Sắp xếp trụ sở, nhà đất sau sáp nhập: Áp lực tiến độ và nguy cơ lãng phí tài sản công

Khối lượng tài sản lớn, nguồn lực mỏng - bài toán khó của địa phương

Bộ Tài chính cho biết, các địa phương đều trong quá trình triển khai sắp xếp, bố trí và xử lý trụ sở, cơ sở nhà, đất. Một số địa phương đã hoàn thành bước đầu việc sắp xếp, xử lý sau khi sáp nhập đơn vị hành chính, điển hình như Nghệ An, Vĩnh Long.

Tuy nhiên, tại nhiều nơi, số lượng cơ sở nhà, đất dôi dư còn rất lớn, trong khi theo kết luận, chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, trong năm 2025 phải hoàn thành việc giao cho chủ thể quản lý, sử dụng, khai thác toàn bộ cơ sở nhà, đất dôi dư. Điều này đã gây áp lực về thời gian, nguồn lực và tổ chức thực hiện.

Đơn cử, tại Thanh Hóa, số lượng cơ sở nhà, đất dôi dư cần xử lý hiện lên tới hơn 500 cơ sở, trong khi việc bàn giao tài sản cho các xã, phường sau sáp nhập đơn vị hành chính chưa đạt tiến độ đề ra, đặc biệt công tác giao nhiệm vụ cho các đơn vị có chức năng quản lý, kinh doanh nhà ở và tổ chức mua sắm tập trung còn chậm. Ngoài ra, tại địa phương này, số lượng xã sau sáp nhập rất lớn, nhiều xã mới chưa đủ phương tiện phục vụ công tác chung, trong khi khối lượng tài sản phải rà soát, xử lý thuộc loại lớn nhất cả nước.

Tỉnh Nghệ An cũng gặp nhiều khó khăn tương tự, khi hồ sơ pháp lý đối với một số cơ sở nhà, đất còn thiếu; quy hoạch sử dụng đất và quy hoạch xây dựng chưa đồng bộ; địa bàn rộng, các xã sau sáp nhập cách xa trung tâm. Đặc biệt, tỉnh còn đang đối mặt với tình trạng thừa - thiếu biên chế cục bộ, làm ảnh hưởng đến việc tiếp nhận, quản lý và xử lý tài sản công.

Ngoài ra, không ít địa phương phản ánh vướng mắc trong xử lý tài sản tại vùng sâu, vùng xa, miền núi, nơi điều kiện tiếp cận khó khăn; hồ sơ pháp lý hình thành qua nhiều giai đoạn, gây khó khăn trong xác định hiện trạng và phương án xử lý phù hợp. Khối lượng công việc lớn và yêu cầu hoàn thành trong thời gian ngắn đặt ra thách thức không nhỏ đối với các địa phương…

Cuộc kiểm toán việc kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công năm 2024; Chuyên đề việc quản lý, sử dụng sắp xếp lại và xử lý nhà, đất theo Nghị định số 167/2017/NĐ-CP ngày 31/12/2017 và Nghị định số 67/2021/NĐ-CP ngày 15/7/2021 tại Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh cho thấy, việc sử dụng tài sản tại Khu Công nghệ phần mềm còn tình trạng lãng phí với việc cho thuê 16.500m2 đất mặt bằng chưa đúng quy định, không thu được tiền cho thuê theo hợp đồng hợp tác trong suốt 10 năm (từ 2015 đến 2025) số tiền 1.436 triệu đồng, khi thu hồi phải chi trả số tiền là 1.900 triệu đồng để mua lại tài sản (tòa nhà H).

Chỉ đạo quyết liệt, pháp lý rõ ràng và giám sát chặt chẽ

Đánh giá về công tác sắp xếp, bố trí và xử lý tài sản công theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp, Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung nhấn mạnh ba yếu tố then chốt quyết định hiệu quả.

Trước hết là sự chỉ đạo kịp thời của cấp ủy, chính quyền các cấp. Theo Thứ trưởng, những địa phương vào cuộc sớm, ban hành kịp thời nghị quyết, kế hoạch và văn bản hướng dẫn cụ thể, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát từ cơ sở, đều tạo được chuyển biến rõ nét trong quản lý tài sản công. Ngược lại, nơi nào thiếu quyết liệt trong chỉ đạo, phân công trách nhiệm chưa rõ ràng, tiến độ xử lý tài sản dôi dư chậm sẽ tiềm ẩn nguy cơ xuống cấp, thất thoát và lãng phí tài sản.

Yếu tố thứ hai là cơ sở pháp lý đầy đủ, thống nhất. Việc triển khai sắp xếp, xử lý tài sản công phải dựa trên các quy định đã ban hành. Đồng thời, các địa phương cần ban hành văn bản phân cấp, phân quyền rõ ràng để các cơ quan, đơn vị thực hiện đúng thẩm quyền, tránh chồng chéo và lúng túng trong quá trình xử lý.

Thứ ba là công tác giám sát, hướng dẫn thường xuyên, liên tục nhằm kịp thời tháo gỡ các vướng mắc phát sinh. Việc công khai tiến độ, cập nhật thông tin chính xác cũng góp phần nâng cao tính minh bạch, trách nhiệm giải trình, hạn chế rủi ro thất thoát, lãng phí tài sản công.

Để hoàn thành mục tiêu sắp xếp, xử lý tài sản công theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp trong năm 2025, Thứ trưởng Đỗ Thành Trung yêu cầu các địa phương sớm ban hành văn bản phân cấp thẩm quyền quyết định xử lý nhà, đất; phân công trách nhiệm cụ thể cho từng sở, ngành, đơn vị; rà soát đầy đủ, chính xác tài sản dôi dư, tránh bỏ sót; cập nhật kế hoạch xử lý chi tiết gắn với nội dung, chủ thể, thời gian và kết quả thực hiện. Đồng thời, bảo đảm phương tiện làm việc, đi lại cho các xã, phường, nhất là các xã mới sau sáp nhập; tăng cường phối hợp với Bộ Tài chính và Cục Quản lý công sản để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc phát sinh; công khai tiến độ xử lý trụ sở dôi dư nhằm nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Trong bối cảnh khối lượng công việc lớn và thời gian hoàn thành ngắn, Thứ trưởng nhấn mạnh vai trò mang tính quyết định của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền địa phương. Theo đó, người đứng đầu cần bảo đảm nguyên tắc rõ người, rõ việc, rõ thời hạn, rõ kết quả trong công tác sắp xếp, xử lý tài sản dôi dư, qua đó ngăn ngừa thất thoát, lãng phí và nâng cao năng lực quản trị, điều hành của chính quyền địa phương trong giai đoạn mới.

Điều chỉnh quy hoạch để xử lý dứt điểm trụ sở dôi dư

Theo Cục trưởng Cục Quản lý công sản Nguyễn Tân Thịnh, để công tác sắp xếp, xử lý tài sản công dôi dư đạt hiệu quả thực chất, các địa phương cần khẩn trương cập nhật, điều chỉnh quy hoạch tỉnh, quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch đô thị và nông thôn. Đây là cơ sở quan trọng để xác định phương án xử lý phù hợp, tránh tình trạng trụ sở dôi dư kéo dài, xuống cấp hoặc sử dụng sai mục đích.

Các cơ sở nhà, đất dôi dư cần được ưu tiên bố trí cho các lĩnh vực thiết yếu như giáo dục, y tế, văn hóa, thể thao và trụ sở công an xã. Chỉ khi không còn nhu cầu phục vụ mục tiêu công cộng mới xem xét phương án khai thác phục vụ phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm chặt chẽ, đúng thẩm quyền, hiệu quả kinh tế và minh bạch.

Đối với tài sản tại vùng sâu, vùng xa, miền núi không còn khả năng sử dụng và không có tổ chức, cá nhân tiếp nhận, việc phá dỡ, thu hồi và giao cho địa phương hoặc tổ chức phát triển quỹ đất quản lý theo đúng quy định là giải pháp cần thiết nhằm tránh lãng phí kéo dài.

Trong bối cảnh khối lượng tài sản dôi dư lớn và thời gian hoàn thành ngắn, việc sắp xếp, xử lý trụ sở, nhà, đất sau sáp nhập đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của cả hệ thống chính trị. Khi trách nhiệm được phân công rõ ràng, thẩm quyền được phân cấp cụ thể và tiến độ được công khai, giám sát chặt chẽ, công tác quản lý tài sản công sẽ hạn chế thất thoát, lãng phí, góp phần nâng cao kỷ luật tài chính - ngân sách và hiệu lực quản lý nhà nước./.

MINH ANH