Kiểm toán nhà nước: Bản lĩnh, kỷ cương và trách nhiệm trong giai đoạn chuyển đổi

Tạo cơ sở thuận lợi cho hoạt động kiểm toán

Năm 2025, toàn Ngành KTNN cơ bản hoàn thành kế hoạch công tác với nhiều kết quả nổi bật trong quản lý, điều hành và tổ chức hoạt động kiểm toán. Trong bối cảnh cả nước triển khai sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy cùng nhiều nhiệm vụ quan trọng, cấp bách lần đầu được thực hiện, Tổng Kiểm toán nhà nước đặc biệt quan tâm đến việc hoàn thiện khung khổ pháp lý cho hoạt động của KTNN, xác định đây là yếu tố cốt lõi nhằm nâng cao chất lượng, hiệu lực và hiệu quả kiểm toán.

Theo đó, Tổng Kiểm toán nhà nước đã chỉ đạo rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định, quy trình, quy chế của Ngành để phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền ba cấp và các quy định pháp luật mới liên quan; kịp thời hướng dẫn hoạt động kiểm toán trong bối cảnh sắp xếp, tinh gọn bộ máy và xử lý những vướng mắc phát sinh trong thực tiễn. Đến nay, các văn bản theo kế hoạch cơ bản đã được ban hành đúng tiến độ, bảo đảm tính kịp thời và khả thi, tạo thuận lợi cho các đơn vị triển khai nhiệm vụ.

Đơn cử, trong bối cảnh sáp nhập, sắp xếp lại tổ chức bộ máy ở địa phương, nhằm bảo đảm công tác theo dõi thực hiện kiến nghị kiểm toán không bị gián đoạn, KTNN đã ban hành Công văn số 1062/KTNN-TH ngày 25/8/2025 về việc theo dõi thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán đối với các đơn vị sau sáp nhập, hợp nhất Bộ, ngành, địa phương và thực hiện chính quyền địa phương hai cấp. Ngay sau khi ban hành, các đơn vị kiểm toán đã khẩn trương phối hợp với Bộ, ngành, địa phương sau sắp xếp để rà soát, bảo đảm việc thực hiện kiến nghị kiểm toán được tiếp tục triển khai đồng bộ, hiệu quả.

Bên cạnh đó, nhằm tránh “khoảng trống” trong quản lý tài chính công, tài sản công do tác động của việc sắp xếp bộ máy, KTNN đã kịp thời ban hành hướng dẫn về kiểm toán thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công. Theo lãnh đạo Vụ Pháp chế, việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho hoạt động của KTNN có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nhiều thay đổi, giúp bảo đảm cơ sở thực hiện nhiệm vụ và nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của toàn Ngành.

Ngay từ khi Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi) được xây dựng, Tổng Kiểm toán nhà nước đã quyết định thành lập Tổ công tác để tham mưu, đề xuất phương án kiểm toán và định hướng xây dựng kế hoạch kiểm toán phù hợp với mô hình chính quyền ba cấp. KTNN đã chủ động điều chỉnh giảm một số cuộc kiểm toán cấp Bộ, cấp huyện; đồng thời ưu tiên hoàn thành kiểm toán quyết toán ngân sách cấp tỉnh trước ngày 30/6/2025, tạo điều kiện cho các đơn vị được kiểm toán tập trung thực hiện nhiệm vụ sắp xếp, tinh gọn bộ máy và tổ chức thành công Đại hội đảng các cấp.

Đổi mới tư duy, đồng hành cùng địa phương, đơn vị

Trên cơ sở nắm bắt kịp thời tình hình, lãnh đạo KTNN đã có những chỉ đạo, định hướng phù hợp, giúp hoạt động kiểm toán vừa đáp ứng yêu cầu chung của đất nước, vừa thể hiện tinh thần đồng hành, chia sẻ với các Bộ, ngành, địa phương trong giai đoạn chuyển đổi.

Theo lãnh đạo Vụ Tổng hợp, trong điều kiện các Bộ, ngành, địa phương triển khai sắp xếp, tinh gọn bộ máy, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và tổ chức thành công Đại hội đảng các cấp, KTNN đã chủ động áp dụng các giải pháp đồng bộ, linh hoạt trong tổ chức thực hiện nhiệm vụ. Theo đó, KTNN đã điều chỉnh giảm một số cuộc kiểm toán tại Bộ, ngành và các cuộc kiểm toán liên quan đến cấp huyện; đồng thời ưu tiên tập trung kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách cấp tỉnh, hoàn thành trước ngày 30/6/2025 nhằm kịp thời cung cấp thông tin, số liệu tin cậy phục vụ Hội đồng nhân dân các tỉnh, thành phố phê chuẩn quyết toán ngân sách địa phương năm 2024.

Đây là giai đoạn “chạy đua với thời gian” để hoàn thành các nhiệm vụ cấp bách. Dù gặp nhiều khó khăn, áp lực lớn, song các đơn vị kiểm toán đã nỗ lực cao độ, qua đó hỗ trợ thiết thực cho địa phương trong quá trình sắp xếp, tổ chức lại bộ máy.

Điểm mới nổi bật trong năm 2025 là việc Tổng Kiểm toán nhà nước chỉ đạo đổi mới cách tiếp cận kiểm toán. Các đoàn kiểm toán được yêu cầu tập trung đánh giá công tác quản lý thu của cơ quan thuế, lựa chọn trọng tâm, trọng điểm vào những lĩnh vực có nguồn thu lớn, tiềm ẩn nguy cơ thất thu, gian lận cao. Đồng thời, phạm vi kiểm toán được mở rộng sang đánh giá cơ chế, chính sách nhằm phát hiện sớm các bất cập, “kẽ hở” trong quản lý, qua đó kịp thời kiến nghị sửa đổi, bổ sung.

Cách tiếp cận này thể hiện bước chuyển quan trọng từ kiểm toán thuần túy phát hiện sai phạm sang kiểm toán phân tích, dự báo và kiến nghị hoàn thiện chính sách. Nhờ đó, chất lượng và hiệu quả kiểm toán ngày càng được nâng cao, góp phần tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước, nâng cao hiệu quả sử dụng tài chính, tài sản công và kịp thời chấn chỉnh những hạn chế trong công tác quản lý, điều hành.

Siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong thực thi công vụ

Thực hiện nhiệm vụ trong điều kiện nhiều áp lực và thách thức, bên cạnh sự chủ động chuẩn bị nguồn lực và chỉ đạo điều hành linh hoạt, quyết liệt của lãnh đạo KTNN, việc giữ vững kỷ luật, kỷ cương trong thực thi công vụ được xác định là yếu tố then chốt tạo nên sức mạnh tổng hợp của toàn Ngành.

Theo Vụ trưởng Vụ Tổng hợp Hoàng Văn Lương, nhằm tăng cường kỷ luật, kỷ cương, Tổng Kiểm toán nhà nước đã yêu cầu các đơn vị và đoàn kiểm toán tiếp tục thực hiện nghiêm Quy tắc ứng xử, Bộ Quy tắc đạo đức nghề nghiệp và Quy định số 131-QĐ/TW ngày 27/10/2023 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động thanh tra, kiểm toán. KTNN cũng ban hành quy định lấy ý kiến đơn vị được kiểm toán đối với Đoàn, Tổ và thành viên đoàn kiểm toán; đồng thời duy trì hiệu quả hoạt động Đường dây nóng để tiếp nhận phản ánh về hành vi tiêu cực của kiểm toán viên.

Qua tổng hợp cho thấy, các đoàn kiểm toán và kiểm toán viên cơ bản chấp hành nghiêm kỷ luật, kỷ cương trong thực hiện nhiệm vụ. Song song với đó, KTNN tăng cường công tác giám sát, kiểm soát hoạt động kiểm toán. Đến ngày 30/11/2025, KTNN đã giám sát 100% đoàn kiểm toán; thực hiện 1 cuộc kiểm soát trực tiếp và 5 cuộc kiểm soát việc tổ chức kiểm soát chất lượng kiểm toán của Kiểm toán trưởng; hoàn thành 9/9 cuộc thanh tra theo kế hoạch. Các đơn vị chủ trì cuộc kiểm toán đã kiểm soát 100% tổ kiểm toán; trong đó, kiểm soát trực tiếp và đột xuất chiếm khoảng 20% số tổ kiểm toán toàn Ngành.

Có thể khẳng định, sự chỉ đạo quyết liệt, linh hoạt, kịp thời của lãnh đạo KTNN, gắn với tăng cường kiểm tra, giám sát, đã góp phần quan trọng vào kết quả hoàn thành toàn diện nhiệm vụ năm 2025, trọng tâm là nhiệm vụ kiểm toán. Đây chính là nền tảng để KTNN tiếp tục phấn đấu hoàn thành tốt hơn nữa nhiệm vụ công tác năm 2026, góp phần thực hiện thành công Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2030, xây dựng KTNN chuyên nghiệp, liêm chính và uy tín./.

Với nhiều giải pháp đồng bộ, tỷ lệ thực hiện kiến nghị kiểm toán tiếp tục được cải thiện. Kết quả thực hiện kiến nghị kiểm toán năm 2024 (cho niên độ ngân sách năm 2023), tính đến ngày 30/11/2025, tổng số kiến nghị xử lý tài chính và kiến nghị khác đã thực hiện đạt 26.151,5/31.537,7 tỷ đồng (82,9%); 41/93 báo cáo có kiến nghị kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân đã được thực hiện (44,1%); hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung và ban hành mới 56/177 văn bản cơ chế, chính sách (31,6%).

N.LỘC