Kiến tạo mô hình tăng trưởng mới: Nền tảng cho giai đoạn phát triển chiến lược 2030-2045
Kinh tế - Ngày đăng : 08:57, 11/12/2025
Bối cảnh mới và yêu cầu kiến tạo mô hình tăng trưởng
Tại Diễn đàn Kinh tế - Tài chính Việt Nam 2025, Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung nhấn mạnh Việt Nam đang đứng trước thời điểm có ý nghĩa chiến lược. Mục tiêu đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao, đòi hỏi một mô hình tăng trưởng hoàn toàn mới, không thể tiếp tục dựa vào mở rộng nguồn lực như trước.
Theo Thứ trưởng, các động lực truyền thống như đầu tư, xuất khẩu, lao động vẫn đóng vai trò quan trọng, song để đạt tốc độ tăng trưởng cao hơn, Việt Nam phải chuyển mạnh sang các động lực mới gồm kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức và kinh tế “bạc”. Đây là những lĩnh vực có khả năng giải phóng năng suất và nâng cao vị thế quốc gia trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Nhà nước theo đó giữ vai trò kiến tạo, tập trung phát triển hạ tầng chiến lược, cải cách thể chế và xây dựng môi trường minh bạch. Khu vực tư nhân cần trở thành lực lượng dẫn dắt đổi mới sáng tạo trong công nghiệp chế biến - chế tạo và dịch vụ chất lượng cao, trong khi dòng vốn FDI vẫn là nguồn lực bổ sung quan trọng gắn với chuẩn mực ESG và chuyển giao công nghệ. Sự cộng hưởng giữa các khu vực kinh tế cùng việc khai thác hiệu quả không gian phát triển vùng được xem là nền tảng chiến lược của giai đoạn 2026-2030.
Nhiều tổ chức quốc tế cũng đưa ra đánh giá tích cực và khuyến nghị quan trọng. Đại diện UNOPS, ông Nicholas George ghi nhận nỗ lực của Việt Nam trong phát triển kinh tế xanh, chuyển dịch năng lượng và số hóa dịch vụ công. UNOPS đang phối hợp với Bộ Tài chính để thúc đẩy các chuỗi giá trị mới, tăng khả năng cạnh tranh và hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng không.
Ông Sascha Hocke - Phó Giám đốc Quốc gia GIZ Việt Nam - nhận định, đây là “giai đoạn chuyển đổi chiến lược” của nền kinh tế. Theo ông, Việt Nam cần ưu tiên đổi mới công nghệ, phát triển vốn con người, nâng cao năng lực doanh nghiệp và mở rộng tiếp cận tài chính xanh - những nền tảng quan trọng để chuyển sang mô hình tăng trưởng dựa trên năng suất và đổi mới sáng tạo.
Tín hiệu phục hồi và điểm nghẽn cấu trúc của nền kinh tế
Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách tài chính Nguyễn Như Quỳnh đánh giá kinh tế Việt Nam giai đoạn 2024-2025 đang phục hồi tích cực. Nông nghiệp duy trì ổn định, công nghiệp phục hồi mạnh nhờ xuất khẩu, dịch vụ tăng trưởng hai con số. Lạm phát và lãi suất được kiểm soát, tiêu dùng hồi phục, đầu tư mở rộng - tạo nền tảng vĩ mô vững chắc.
Tuy vậy, ông Quỳnh nhấn mạnh nhiều điểm nghẽn cấu trúc vẫn chưa được xử lý triệt để. Năng suất lao động còn thấp so với khu vực; tăng trưởng tiếp tục dựa nhiều vào mở rộng vốn và lao động trong khi tốc độ già hóa dân số diễn ra nhanh. Thể chế, hạ tầng và chất lượng nguồn nhân lực còn bất cập cũng là lực cản lớn đối với tăng trưởng.
Ngoài ra, Việt Nam chịu tác động mạnh từ biến đổi khí hậu, thiên tai và các căng thẳng thương mại kéo dài từ đầu năm 2025. Những rủi ro này gây gián đoạn chuỗi cung ứng và tạo áp lực lớn lên nhiều ngành xuất khẩu.
Ông Quỳnh cho rằng để đạt mức tăng trưởng cao, hướng tới nền kinh tế tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026-2030, Việt Nam phải chuyển dịch lên các nấc thang phát triển mới. Một mô hình tăng trưởng theo chiều sâu, dựa trên khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và phát triển xanh, là yêu cầu không thể trì hoãn.
Vai trò động lực của khu vực kinh tế tư nhân
Bà Trịnh Thị Hương - Phó Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể (Bộ Tài chính) - nhấn mạnh, để đạt mục tiêu tăng trưởng cao trong giai đoạn tới, phải phát huy đầy đủ vai trò của khu vực kinh tế tư nhân.
Hiện khu vực tư nhân có hơn 6,1 triệu cơ sở kinh doanh, trong đó khoảng 1 triệu doanh nghiệp và 5,1 triệu hộ kinh doanh. Lực lượng này đóng góp hơn 50% GDP, sử dụng 82% lao động và có đóng góp quan trọng vào ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, tỷ trọng xuất khẩu mới chỉ đạt khoảng 30%, trong khi khu vực FDI chiếm hơn 70%, phản ánh nội lực còn hạn chế nhưng cũng cho thấy dư địa rất lớn.
Ba nhóm rào cản lớn nhất theo bà Hương gồm: Rào cản về tư duy và môi trường kinh doanh; hạn chế về năng lực công nghệ và đổi mới sáng tạo; nội lực doanh nghiệp yếu và thiếu liên kết với các khu vực kinh tế khác.
Chính phủ đang triển khai nhiều giải pháp mạnh mẽ. Thủ tướng yêu cầu thực hiện “ba giảm”: Giảm 30% chi phí, 30% thời gian và 30% điều kiện kinh doanh. Bộ Tài chính đã trình Quốc hội sửa đổi Luật Đầu tư, cắt giảm 25 điều kiện kinh doanh, chuyển sang cơ chế hậu kiểm. Nhiều thủ tục cấp chủ trương đầu tư và đầu tư ra nước ngoài được đơn giản hóa nhằm thúc đẩy dòng vốn tư nhân.
Cùng với đó, Chính phủ xây dựng Nghị quyết 02 mới nhằm cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia từ năm 2026. Nghị quyết 198 của Quốc hội, thể chế hóa Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân, đã đề xuất nhiều chính sách thuế và tài khóa nhằm giảm chi phí, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư đổi mới sáng tạo.
Theo bà Hương, điều quan trọng nhất là doanh nhân Việt Nam phải có tư duy dài hạn, tuân thủ pháp luật và xây dựng văn hóa kinh doanh chuyên nghiệp. Khi đó, khu vực tư nhân mới có thể trở thành động lực mạnh mẽ của mô hình tăng trưởng mới.
Các ý kiến tại Diễn đàn cho thấy Việt Nam đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng. Để đạt mục tiêu phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn 2045, Việt Nam cần xây dựng mô hình tăng trưởng dựa trên khoa học - công nghệ, kinh tế số, kinh tế xanh và đổi mới sáng tạo, đồng thời củng cố các động lực truyền thống như xuất khẩu và đầu tư. Sự kết hợp giữa Nhà nước kiến tạo - tư nhân sáng tạo - FDI có chọn lọc sẽ là chìa khóa để Việt Nam định vị lại vị thế trong bối cảnh toàn cầu mới./.