.
Khép lại nhiệm kỳ 2020-2025 với nhiều khác biệt, Việt Nam đã khẳng định bản lĩnh kiên cường, phục hồi và lấy lại đà tăng trưởng. Thành quả đó là kết tinh của tầm nhìn chiến lược, đường lối phát triển kinh tế kế thừa truyền thống - bắt nhịp thời đại- và sự đồng hành của cơ quan kiểm toán trong quản trị quốc gia.
Một nhiệm kỳ mới đang đến gần với dấu mốc Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. Giữa những ngày hối hả chuẩn bị khánh thành, khởi công hàng trăm công trình chào mừng Đại hội, triệu trái tim đồng bào cùng hướng về Ngày hội lớn với khát vọng Việt Nam thịnh vượng, hùng cường - bứt phá, vươn mình mạnh mẽ giữa biển lớn hội nhập toàn cầu./.