Tập trung nguồn lực hỗ trợ cho vùng "lõi nghèo"

Việc tích hợp không làm giảm chính sách, không thu hẹp phạm vi hỗ trợ

Phiên thảo luận tại Hội trừng đã ghi nhận 31 đại biểu Quốc hội phát biểu và 02 đại biểu tranh luận, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của các đại biểu đối với nội dung quan trọng này.

Với ý kiến đại biểu còn băn khoăn việc tích hợp 3 Chương trình mục tiêu quốc gia thành một có thể sẽ làm giảm chính sách, giảm nguồn lực đầu tư cho vùng đồng bào dân tộc, thiểu số và miền núi, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho hay, chủ trương tích hợp ba chương trình thành một chương trình thể hiện quyết tâm của chính phủ, thực hiện mục tiêu của Đảng và Nhà nước làm cho người dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, đặc biệt là vùng đồng bào dân tộc, thiểu số và miền núi.

Để làm rõ cam kết này, Chính phủ nhấn mạnh ba điểm quan trọng, đó là ngoài các mục tiêu chung, chương trình sẽ tập trung ưu tiên xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; Nâng cao hiệu quả thực thi, tránh chồng chéo, trùng lặp chính sách, đồng thời phân cấp phân quyền triệt để cho địa phương; Kéo dài thời gian hỗ trợ đến năm 2035 (thay vì năm 2030 như chương trình hiện hành) để tập trung được nguồn lực dài hạn, đồng bộ và hiệu quả hơn.

Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh, “việc tích hợp không làm giảm chính sách, không thu hẹp phạm vi hỗ trợ mà tạo điều kiện tập trung và ưu tiên hơn cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi - khu vực hiện là lõi nghèo của cả nước”.

Bên cạnh đó, đa số đại biểu tán thành giao một cơ quan làm chủ chương trình. Chính phủ đã giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường là cơ quan chủ chương trình, chịu trách nhiệm tổng hợp báo cáo và giải trình chung. Các bộ ngành khác chủ trì nội dung gắn với chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước đồng thời chịu trách nhiệm giải trình. Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ nghiên cứu báo cáo Chính phủ xem xét phân định nhiệm vụ giữa các bộ ngành, nhất là Bộ Dân tộc và Tôn giáo với nguyên tắc cao nhất là hoàn thành được các mục tiêu của chương trình đặt ra.

Về phân cấp, phân quyền, chương trình được thiết kế theo tinh thần phân quyền tối đa cho địa phương, đi đôi với phân bổ nguồn lực trên nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, Trung ương giữ vai trò quản lý, ban hành cơ chế, tăng cường kiểm tra giám sát. Cơ chế giám sát cũng được thiết lập ba cấp (Trung ương, Tỉnh, Xã), phát huy vai trò chủ thể của người dân trong giám sát, bảo đảm công khai, minh bạch và nâng cao trách nhiệm giải trình của chính quyền các cấp.

Bộ trưởng Trần Đức Thắng khẳng định tiếp thu các ý kiến tâm huyết, trách nhiệm của các vị đại biểu Quốc hội và cam kết sẽ chỉ đạo quyết liệt việc ban hành chính sách và tổ chức thực hiện ngay sau khi chương trình được Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư.

Tiếp tục rà soát cân đối để xác định mức vốn đối ứng địa phương phù hợp nhất

Về nguồn vốn đầu tư cho chương trình, hai vấn đề lớn được đại biểu quan tâm là mức bố trí vốn ngân sách Trung ương (100.000 tỷ đồng) là thấp trong khi quy định vốn đối ứng của địa phương (400.000 tỷ đồng) là quá lớn, vượt khả năng cân đối của các địa phương, nhất là các địa phương khó khăn. Trước vấn đề đại biểu nêu, Chính phủ đồng tình với ý kiến đại biểu rằng mức vốn ngân sách Trung ương trước mắt bố trí 100.000 tỷ đồng là hạn chế, đặc biệt khi chương trình có phạm vi quy mô địa bàn bao phủ cả nước, gần như toàn bộ các nội dung về phát triển kinh tế - xã hội vùng nông thôn, trong đó ưu tiên vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Tuy nhiên, Bộ trưởng làm rõ, trong giai đoạn 2026-2030, bên cạnh chương trình này còn bốn chương trình mục tiêu quốc gia khác cùng triển khai trên địa bàn. Cùng với đó là các nguồn vốn khác như: Chương trình phát triển bền vững vùng Đồng bằng sông Cửu Long; Chương trình bố trí ổn định dân cư vùng miền núi, địa bàn khó khăn (đã được đưa vào dự thảo Nghị quyết Đại hội XIV); Vốn tín dụng chính sách xã hội, vốn tín dụng thương mại đầu tư cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn; Vốn của các doanh nghiệp và huy động đóng góp tự nguyện của cộng đồng người dân. Ghi nhận ý kiến các đại biểu, Bộ trưởng cam kết, “để thực hiện được các mục tiêu, nhiệm vụ của chương trình trong quá trình điều hành, Chính phủ sẽ tiếp tục cân đối ngân sách Trung ương để báo cáo Quốc hội ưu tiên bổ sung phù hợp với điều kiện thực tế”.

Liên quan đến vốn đối ứng của địa phương, một số ý kiến đại biểu cho rằng con số 400 nghìn tỷ đồng là quá lớn, vượt khả năng cân đối của các địa phương, nhất là các địa phương khó khăn.

Làm rõ nội dung này, Bộ trưởng Trần Đức Thắng thông tin, vốn ngân sách địa phương thực hiện là tổng vốn ngân sách địa phương 2 cấp của 34 tỉnh, thành phố bố trí cho chương trình, gồm có 7 địa phương tự cân đối và 27 địa phương nhận hỗ trợ từ ngân sách Trung ương. Đây là một trong những nguồn vốn chủ lực, phản ánh vai trò chủ động, trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền các địa phương trong triển khai thực hiện các mục tiêu của chương trình ở trên địa bàn.

Dẫn chứng từ giai đoạn 2021-2025, Bộ trưởng cho biết trong tổng số gần 300.000 tỷ đồng vốn địa phương bố trí thực hiện ba CTMTQG, vốn của 16 tỉnh thành phố tự cân đối ngân sách chiếm khoảng 65%. Đặc biệt, Chính phủ đã có quy định phù hợp về tỉ lệ vốn đối ứng của các địa phương. Đối với các địa phương khó khăn, tỉ lệ vốn đối ứng chỉ khoảng 5% so với vốn từ ngân sách Trung ương hỗ trợ.

Bộ trưởng cho biết Chính phủ sẽ tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc và các Uỷ ban của Quốc hội cùng các đại biểu Quốc hội, tiếp tục rà soát cân đối để xác định mức vốn ngân sách của các địa phương cho phù hợp nhất.

Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo lưu ý việc hợp nhất để giải quyết những tồn tại, hạn chế của giai đoạn trước, bảo đảm không làm gián đoạn, ảnh hưởng đến chương trình. Cần rà soát kỹ đối tượng, địa bàn, bảo đảm không bỏ sót, không trùng lặp đầu tư trong nội bộ Chương trình và với các Chương trình mục tiêu quốc gia khác, quan tâm hộ nghèo, hộ người Kinh ở vùng đồng bào dân tộc tiểu số.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh khẳng định, các ý kiến của đại biểu Quốc hội phát biểu tại tổ, cũng như tại hội trường sẽ được tổng hợp đầy đủ gửi Chính phủ chỉ đạo Cơ quan chủ trì soạn thảo phối hợp với Cơ quan chủ trì thẩm tra, các cơ quan liên quan tiếp thu, giải trình đầy đủ, thấu đáo tất cả các ý kiến của đại biểu Quốc hội để hoàn thiện hồ sơ gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội trước khi trình Quốc hội xem xét, thông qua.

Nam Sơn