“Bức tranh” nợ thuế - Những mảng sáng, tối

Theo KTNN, tình trạng nợ thuế xảy ra ở hầu hết các địa phương Ảnh: TS

Nợ thuế liên tục tăng cao

Qua kết quả kiểm toán năm 2015 về niên độ ngân sách 2014 cho thấy nợ thuế do ngành Thuế quản lý có xu hướng tăng qua các năm cả về số tuyệt đối và tỷ trọng so với thu nội địa (trừ dầu thô). Cụ thể, từ năm 2011-2014, số nợ thuế được xác định lần lượt mỗi năm là 35.117 tỷ đồng - 55.056 tỷ đồng - 69.342 tỷ đồng và 76.073 tỷ đồng. Tỷ trọng nợ thuế so với thu nội địa mỗi năm cũng lần lượt tăng 8% - 12% - 12,4% và 12,98%. Theo KTNN, tình trạng nợ thuế diễn ra phổ biến ở hầu hết các địa phương; hơn nữa, có tới 38 tỉnh, thành có dư nợ thuế tăng so với cùng kỳ năm trước.

Một vấn đề đáng chú ý trong nợ thuế do ngành Thuế quản lý là nợ khó thu năm 2014 tăng tới 24% so với năm 2013. Hầu hết các địa phương có mức dư nợ khó thu tăng, trong đó có địa phương tăng rất cao như Phú Thọ tăng 283%, Thái Nguyên tăng 252%, Thanh Hóa tăng 131%... Bên cạnh đó, nợ có khả năng thu cũng tăng tới 12% so với năm trước, nhiều địa phương có mức dư nợ có khả năng thu tăng cao, điển hình như TP.HCM tăng 18%; Hà Nội tăng 14%; Đồng Nai tăng 27%, Hưng Yên tăng 49%; Bắc Ninh tăng 124%... Trong đó, chỉ với tỷ lệ tăng dư nợ có khả năng thu năm 2014 của 2 đầu tàu kinh tế đất nước là TP.HCM và Hà Nội thì tổng giá trị tuyệt đối đã lên tới 4.700 tỷ đồng.

Một điểm sáng trong “bức tranh” nợ thuế năm 2014 là nợ chờ xử lý do ngành Thuế quản lý giảm tới 32% (2.046 tỷ đồng). Một số địa phương có số dư nợ chờ xử lý giảm nhiều như Hà Nội giảm 45%, Bà Rịa - Vũng Tàu giảm 99,9%, Cần Thơ giảm 94%...

Bên cạnh nợ thuế do ngành Thuế quản lý, tính đến hết năm 2014, nợ thuế do ngành Hải quan quản lý được xác định là 7.111 tỷ đồng, giảm 22,6% (2.071 tỷ đồng) so với cùng kỳ năm trước, đây là điểm sáng thứ hai trong “bức tranh” nợ thuế 2014. Trong đó, nợ quá hạn về thuế chuyên thu giảm 22,9%; 27/34 Cục Hải quan có số nợ thuế chuyên thu giảm, 7 Cục Hải quan còn lại có số nợ đọng thuế chuyên thu tăng không đáng kể. Đồng thời, nợ quá hạn về thuế tạm thu quá hạn cũng giảm, trong đó có một số đơn vị có số giảm lớn, chỉ riêng Cục Hải quan Đồng Nai có mức nợ thuế tạm thu quá hạn tăng 264% (5,5 tỷ đồng) so với năm trước.

Còn bất cập trong quản lýnợ thuế

Năm 2014, nền kinh tế có dấu hiệu phục hồi nhưng tốc độ chậm, tăng trưởng tín dụng thấp, sản xuất kinh doanh của các DN còn nhiều khó khăn. Tuy số DN mới thành lập đi vào hoạt động có tăng nhưng số DN giải thể, phá sản, ngừng hoạt động cũng tăng cao. Tình trạng chiếm dụng vốn giữa các DN, đặc biệt là DN kinh doanh nông sản, xây dựng… gây khó khăn cho công tác quản lý nợ thuế của ngành Thuế. Đây chính là những nguyên nhân khách quan tác động đến tình hình nợ thuế năm 2014. Tuy nhiên, qua kiểm toán tại 50 tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư cho thấy, còn có nhiều nguyên nhân chủ quan tác động đến nợ thuế bắt nguồn từ công tác quản lý của các Cục Thuế tại địa phương.

Theo KTNN, một số Cục Thuế đã thực hiện không triệt để các biện pháp cưỡng chế theo quy định; công tác phân loại nợ thuế thiếu cơ sở, căn cứ và bằng chứng. Gần một nửa số Cục Thuế địa phương được kiểm toán chưa tổng hợp đầy đủ số liệu nợ đọng thuế. Ngoài ra, qua kiểm toán còn cho thấy, mặc dù trong nhiều năm ngành Thuế đã quan tâm triển khai theo dõi nợ đọng thuế trên phần mềm ứng dụng song số liệu theo dõi nợ đọng thuế đến 31/12/2014 in từ phần mềm ứng dụng tại một số Cục Thuế còn sai lệch so với báo cáo gửi Tổng cục Thuế.

Thực hiện Chỉ thị số 25/CT-TTg ngày 13/8/2014 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường quản lý thu, chống thất thu ngân sách, Tổng cục Thuế đã phối hợp với cơ quan tài chính và các lực lượng chức năng trong công tác quản lý thu, chống thất thu thuế, đẩy mạnh công tác phòng, chống gian lận thương mại, chuyển giá, gian lận giá nhập khẩu và buôn lậu qua biên giới. Cơ quan Thuế các địa phương được kiểm toán đã quan tâm tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, chống thất thu ngân sách. Song qua kiểm toán chọn mẫu hồ sơ thanh tra, kiểm tra tại một số Cục Thuế cho thấy: một số biên bản kiểm tra lập không đúng theo mẫu biểu, chậm so với quy định; nội dung phân công nhiệm vụ cho các thành viên đoàn kiểm tra chưa rõ ràng; xử lý kết quả thanh, kiểm tra không phù hợp quy định của pháp luật; xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế qua kết quả thanh tra, kiểm tra chưa đầy đủ; chưa đánh giá rủi ro qua phân tích hồ sơ kê khai thuế của DN để xác định DN cần kiểm tra theo quy định.

Ngoài tác động của nợ thuế ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách, trong năm 2014, chủ trương miễn, giảm, giãn, gia hạn, hoàn thuế tiếp tục được áp dụng nhằm tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh cũng làm giảm nguồn thu. Đề cập đến con số miễn, giảm, giãn, gia hạn, hoàn thuế năm 2014, báo cáo của Tổng cục Thuế cho biết, tổng số thuế người nộp thuế đề nghị miễn, giảm theo luật định là trên 8.317 tỷ đồng và 6.594 USD; số đã miễn, giảm là 7.663 tỷ đồng và 6.594 USD. Tổng số thuế đã miễn, giảm theo Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ là 3.981 tỷ đồng. Cùng với đó, có 38.712 đối tượng được gia hạn nộp thuế theo quy định với số tiền trên 5.686 tỷ đồng. Còn báo cáo của Tổng cục Hải quan cho biết, năm 2014, số thuế được miễn gần 10.252 tỷ đồng, giảm hơn 3.122 tỷ đồng, hoàn 20.778 tỷ đồng, không thu thuế gần 10.742 tỷ đồng.