Thương mại điện tử: “Chìa khóa” mở rộng thị trường xuất khẩu cho doanh nghiệp
Doanh nghiệp - Ngày đăng : 14:30, 20/12/2025
Thương mại điện tử mang lại “lợi ích kép” cho doanh nghiệp
Trong những năm gần đây, TMĐT không chỉ là một lĩnh vực mới nổi mà đã trở thành một trong những trụ cột quan trọng của nền kinh tế số. Bất chấp bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động, TMĐT Việt Nam vẫn duy trì tốc độ tăng trưởng cao và ổn định.
Bà Lại Việt Anh - Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương cho biết, theo số liệu thống kê của Bộ Công Thương, năm 2025, quy mô thị trường TMĐT bán lẻ của Việt Nam ước đạt khoảng 31 tỷ USD, tăng hơn 25% so với năm trước và chiếm gần 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước. Việt Nam tiếp tục nằm trong nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng TMĐT nhanh nhất thế giới và đứng thứ 3 về quy mô thị trường ở ASEAN (sau Indonesia và Thái Lan).
Đáng chú ý, TMĐT không chỉ phát triển ở thị trường nội địa mà đang lan tỏa mạnh sang lĩnh vực xuất khẩu. Nếu trước đây, TMĐT chủ yếu phục vụ tiêu dùng trong nước, thì hiện nay, xuất khẩu trực tuyến qua TMĐT xuyên biên giới đã có bước tiến rõ rệt, trở thành một cấu phần ngày càng quan trọng trong hoạt động xuất nhập khẩu.
Số liệu cho thấy, năm 2024, tổng giá trị xuất nhập khẩu trực tuyến của Việt Nam đạt khoảng 4,1 tỷ USD, trong đó xuất khẩu đạt 1,7 tỷ USD. Năm 2025, kim ngạch xuất khẩu trực tuyến ước tăng khoảng 18%, đạt gần 2 tỷ USD, đưa tổng kim ngạch xuất nhập khẩu qua TMĐT lên khoảng 4,45 tỷ USD.
“Đây là tín hiệu tích cực cho thấy nhu cầu quốc tế đối với sản phẩm Việt Nam qua kênh số tiếp tục tăng; DN trong nước, nhất là DN vừa và nhỏ, đang khai thác hiệu quả các nền tảng số, công cụ quảng bá phân phối xuyên biên giới” – bà Việt Anh nhấn mạnh.
Với sự phát triển nhanh chóng, ông Bùi Trung Kiên – Phó Chủ tịch Hiệp hội TMĐT Việt Nam chỉ rõ TMĐT xuyên biên giới đang mở ra cánh cửa tiếp cận thị trường toàn cầu cho DN Việt Nam. Thông qua các nền tảng số, DN có thể tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng quốc tế mà không cần phụ thuộc hoàn toàn vào các nhà nhập khẩu hay hệ thống phân phối trung gian. Việc rút ngắn chuỗi trung gian cũng giúp DN giảm chi phí, tăng khả năng kiểm soát thị trường và nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm.
Bên cạnh đó, đối với nhiều DN, TMĐT xuyên biên giới còn là kênh “thử nghiệm thị trường” hiệu quả, cho phép kiểm tra nhu cầu, điều chỉnh mẫu mã và chiến lược giá trước khi đầu tư mở rộng quy mô xuất khẩu – điều vốn rất khó thực hiện bằng phương thức xuất khẩu truyền thống.
Đặc biệt, theo ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương, TMĐT đã tạo nên thay đổi quan trọng trong mô hình xuất khẩu của DN. Nếu trước đây, xuất khẩu trực tuyến chủ yếu diễn ra dưới hình thức B2B (giao dịch thương mại giữa DN với đối tác nhập khẩu), thì hiện nay nhiều DN Việt Nam đã từng bước tiếp cận mô hình D2C (mô hình bán hàng trực tiếp đến người tiêu dùng quốc tế), đặc biệt là với các nhóm hàng tiêu dùng, thời trang, mỹ phẩm, đồ gia dụng và sản phẩm có tính cá nhân hóa cao. Cùng với đó, thông qua TMĐT, DN không chỉ bán sản phẩm mà còn từng bước xây dựng thương hiệu Việt trên thị trường toàn cầu, điều mà xuất khẩu truyền thống khó thực hiện trong thời gian ngắn.
Từ thực tiễn phát triển, có thể thấy TMĐT đang góp phần thay đổi căn bản tư duy và cách thức mở rộng thị trường của DN Việt Nam. Thay vì chỉ tập trung vào một số thị trường truyền thống và phụ thuộc vào kênh xuất khẩu gián tiếp, DN có thêm công cụ để đa dạng hóa thị trường, tiếp cận các khu vực tiềm năng như Trung Đông, châu Phi hay Mỹ Latinh. Trong bối cảnh thương mại toàn cầu tiềm ẩn nhiều rủi ro, TMĐT vì thế không chỉ là kênh bán hàng mới, mà đang dần trở thành nền tảng chiến lược giúp DN nâng cao sức chống chịu và khả năng thích ứng khi mở rộng thị trường xuất khẩu.
Gỡ rào cản để thương mại điện tử trở thành “đòn bẩy” xuất khẩu bền vững
Bên cạnh những cơ hội, theo các chuyên gia, DN xuất khẩu qua kênh TMĐT xuyên biên giới cũng phải đối mặt với không ít thách thức.
Thách thức đầu tiên và rõ nét nhất là bài toán logistics. Khác với xuất khẩu truyền thống theo lô lớn, TMĐT đặc trưng bởi đơn hàng nhỏ lẻ, tần suất cao, yêu cầu giao hàng nhanh và chi phí cạnh tranh. Trong khi đó, chi phí logistics quốc tế của DN Việt Nam vẫn ở mức cao so với nhiều nước trong khu vực, thời gian vận chuyển và thông quan chưa đồng đều giữa các thị trường. Đặc biệt, logistics ngược (bao gồm đổi trả, thu hồi và tái chế sản phẩm) vẫn là khâu yếu, khiến DN gặp khó khi tiếp cận các thị trường khó tính như EU, Nhật Bản, Australia…, nơi quyền lợi người tiêu dùng và yêu cầu phát triển xanh ngày càng được siết chặt.
Bên cạnh logistics, rào cản pháp lý và tiêu chuẩn thị trường quốc tế đang trở thành thách thức lớn đối với DN xuất khẩu qua TMĐT. Các quy định liên quan đến bảo vệ dữ liệu cá nhân, truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn môi trường và trách nhiệm xã hội ngày càng phức tạp. Nhiều DN, đặc biệt là DN nhỏ và vừa, còn lúng túng trong việc nắm bắt và tuân thủ các quy định này, dẫn đến nguy cơ bị đình chỉ gian hàng, trả hàng hoặc phát sinh tranh chấp. Trong bối cảnh các thị trường lớn liên tục điều chỉnh chính sách thương mại và thuế quan, việc thiếu thông tin và năng lực tuân thủ đang trực tiếp hạn chế khả năng mở rộng xuất khẩu qua kênh số của DN.
Một thách thức khác mang tính nội tại là năng lực số và tư duy khai thác TMĐT của DN vẫn còn hạn chế. Không ít DN vẫn coi TMĐT chỉ là kênh bán hàng bổ trợ, thiếu chiến lược dài hạn về xây dựng thương hiệu, quản trị dữ liệu khách hàng, marketing số và tối ưu vận hành xuyên biên giới. Việc phụ thuộc quá nhiều vào các nền tảng trung gian, trong khi chưa làm chủ dữ liệu và kênh bán hàng của mình, khiến DN khó nâng cao giá trị gia tăng và dễ bị tổn thương khi chính sách nền tảng thay đổi. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cạnh tranh và phát triển bền vững của xuất khẩu trực tuyến…
Trước những thách thức trên, các chuyên gia cho rằng, việc hoàn thiện thể chế và chính sách đóng vai trò then chốt để thúc đẩy TMĐT phát triển bền vững, từ đó tạo lực đẩy cho hoạt động xuất khẩu trực tuyến của DN. Theo các chuyên gia, việc Quốc hội thông qua Luật TMĐT và Bộ Công Thương ban hành Kế hoạch tổng thể quốc gia phát triển TMĐT giai đoạn 2026-2030 được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý minh bạch, an toàn cho hoạt động xuất khẩu trực tuyến. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là cần sớm cụ thể hóa các quy định, cũng như tăng cường các chính sách hỗ trợ DN trong quá trình tuân thủ pháp luật khi tham gia TMĐT xuyên biên giới.
Song song với vai trò kiến tạo của Nhà nước, DN cần chủ động thay đổi tư duy và mô hình kinh doanh để tận dụng hiệu quả kênh TMĐT. Theo đó, thay vì bán hàng qua trung gian, DN cần từng bước chuyển sang mô hình D2C, đồng thời chú trọng đầu tư cho chuyển đổi số, quản trị dữ liệu và xây dựng thương hiệu…, để gia tăng giá trị và sức cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.
Giới chuyên gia nhìn nhận, giai đoạn 2026-2030 được xem là thời điểm bản lề, TMĐT xuyên biên giới cần được xác định là một trụ cột chiến lược của xuất khẩu Việt Nam. Theo đó, nếu DN biết khai thác tối đa ưu thế của TMĐT thì sẽ là công cụ quan trọng giúp DN mở rộng thị trường, nâng cao giá trị gia tăng và tăng khả năng chống chịu trước những biến động của kinh tế toàn cầu./.