Đổi mới trọng tâm phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực: Từ xử lý mạnh tay đến phòng ngừa chiến lược

Phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực ngày càng quyết liệt, không chững lại, không trùng xuống

Báo cáo của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp về công tác PCTNLPTC năm 2025 trình Quốc hội cho thấy: Trong bối cảnh cùng lúc phải thực hiện nhiều nhiệm vụ quan trọng, công tác PCTNLPTC vẫn luôn được Đảng và Nhà nước xác định là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên và cần tiếp tục đẩy mạnh.

Thủ tướng Chính phủ đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương thực hiện nghiêm Chương trình công tác năm 2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTNTC; ban hành Chiến lược quốc gia về phòng, chống lãng phí đến năm 2035; xác định phòng, chống lãng phí có vị trí tương đương với phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; chỉ đạo rà soát, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc tại các dự án chậm tiến độ, tồn đọng kéo dài, hiệu quả thấp, có nguy cơ thất thoát, lãng phí.

“Từ Trung ương đến địa phương, công tác PCTNLPTC tiếp tục được đẩy mạnh, có bước tiến mới, quyết liệt và hiệu quả hơn” - Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong nhấn mạnh.

Công tác phòng ngừa tham nhũng, lãng phí, tiêu cực được triển khai đồng bộ, hiệu quả thông qua nhiều giải pháp. Các cơ quan chủ động nhận diện, phát hiện hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực qua công tác kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử. Sự phối hợp giữa thanh tra, kiểm tra, giám sát và kiểm toán tiếp tục được tăng cường. Công tác điều tra, truy tố, xét xử các vụ án tham nhũng - kinh tế được thực hiện nghiêm minh; công tác thu hồi tài sản tham nhũng ghi nhận nhiều chuyển biến tích cực.

Điển hình là qua công tác thanh tra, cơ quan thanh tra đã phát hiện vi phạm kinh tế hơn 230.000 tỷ đồng, 75 ha đất; kiến nghị xử lý hành chính 1.872 tập thể và 6.544 cá nhân; chuyển cơ quan điều tra xem xét 236 vụ với 140 đối tượng.

Qua kiểm toán, Kiểm toán nhà nước kiến nghị xử lý tài chính 34.628 tỷ đồng và hơn 125 triệu USD; kiến nghị hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới 180 văn bản (6 Nghị định, 11 Thông tư và 163 văn bản khác).

Để nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh PCTNLPTC thông qua hoạt động kiểm toán, KTNN đã ban hành Quy trình kiểm toán vụ việc có dấu hiệu tham nhũng, ban hành Hướng dẫn một số nội dung về kiểm toán thực hiện tiết kiệm, chống lãng phí trong quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công.

Trong nhiệm kỳ 2021-2026, KTNN đã:

- Cung cấp 1.749 báo cáo kiểm toán và tài liệu có liên quan cho các cơ quan của Quốc hội, Ủy ban Kiểm tra Trung ương, cơ quan điều tra và các cơ quan nhà nước khác có thẩm quyền;

- Chuyển 17 hồ sơ cho Cơ quan Cảnh sát Điều tra để điều tra, làm rõ vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật thông qua hoạt động kiểm toán;

- Thực hiện kiểm toán 2 vụ việc có dấu hiệu tham nhũng theo chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTNLPTC.

Năm 2025 cũng chứng kiến việc tiếp tục phát hiện, xử lý nhiều vụ án tham nhũng, tiêu cực nghiêm trọng, trong đó có cả cán bộ lãnh đạo cấp cao thuộc diện Trung ương quản lý. “Những kết quả này cho thấy công tác đấu tranh PCTNLPTC ngày càng quyết liệt, hiệu quả, không chững lại, không trùng xuống; tạo sự lan tỏa sâu rộng trong xã hội và nhận được sự đồng thuận, ủng hộ cao của cán bộ, đảng viên và Nhân dân” - Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng khẳng định.

Trong năm 2025, các Cơ quan điều tra Công an nhân dân đã thụ lý 1.363 vụ án với 3.187 bị can phạm tội tham nhũng; đã kết luận điều tra, đề nghị truy tố 813 vụ với 2.044 bị can.

Cơ quan điều tra hình sự Bộ Quốc phòng khởi tố điều tra 14 vụ với 19 bị can; đề nghị truy tố 8 vụ với 37 bị can.

Viện kiểm sát nhân dân các cấp thụ lý 1.077 vụ với 3.060 bị can; đã giải quyết 1.041 vụ với 2.931 bị can.

Tòa án nhân dân các cấp giải quyết 1.188 vụ với 3.061 bị cáo, trong đó xét xử 975 vụ với 2.386 bị cáo.

Tổng số việc thi hành án dân sự về tham nhũng, kinh tế là 10.393 việc; có điều kiện thi hành 7.888 việc; đã thi hành xong 6.471 việc.

Tăng cường chống tham nhũng, lãng phí trong vận hành chính quyền địa phương hai cấp

Bên cạnh kết quả đạt được, công tác PCTNLPTC vẫn còn những hạn chế. Việc thể chế hóa để khắc phục sơ hở, bất cập, chồng chéo trên một số lĩnh vực còn chậm; một số biện pháp phòng ngừa tham nhũng chưa phát huy toàn diện. Dù công tác thu hồi tài sản tham nhũng có chuyển biến, giá trị tài sản còn tồn đọng vẫn lớn. Một số vụ án phải tạm đình chỉ do bị can bỏ trốn hoặc chưa có kết quả tương trợ tư pháp nước ngoài.

“Tình trạng tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trên một số lĩnh vực vẫn diễn biến phức tạp; tình trạng nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp chưa được giải quyết triệt để” - Chính phủ nhận định.

Đại biểu Quốc hội Tô Văn Tám (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi) đánh giá: Tham nhũng ngày càng tinh vi, có xu hướng chuyển sang hình thức mới như lợi dụng quy trình, cố tình phức tạp hóa thủ tục để tạo chậm trễ có chủ ý; hình thành nhóm lợi ích, bao che ngầm; hối lộ bằng vật chất hay lợi ích phi vật chất; thao túng thông tin, chính sách. “Tham nhũng vặt” vẫn là thách thức lớn.

Trước tình hình đó, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho biết: Năm 2026, Chính phủ sẽ tập trung xử lý dứt điểm các vụ án, vụ việc tham nhũng, lãng phí nghiêm trọng, phức tạp, dư luận quan tâm. Đồng thời tăng cường kiểm soát quyền lực và PCTNLPTC trong hoạt động của chính quyền địa phương hai cấp nhằm phát hiện, ngăn chặn, xử lý kịp thời sai phạm liên quan quản lý và sử dụng tài chính công, tài sản công sau sắp xếp.

Đồng thuận với Chính phủ, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội đề nghị triển khai đồng bộ các biện pháp phòng, chống tham nhũng; chuyển mạnh trọng tâm sang phòng ngừa, chủ động nhận diện, dự báo, cảnh báo vi phạm từ sớm, từ xa, kiên quyết không để tái diễn sai phạm cũ. Công tác thanh tra, kiểm tra cần tập trung vào các lĩnh vực đất đai, xây dựng, đấu thầu, quản lý tài nguyên - khoáng sản, sản xuất - buôn bán hàng giả là thực phẩm, thuốc chữa bệnh; lĩnh vực lao động, y tế...

Bên cạnh đó, cần rà soát, xử lý trụ sở dôi dư sau sắp xếp để phòng, chống lãng phí; tiếp tục ngăn chặn tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp.

Đại biểu Tô Văn Tám cũng đề xuất siết chặt quy định về minh bạch tài sản và thu nhập; nâng cao hiệu quả xác minh tài sản bất minh, tài sản không giải trình được nguồn gốc. Đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số, mở rộng dịch vụ công trực tuyến, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giám sát, cảnh báo rủi ro tham nhũng; công khai thông tin liên quan đầu tư công, tài chính công để người dân giám sát; khuyến khích người dân phản ánh, tố cáo; phát huy vai trò báo chí và các tổ chức xã hội trong giám sát tham nhũng, tiêu cực./.

Đ. KHOA