Thận trọng khi đặt hàng phim từ nguồn vốn ngân sách
Xã hội - Ngày đăng : 08:50, 16/12/2019
(BKTO) - Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ 21 vừa khép lại với những giải thưởng danh giá nhất được trao cho các phim do tư nhân sản xuất. Trong khi đó, loại hình phim do Nhà nước đặt hàng tiếp tục gây thất vọng trên cả thị trường rạp chiếu lẫn giải thưởng.
Thua kém cả về chất lượng lẫn doanh thu
Sau phim “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” của đạo diễn Victor Vũ làm bằng hình thức Nhà nước góp vốn với tư nhân sản xuất, điện ảnh Việt không còn phim Nhà nước tài trợ, đặt hàng một thời gian dài. Đến năm vừa qua, dòng phim này xuất hiện trở lại với 4 tác phẩm được sản xuất: “Truyền thuyết về Quán Tiên”, “Thạch Thảo”, “Nơi ta không thuộc về” và “Hợp đồng bán mình”. Về mặt doanh thu, có tác phẩm đã ra rạp, nhưng không tạo được sức hút với khán giả; có tác phẩm chưa ra rạp, nhưng sự phản hồi từ khán giả thông qua truyền thông dành cho bộ phim cũng không mấy mặn mà.
Trong các phim đặt hàng, bộ phim “Truyền thuyết về Quán Tiên” đồng giải Bông sen Bạc tại Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ 21, được đánh giá tốt hơn cả. Được chuyển thể từ truyện ngắn cùng tên của cố nhà văn Nguyễn Xuân Thiều, tuy nhiên, tác phẩm bị đánh giá là chuyển thể chưa đạt, lời thoại vẫn nặng tính văn học và nhìn chung phim chưa tạo được xúc cảm chạm đến trái tim người xem.
Không có khả năng doanh thu như phim giải trí nhưng chất lượng nghệ thuật của phim do Nhà nước tài trợ, đặt hàng cũng không hơn phim do tư nhân sản xuất là điều mà cả người trong và ngoài giới đều bức xúc. Nếu như trước đó, nhiều phim đặt hàng, dù không thể tạo bứt phá ngoài rạp chiếu, thì ít nhất cũng nhận được phản hồi tích cực về tính nghệ thuật, điển hình như phim “Long thành cầm giả ca” của đạo diễn Đào Bá Sơn. Tính nghệ thuật của phim được thể hiện rõ qua các giải thưởng mà phim đạt được. Tuy nhiên, Giải Bông sen Vàng Liên hoan Phim Việt Nam lần này được trao cho phim “Song lang” do tư nhân sản xuất mà không phải là phim do Nhà nước đặt hàng. Điều này đã khẳng định sự thất thế toàn diện của loại hình phim vốn được Nhà nước ưu ái này.
Theo đạo diễn, NSND Đào Bá Sơn, hiện trên thị trường tồn tại 2 dòng phim, phim Nhà nước đặt hàng nhân các sự kiện lớn, các lễ kỷ niệm lớn của dân tộc… vì đây là nhiệm vụ chính trị cũng như duy trì bản sắc Việt trong nghệ thuật và phim tư nhân. Bên cạnh đó là các hãng phim tư nhân làm phim vì mục đích doanh thu, lợi nhuận. Tuy nhiên, thực tế qua một số giải thưởng, mùa liên hoan phim gần đây cho thấy, phim tư nhân luôn thắng thế ở các giải thưởng - vốn đề cao tính nghệ thuật, chuyên môn chứ không coi doanh thu là tiêu chí xét giải. “Những mâu thuẫn này chắc sẽ tồn tại rất lâu trong điện ảnh Việt” - đạo diễn Đào Bá Sơn nhận định.
Thận trọng lựa chọn phim đặt hàng
Liên quan đến phim đặt hàng, hiện Luật Điện ảnh sửa đổi đang được lấy ý kiến cũng có những quy định về loại hình phim này. Trước thực trạng phim do Nhà nước đặt hàng bằng nguồn vốn NSNN nhưng không mang lại hiệu quả như kỳ vọng, nhiều ý kiến cho rằng, việc cấp ngân sách tài trợ, đặt hàng làm phim hiện nay vẫn nặng về cấp phát vốn cho hãng phim nhà nước chứ chưa thực sự hướng đến hiệu quả là sản xuất phim chất lượng, thu hút khán giả và mang tính nghệ thuật.
Theo đạo diễn Đào Bá Sơn, việc cấp kinh phí thông qua đơn vị sản xuất là các hãng phim nhà nước sẽ bị chi phối bởi cách quản lý mang nặng tư duy bao cấp của chính các cơ quan này, dẫn đến hệ quả là nguồn kinh phí thực sự để đầu tư cho phim không theo kế hoạch. Do đó, phim đặt hàng cần tiếp tục được thực hiện nhưng phải có sự chọn lựa thận trọng, kiểm soát được nguồn kinh phí và có sự giám sát chất lượng tác phẩm. “Nhiều người vẫn có cảm giác cơ quan quản lý chưa thoát khỏi tư duy tiền do Nhà nước bỏ ra là phải do các hãng phim nhà nước sản xuất, một hình thức trợ cấp vốn chứ không phải muốn tạo ra những bộ phim thực sự có giá trị về nghệ thuật” - vị đạo diễn chia sẻ.
Dẫn Nghị định số 54/2010/NĐ-CP hướng dẫn Luật Điện ảnh, đạo diễn, NSND Nguyễn Thước cho rằng, các quy định hiện hành đều quy định cơ chế lựa chọn dự án sản xuất phim có sử dụng NSNN là phải đấu thầu để bảo đảm tính minh bạch, phù hợp xu thế thị trường và tạo ra nhiều tác phẩm có chất lượng. Đáng tiếc, quy định này không được thực hiện thấu đáo trong những dự án phim tài trợ, đặt hàng của Nhà nước thời gian qua. Đạo diễn, NSND Nguyễn Thước cho biết: “Đúng ra, cơ quan quản lý nhà nước phải có phương thức chọn lựa kịch bản tốt và giao đạo diễn, đơn vị sản xuất có năng lực thực hiện khi bỏ vốn đầu tư”.
Trong Văn bản góp ý vào Dự thảo Luật Điện ảnh (sửa đổi) được Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) gửi Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Cơ quan này còn thẳng thẳn chỉ ra: Việc đặt hàng phim sử dụng NSNN gây lãng phí mà chưa đem lại hiệu quả như mong muốn, chưa thể hiện rõ vai trò định hướng, tuyên truyền do không thu hút được người xem. Do đó, không nên tiếp tục sử dụng NSNN để đầu tư cho những lĩnh vực nhiều rủi ro và không đo đếm cụ thể được hiệu quả như vậy. VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo bãi bỏ các quy định về đặt hàng phim sử dụng NSNN. Thay vào đó, các cơ quan chức năng cần nghiên cứu và đẩy mạnh hình thức xã hội hóa, huy động các nguồn vốn ngoài ngân sách để thực hiện chủ trương phát triển phim đặt hàng.
NGUYỄN LỘC