Kinh tế số - động lực bứt phá để Việt Nam hướng tới tăng trưởng hai con số
Kinh tế - Ngày đăng : 14:04, 04/12/2025
Tăng trưởng nhanh nhất Đông Nam Á
Ông Nguyễn Phú Tiến - Phó Vụ trưởng Vụ KTS và Xã hội số, Bộ Khoa học và Công nghệ - cho biết, trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư diễn ra mạnh mẽ, chuyển đổi số đang trở thành xu thế tất yếu, mở ra cơ hội để Việt Nam bứt phá. Thành tựu khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo không còn chỉ là yếu tố hỗ trợ mà đã trở thành động lực cốt lõi, quyết định năng lực cạnh tranh quốc gia. Vì vậy, phát triển KTS được xác định là mục tiêu chiến lược nhằm tạo dựng mô hình tăng trưởng mới dựa trên dữ liệu và công nghệ.
Chia sẻ về sự phát triển KTS thời gian qua, ông Tiến cho biết Việt Nam đã đạt nhiều kết quả nổi bật. Trong 3 năm liên tiếp gần đây, Việt Nam là quốc gia có tốc độ phát triển KTS nhanh nhất Đông Nam Á. Theo dữ liệu của Bộ Khoa học và Công nghệ, tốc độ tăng trưởng KTS đạt khoảng 20%/năm, cao gấp 3 lần tốc độ tăng trưởng GDP, thể hiện rõ vai trò của KTS như một động lực mới, góp phần đưa Việt Nam tiến gần hơn mục tiêu tăng trưởng hai con số. Tỷ trọng KTS trong GDP hiện đạt gần 19% và tiếp tục tăng nhanh, phản ánh dư địa phát triển rộng mở và đi đúng hướng.
Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, dự kiến đến cuối năm 2025, tỷ trọng KTS trong GDP sẽ đạt khoảng 20%. Mục tiêu đến năm 2030, KTS đóng góp khoảng 30-35% GDP.
Kết quả tích cực này có được nhờ “lực đẩy” từ hạ tầng số. Tốc độ internet di động của Việt Nam nằm trong nhóm 20 nước đứng đầu thế giới; mạng 5G đang được triển khai nhanh và dự kiến phủ tới 90% dân số vào cuối năm 2025. Cả nước hiện có 45 trung tâm dữ liệu, nhiều trung tâm đạt chuẩn quốc tế, tạo nền tảng quan trọng cho phát triển điện toán đám mây, dữ liệu lớn và các mô hình kinh doanh số.
Song song với đó, thương mại điện tử tiếp tục đóng vai trò “đầu kéo” thúc đẩy KTS. Ông Nguyễn Hữu Tuấn - Giám đốc Trung tâm Phát triển thương mại điện tử và công nghệ số, Cục Thương mại điện tử và KTS (Bộ Công Thương) - cho biết quy mô thị trường thương mại điện tử năm 2024 đạt khoảng 25-32 tỷ USD, tăng 25-30% mỗi năm. Thương mại điện tử không chỉ mở rộng không gian thị trường mà còn thúc đẩy hệ sinh thái liên quan như thanh toán số, logistics thông minh, quảng cáo số hay chăm sóc khách hàng tự động.
Tuy vậy, các chuyên gia chỉ ra rằng quá trình phát triển KTS vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Trở ngại lớn nhất thuộc về thể chế, khi công nghệ phát triển quá nhanh khiến nhiều quy định pháp lý chưa theo kịp. Các vấn đề như giao dịch số, tài sản số, bảo mật dữ liệu cá nhân hay sandbox công nghệ... vẫn thiếu khung pháp lý đầy đủ, hạn chế sự phát triển của mô hình kinh doanh mới.
Hạ tầng dữ liệu tiếp tục là một điểm nghẽn lớn. Dữ liệu hiện còn phân tán giữa các Bộ, ngành, địa phương; cơ chế chia sẻ dữ liệu công - tư chưa hoàn thiện; tiêu chuẩn dữ liệu chưa thống nhất. Điều này khiến doanh nghiệp khó khai thác giá trị dữ liệu để xây dựng mô hình kinh doanh mới, đặc biệt trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) phát triển mạnh mẽ.
Thị trường lao động phục vụ KTS cũng thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao. Dù mỗi năm có hơn 80.000 sinh viên ngành công nghệ thông tin tốt nghiệp, nhưng nhân lực AI, phân tích dữ liệu, an ninh mạng, thương mại điện tử… vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu.
Ở cấp độ doanh nghiệp, ông Mạc Quốc Anh - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP. Hà Nội - cho biết, các doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm hơn 97% tổng số doanh nghiệp, đang gặp nhiều khó khăn trong chuyển đổi số. Nhiều doanh nghiệp thiếu ngân sách, thiếu nhân sự công nghệ thông tin chuyên trách, thiếu chuyên gia quản trị số, khiến việc ứng dụng công nghệ vẫn rời rạc, manh mún, chưa hình thành chuyển đổi toàn diện.
Hoàn thiện nền tảng để kinh tế số “tăng tốc”
Việt Nam đặt mục tiêu duy trì tốc độ tăng trưởng GDP hai con số trong giai đoạn 2026-2030 - một mục tiêu thể hiện quyết tâm đưa đất nước vượt qua thách thức, tiến tới nhóm quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045. Để đạt được mục tiêu này, KTS được xác định là động lực then chốt, mở rộng không gian tăng trưởng và tạo sức bật mới cho nền kinh tế.
Theo các chuyên gia, giải pháp mang tính nền tảng và cấp thiết nhất là hoàn thiện thể chế. Pháp luật cần đi trước một bước để tạo dư địa thử nghiệm và khuyến khích đổi mới sáng tạo. Việt Nam cần triển khai sandbox cho mô hình kinh doanh mới và mô hình quản trị số. Khi khung pháp lý rõ ràng, doanh nghiệp sẽ mạnh dạn đầu tư công nghệ, phát triển sản phẩm mới và mở rộng thị trường.
Bên cạnh thể chế, hạ tầng số và hạ tầng dữ liệu là yếu tố quyết định chất lượng tăng trưởng KTS. Việt Nam cần đẩy nhanh phủ sóng 5G, hoàn thiện mạng cáp quang quốc gia, nâng cấp các trung tâm dữ liệu đạt chuẩn quốc tế. Quan trọng hơn, phải xây dựng trục dữ liệu quốc gia, chuẩn hóa dữ liệu và hoàn thiện cơ chế chia sẻ dữ liệu công - tư. Việc liên thông dữ liệu không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn giảm chi phí tuân thủ, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước và thúc đẩy minh bạch.
Để phổ cập KTS, doanh nghiệp cần được hỗ trợ mạnh hơn thông qua ưu đãi vốn, hỗ trợ tiếp cận công nghệ, tư vấn quản trị số, khai thác dữ liệu phục vụ sản xuất kinh doanh. Khi doanh nghiệp được trang bị đủ năng lực, chuyển đổi số mới có thể diễn ra toàn diện.
Nguồn nhân lực tiếp tục là bài toán lớn. Việt Nam cần thúc đẩy đào tạo các ngành then chốt như công nghệ thông tin, AI, phân tích dữ liệu, an ninh mạng, thương mại điện tử, đồng thời gắn đào tạo với nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp và thị trường.
Có thể thấy, KTS đang mở ra thời cơ lớn để Việt Nam đổi mới mô hình tăng trưởng và tiến gần hơn mục tiêu tăng trưởng hai con số. Tuy nhiên, cơ hội chỉ trở thành hiện thực khi các giải pháp được triển khai đồng bộ và có chiều sâu, từ thể chế đến hạ tầng, dữ liệu, nhân lực và năng lực doanh nghiệp. Khi tạo được đột phá trong phát triển KTS, Việt Nam sẽ có nền tảng vững chắc cho tăng trưởng nhanh và bền vững trong kỷ nguyên mới./.