Chương trình Mục tiêu quốc gia giai đoạn 2026-2035: Cần cơ chế phối hợp rõ ràng, tránh chồng chéo
Xã hội - Ngày đăng : 09:08, 09/12/2025
Địa phương được chủ động, linh hoạt sử dụng tổng nguồn ngân sách
Theo Tờ trình của Chính phủ về chủ trương đầu tư CTMTQG xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026-2035, Chương trình sẽ được chia thành hai hợp phần. Hợp phần thứ nhất gồm các nội dung chung thực hiện trên địa bàn cả nước, là những nội dung nhằm xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS,MN). Trong đó, gồm 10 nhóm nội dụng được triển khai trên phạm vi toàn quốc, ưu tiên địa bàn xã nghèo, vùng đồng bào DTTS, MN.
Hợp phần thứ hai là các nội dung đặc thù phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS, MN, gồm 5 nhóm nội dung. Đây là những chính sách đặc thù riêng, được đầu tư bổ sung cho vùng đồng bào DTTS, MN và các đối tượng liên quan đến đồng bào DTTS,MN.
Về cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện Chương trình, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng - nêu rõ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường là cơ quan chủ Chương trình, chịu trách nhiệm tổng hợp chung, báo cáo và giải trình với các cơ quan có thẩm quyền theo quy định; chịu trách nhiệm chủ trì, xây dựng, hoàn thiện hồ sơ trình cấp có thẩm quyền phê duyệt quyết định đầu tư; chủ trì xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn của Chương trình.
Bộ Dân tộc và Tôn giáo phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các Bộ và cơ quan có liên quan hướng dẫn tổ chức thực hiện các nội dung liên quan đến vùng đồng bào DTTS, MN. Các Bộ, ngành xây dựng kế hoạch, hướng dẫn, tổ chức triển khai, thực hiện các nội dung, nhóm nội dung theo phân công.
UBND tỉnh, thành phố chỉ đạo thống nhất tổ chức thực hiện Chương trình trên địa bàn bảo đảm phối hợp đồng bộ giữa các hợp phần, nguồn vốn và các CTMTQG, chương trình, dự án khác; được chủ động, linh hoạt sử dụng tổng nguồn ngân sách trung ương phân bổ về để thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ theo quy định; yêu cầu công khai, minh bạch, hiệu quả, không để trùng lặp hoặc bỏ sót nhiệm vụ. Trong quá trình điều hành, Chính phủ xem xét, giao Bộ Dân tộc và Tôn giáo chủ trì, phối hợp với các cơ quan hữu quan hướng dẫn tổ chức thực hiện Hợp phần thứ hai.
Đánh giá cao về cơ chế thực hiện Chương trình theo hướng Trung ương quản lý tổng thể và ban hành cơ chế, chính sách hướng dẫn, giám sát, kiểm tra, phân cấp, phân quyền triệt để đi đôi với việc phân bổ nguồn lực cho địa phương theo tinh thần địa phương quyết, địa phương làm và địa phương chịu trách nhiệm, đại biểu Hà Sỹ Huân (Đoàn Thái Nguyên) - cho rằng, hiện nay chúng ta thực hiện chính quyền 2 cấp. Cấp xã đã trực tiếp quản lý địa bàn, nắm rõ đối tượng, điều kiện văn hóa, địa hình, sinh kế của địa phương. Vì vậy, để thực hiện phương châm người dân làm chủ và tăng cường hiệu quả đầu tư cơ sở, đại biểu đề nghị xem xét điều chỉnh phân cấp quản lý thực hiện Chương trình mạnh mẽ, triệt để hơn nữa.
Trong đó, phân cấp cho cấp xã quyết định tổ chức thực hiện Chương trình, cấp tỉnh giữ vai trò định hướng, kiểm tra, giám sát, hỗ trợ kỹ thuật và thủ tục hành chính; trao quyền cho HĐND cấp xã và UBND cấp xã được quyết định danh mục, kế hoạch triển khai thực hiện mô hình phù hợp theo thứ tự ưu tiên từng giai đoạn, quyết định lồng ghép, phối hợp hoặc đồng bộ các hợp phần, các nguồn vốn của Chương trình và các dự án trên địa bàn, nhằm tránh việc đầu tư trùng lặp, dàn trải, manh mún, bỏ sót nhiệm vụ.
Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn Quảng Trị) cũng chỉ rõ, các vướng mắc giai đoạn 2021-2025 đã được nhận diện đầy đủ, đó là thủ tục phức tạp, nhiều tầng nấc, hướng dẫn chậm, phân cấp chưa rõ. Vì vậy, đại biểu đề nghị phân quyền mạnh cho địa phương trong lựa chọn danh mục dự án, nhất là dự án nhỏ, kỹ thuật đơn giản.
Cùng với đó, đơn giản hóa quy trình đầu tư, quy định rõ trách nhiệm cá nhân người đứng đầu và cơ chế đánh giá, xử lý chậm trễ. Đặc biệt, cần có vùng an toàn pháp lý để cán bộ dám nghĩ, dám làm, phù hợp với tinh thần chỉ đạo, bảo vệ cán bộ năng động và sáng tạo.
Thống nhất, rõ ràng trách nhiệm trong phối hợp thực hiện
Liên quan đến cơ chế phối hợp trong thực hiện Chương trình, qua kiểm toán các CTMTQG giai đoạn 2021-2025, Kiểm toán nhà nước chỉ rõ, công tác ban hành văn bản của Chính phủ và một số Bộ (thành viên Ban chỉ đạo) còn chậm so với yêu cầu tiến độ quy định; sự phối hợp giữa các Bộ, cơ quan Trung ương, giữa các cơ quan Trung ương và địa phương trong quá trình xây dựng cơ chế, chính sách và tổ chức thực hiện còn chưa chặt chẽ dẫn đến một số cơ chế, chính sách chưa đồng bộ, thống nhất giữa các chương trình.
Đề cập đến vấn đề này, đại biểu Mai Văn Hải (Đoàn Thanh Hoá) - đánh giá cơ chế quản lý điều hành chương trình là nội dung rất quan trọng để khắc phục những tồn tại về vận hành, tổ chức thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia trước đây. Đại biểu đề nghị cần có quy định mang tính nguyên tắc trong tổ chức thực hiện giữa các Bộ, ngành, địa phương còn cơ chế quản lý cụ thể giao Chính phủ quy định chi tiết. Đại cũng cũng cho rằng, cần thống nhất giao cho Bộ Nông nghiệp và Môi trường là cơ quan chủ quản của toàn bộ Chương trình, riêng hợp phần hai, các nội dung đặc thù phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào DTTS, MN giao cho Bộ Dân tộc và Tôn giáo chủ trì. Bên cạnh đó, cần quy định trách nhiệm của cấp xã trong thực hiện Chương trình sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp.
Đồng quan điểm, đại biểu Trần Thị Hoa Ry (Đoàn Cà Mau) - cho rằng, với việc tích hợp 3 CTMTQG thì nội dung, phạm vi và đối tượng rất lớn. Chính vì vậy, rút kinh nghiệm giai đoạn trước, trong nội dung thực hiện của Chương trình giai đoạn tới cần làm rõ cơ chế phối hợp cũng như vai trò của việc chủ trì và thực hiện Chương trình.
“Đối với hợp phần một thì trách nhiệm của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hợp phần hai là giao trách nhiệm rõ cho Bộ Dân tộc và Tôn giáo. Bên cạnh đó, cần phải làm rõ trách nhiệm của Bộ chủ quản liên quan đến chuyên ngành về lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa trong việc tổ chức triển khai thực hiện. Có như vậy, khi giám sát mới rõ về cơ chế và trách nhiệm tổ chức triển khai thực hiện Chương trình.
Kết quả kiểm toán cho thấy, đến thời điểm tháng 4/2023 còn một số đơn vị chưa ban hành Kế hoạch thực hiện Chương trình giai đoạn 2021-2025, kế hoạch thực hiện năm 2021 và năm 2022; chưa ban hành đầy đủ các văn bản thuộc thẩm quyền và các văn bản hướng dẫn thực hiện Chương trình theo quy định.
Tiếp thu, giải trình ý kiến của các đại biểu, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng nhấn mạnh, để tạo sự thống nhất, đồng bộ, rõ ràng trong tổ chức triển khai, nhất là xây dựng các văn bản hướng dẫn thực hiện gắn với trách nhiệm cụ thể, Chương trình được xây dựng theo nguyên tắc “một đầu mối” chủ chương trình. Các Bộ, ngành chủ trì nội dung gắn với chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước, đồng thời chịu trách nhiệm giải trình.
Chính phủ đã giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường là cơ quan chủ chương trình, chịu trách nhiệm tổng hợp, báo cáo và giải trình chung. “Tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến thẩm tra của Hội đồng Dân tộc và các đại biểu, Cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ nghiên cứu, báo cáo Chính phủ xem xét phân định nhiệm vụ giữa các Bộ, ngành, nhất là Bộ Dân tộc và Tôn giáo với nguyên tắc cao nhất là hoàn thành được các mục tiêu của Chương trình đặt ra” - Bộ trưởng nêu rõ.