Đổi mới tư duy và tăng cường phối hợp: "Chìa khóa" nâng cao chất lượng kiểm toán chuyên đề

Giai đoạn 2021-2025, đặc biệt trong năm 2025, kiểm toán chuyên đề không chỉ dừng lại ở việc phát hiện sai sót tài chính, mà ngày càng khẳng định rõ vai trò đánh giá chính sách, nhận diện điểm nghẽn thể chế và khuyến nghị hoàn thiện cơ chế quản lý, qua đó góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công.

Trước hết, kiểm toán chuyên đề đã khẳng định vai trò, giá trị trong giám sát, tư vấn chính sách

Thông qua hàng loạt cuộc kiểm toán chuyên đề toàn Ngành trong nhiều lĩnh vực then chốt như: khoa học - công nghệ, công nghệ thông tin, môi trường - biến đổi khí hậu, quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, quản lý rừng, ưu đãi đầu tư tại khu kinh tế, khu công nghiệp, sắp xếp lại và xử lý nhà, đất thuộc sở hữu Nhà nước…, KTNN đã cung cấp cho Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan quản lý những thông tin đáng tin cậy, có chiều sâu, phục vụ công tác giám sát, điều hành và hoạch định chính sách.

Kết quả kiểm toán cho thấy nhiều hạn chế mang tính hệ thống như vận hành các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách chưa đầy đủ, tồn dư quỹ lớn...; công tác phân bổ, quản lý ngân sách/kinh phí bảo vệ môi trường còn bất cập; chính sách ưu đãi đối với khu kinh tế, khu công nghiệp chưa đồng bộ; khung ưu đãi đầu tư còn dàn trải; hiệu quả sử dụng đất chưa cao; công tác quản lý, sắp xếp lại, xử lý nhà đất thuộc sở hữu nhà nước còn nhiều bất cập (thiếu chi tiết, dữ liệu/thông tin không đầy đủ )…

Trên cơ sở đó, KTNN đã kiến nghị rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện cơ chế, chính sách, tăng cường kỷ cương, kỷ luật quản lý tài chính công, tài sản công, chấn chỉnh, nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực, qua đó góp phần phòng ngừa thất thoát, lãng phí và nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước.

Thứ hai, công tác phối hợp là yếu tố then chốt, quyết định chất lượng kiểm toán chuyên đề toàn Ngành

Kiểm toán chuyên đề toàn Ngành có phạm vi rộng, liên quan nhiều Bộ, ngành, địa phương và nhiều đơn vị trong nội bộ KTNN. Do đó, công tác phối hợp giữa đơn vị chủ trì với các đơn vị tham gia có ý nghĩa quyết định đối với chất lượng, tiến độ kiểm toán.

Năm 2025, việc Tổng Kiểm toán nhà nước ban hành Quy định về cơ chế phối hợp trong thực hiện kiểm toán chuyên đề toàn Ngành là cơ sở pháp lý rõ ràng cho việc phân công trách nhiệm và chia sẻ thông tin.

Thực tiễn triển khai cho thấy, khi đơn vị chủ trì phát huy tốt vai trò điều phối, kịp thời hướng dẫn nghiệp vụ, xử lý vướng mắc; khi các đơn vị tham gia chủ động, sáng tạo, chia sẻ sớm các phát hiện có tính hệ thống, thì chất lượng kiểm toán được nâng lên rõ rệt, các kiến nghị có tính đồng bộ, khả thi và có sức thuyết phục cao.

Thứ ba, tiếp tục đổi mới toàn diện từ khâu lựa chọn chủ đề, xây dựng đề cương lập báo cáo tổng hợp

Để nâng cao hơn nữa chất lượng kiểm toán chuyên đề toàn Ngành, cần tập trung vào một số định hướng trọng tâm:

Một là, đổi mới tư duy lựa chọn chủ đề, xây dựng đề cương kiểm toán, coi đề cương là khung định hướng chiến lược, tập trung vào mục tiêu đánh giá chính sách, có đủ “độ mở” để kiểm toán viên phát huy tính chuyên nghiệp, sự sáng tạo, đồng thời gắn rõ trách nhiệm của người đứng đầu đơn vị.

Hai là, tăng cường chia sẻ thông tin, phát hiện kiểm toán trong quá trình thực hiện, đảm bảo vấn đề mang tính hệ thống cần được đánh giá đồng bộ trong toàn Ngành.

Ba là, nâng cao chất lượng báo cáo tổng hợp, coi đây là sản phẩm trí tuệ có tầm vĩ mô, có phân tích, khái quát và kiến nghị chính sách mang tính tổng thể, phục vụ trực tiếp Quốc hội và Chính phủ.

Thứ tư, gắn nâng cao chất lượng kiểm toán chuyên đề với chuyển đổi số và phát triển nguồn nhân lực

Để kiểm toán chuyên đề thực sự đi trước, dẫn dắt, cần có sự hỗ trợ của hệ thống dữ liệu dùng chung, kết nối cơ sở dữ liệu quốc gia về tài chính, tài sản công; đồng thời, nâng cao năng lực phân tích, đánh giá chính sách cho kiểm toán viên nhà nước, coi đây là nền tảng cốt lõi của kiểm toán chuyên đề trong giai đoạn mới.

Việc kết nối dữ liệu tài chính quốc gia và dữ liệu tài sản công là điểm nghẽn và là rào cản lớn cần được tháo gỡ để KTNN có thể tiếp cận được cơ sở dữ liệu quốc gia, phục vụ kiểm toán chuyên đề tốt hơn.

Với tinh thần “chất lượng, chất lượng hơn và chất lượng hơn nữa”, toàn Ngành cần tiếp tục đổi mới tư duy, phương thức tổ chức kiểm toán, đặc biệt là việc tăng cường phối hợp trong kiểm toán chuyên đề toàn Ngành để khẳng định vị thế và giá trị gia tăng của hoạt động KTNN trong hệ thống kiểm tra, giám sát tài chính công, tài sản công, đáp ứng kỳ vọng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân./.

THÙY ANH (ghi)