Nghiên cứu cắt giảm số lượng các bộ, cơ quan ngang bộ xuống mức phù hợp

Chính trị - Ngày đăng : 15:36, 20/02/2020



Ngày 19/02, tại Hà Nội, Viện Khoa học tổ chức nhà nước, Bộ Nội vụ tổ chức Hội thảo góp ý “Báo cáo đề xuất, kiến nghị cơ cấu tổ chức của Chính phủ nhiệm kỳ 2021- 2026” nhằm làm rõ những hạn chế, bất cập trong cơ cấu tổ chức của Chính phủ, cơ cấu tổ chức của bộ, cơ quan ngang bộ nhiệm kỳ 2016-2021; đưa ra các quan điểm, định hướng, nguyên tắc đổi mới mô hình tổ chức Chính phủ nhiệm kỳ 2021-2026; đề xuất, kiến nghị cụ thể về cơ cấu tổ chức của Chính phủ nhiệm kỳ 2021-2026.

a

Quang cảnh Hội thảo - Ảnh: moha.gov.vn


Rút gọn số bộ, cơ quan ngang bộ từ 22 xuống 20

Theo TS. Lê Anh Tuấn- Phó Viện trưởng Viện Khoa học tổ chức nhà nước (Bộ Nội vụ), cơ cấu Chính phủ tại nhiều quốc gia trên thế giới có quy mô dân số, quy mô nền kinh tế lớn hơn Việt Nam nhiều lần nhưng số lượng các bộ, cơ quan ngang bộ thường dao động con số dưới 20. Chính phủ các nước đều được hợp thành từ các bộ, cơ quan ngang bộ (gọi chung là bộ) nhưng số lượng các bộ trong cơ cấu tổ chức của mỗi Chính phủ thường không giống nhau. Chẳng hạn như Trung Quốc và Malaysia đều có 25 bộ, Indonesia có 24 bộ, Nga có 21 bộ, Pháp có 18 bộ, Singapore có 16 bộ, Hoa Kỳ có 15 bộ, Đức có 14 bộ… Điều dễ nhận thấy là ở các nước phát triển, cơ cấu Chính phủ thường gọn nhẹ hơn so với các nước khác. Số bộ ít hơn, nghĩa là các đầu mối quản lý tinh giản hơn. Bên cạnh đó, số “siêu bộ” của họ lại nhiều hơn.

Trong khi đó, tại Việt Nam, cơ cấu tổ chức của Chính phủ khóa XIII (2011-2016) và khóa XIV (2016-2021) được giữ nguyên như cơ cấu tổ chức của Chính phủ khóa XII, gồm 22 bộ, cơ quan ngang bộ và 08 cơ quan thuộc Chính phủ. Mặc dù hiện nay phần lớn các bộ đều đang được tổ chức theo mô hình bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực ở các mức độ khác nhau về tính chất và quy mô quản lý (trừ Bộ Quốc phòng và Bộ Công an có tính đặc thù thuộc lực lượng vũ trang).

Thực tiễn tổ chức Chính phủ mấy nhiệm kỳ vừa qua cho thấy, việc sắp xếp, sáp nhập các bộ thành bộ quản lý đa ngành chưa thật sự đi liền với việc điều chỉnh sâu về chức năng, cắt giảm, lồng ghép nhiệm vụ mà chủ yếu được thực hiện trên cơ sở hợp nhất các bộ đơn ngành, dẫn đến khối lượng công việc, phạm vi lĩnh vực quản lý của bộ trở nên phức tạp. Việc sáp nhập một số bộ thành bộ đa ngành, đa lĩnh vực không kèm theo tái cơ cấu lại cấu trúc bên trong của các bộ, do vậy, tổ chức bộ máy bên trong bộ, cơ quan ngang bộ trở nên cồng kềnh, nhiều tầng nấc trung gian, số đầu mối đơn vị hành chính tăng cao.

Chính phủ khóa XIV luôn luôn hướng tới mục tiêu của một Chính phủ kiến tạo, hành động, phát triển. Dù cơ sở lý luận và thực tiễn về Chính phủ kiến tạo, hành động, phát triển còn có nhiều quan điểm và cách tiếp cận khác nhau nhưng quyết tâm chính trị của Chính phủ về một Chính phủ kiến tạo, liêm chính là cơ sở quan trọng để cải cách tổ chức và hoạt động của Chính phủ trong giai đoạn phát triển mới.

a

Phó Viện trưởng Viện Khoa học tổ chức nhà nước Lê Anh Tuấn phát biểu tại Hội thảo - Ảnh: moha.gov.vn


Để đáp ứng yêu cầu Chính phủ kiến tạo, hành động thì cơ cấu bộ máy của Chính phủ phải tinh gọn, khả năng điều hành của Chính phủ phải nhanh chóng, kịp thời, hiệu quả. Muốn vậy phải giảm bớt các tầng nấc trung gian. Do đó, cần nghiên cứu để xác định số lượng Phó Thủ tướng Chính phủ và số lượng các bộ, cơ quan ngang bộ hiện nay cho phù hợp. 

Về đề xuất cơ cấu tổ chức của Chính phủ nhiệm kỳ 2021-2026, sẽ rút gọn số bộ, cơ quan ngang bộ từ 22 xuống 20 bộ, cơ quan ngang bộ, theo đó hợp nhất Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và Đầu tư thành Bộ Tài chính-Kế hoạch đầu tư, Bộ Giao thông vận tải và Bộ Xây dựng thành Bộ Giao thông và Xây dựng.

Ngoài ra, điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ giữa một số bộ, cơ quan ngang bộ như giữa Bộ Khoa học và Công nghệ với Bộ Giáo dục và Đào tạo; giữa Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công Thương, Bộ Nội vụ. Đề xuất thành lập lại Bộ Giáo dục và chuyển nhiệm vụ đào tạo về Bộ Khoa học và Công nghệ và đổi tên Bộ Khoa học và Công nghệ thành Bộ Khoa học - Công nghệ và Đào tạo. Đồng thời, điều chuyển việc đào tạo nghề từ Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội về Bộ Khoa học – Công nghệ và Đào tạo. Thành lập Bộ Công Thương và Du lịch; Bộ Văn hóa – Thể thao và Thanh niên.

Về cơ cấu nhân sự của Chính phủ gồm: Thủ tướng Chính phủ; 04 Phó Thủ tướng Chính phủ và 20 Bộ trưởng và Thủ trưởng cơ quan ngang bộ.

Ông Lê Anh Tuấn cho rằng, mô hình giả định về cơ cấu Chính phủ nhiệm kỳ 2021-2026 nếu được hiện thực hóa sẽ là một bước đổi mới quan trọng để thực hiện các quan điểm của Đảng về xây dựng một Chính phủ tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.

Điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ giữa các bộ, cơ quan ngang bộ

Tại Hội thảo, các chuyên gia, nhà quản lý, nhà khoa học cho rằng, muốn có một cơ cấu Chính phủ tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả cần phải đánh giá, rà soát và làm rõ chức năng, nhiệm vụ giữa các bộ, cơ quan ngang bộ, tránh tình trạng chồng chéo, trùng lắp.

Bên cạnh đó, các ý kiến đều cho rằng, cần đề xuất 02 phương án về cơ cấu tổ chức Chính phủ nhiệm kỳ 2021-2026 và đề xuất phương án lựa chọn. Trong mỗi phương án, phải đánh giá được những ưu điểm, những hạn chế để có đề xuất phù hợp, đảm bảo mang tính thuyết phục cao và ứng dụng được trong thực tiễn.

a

TS. Thang Văn Phúc - nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ phát biểu tại Hội thảo - Ảnh: moha.gov.vn


Về đề xuất hợp nhất giữa các bộ với nhau và điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ giữa các bộ, cơ quan ngang bộ, các đại biểu đều tán thành đề xuất trên. Vì những bộ được đề xuất hợp nhất có chức năng, nhiệm vụ tương đồng, liên quan chặt chẽ với nhau. Sự chồng chéo về hoạt động giữa hai bộ vẫn rất khó khắc phục, làm hạn chế hiệu quả của các hoạt động quản lý nhà nước trong bối cảnh hiện nay.

Về cơ cấu nhân sự của Chính phủ, các đại biểu đều cho rằng, Phó Thủ tướng Chính phủ chỉ nên có từ 01 đến 02 người. Như vậy mới tập trung quyền và trách nhiệm của Thủ tướng Chính phủ, của Bộ trưởng.

Cùng với đó, tinh gọn bộ máy Chính phủ phải gắn với thể chế kinh tế thị trường mới đáp ứng được yêu cầu phát triển nhanh và bền vững kinh tế - xã hội. Xác định được những nhiệm vụ nào Chính phủ phải thực hiện, những nhiệm vụ nào do doanh nghiệp và xã hội thực hiện.

Các đại biểu cũng cho rằng, Thanh tra Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước cần phải là cơ quan độc lập với Chính phủ, do đó, cần phải đổi tên thành Thanh tra Nhà nước và Ngân hàng Trung ương. Như vậy mới đảm bảo tính minh bạch, liêm chính trong hoạt động quản lý nhà nước, đảm bảo phù hợp với thể chế kinh tế thị trường và phù hợp với thông lệ quốc tế. Đồng thời, không nên tổ chức mô hình Ủy ban như hiện nay mà chuyển chức năng, nhiệm vụ của các Ủy ban về các bộ quản lý.

Đối với các cơ quan thuộc Chính phủ, các đại biểu cũng cho rằng, trên thế giới, đó là các cơ quan tác chiến, cơ quan thực thi pháp luật, là tổ chức thực hiện dịch vụ công, không nên là cơ quan sự nghiệp thuộc Chính phủ. Do đó, nên chuyển thành các tổ chức sự nghiệp, hoạt động độc lập; cùng với đó, cũng nên chuyển các đơn vị sự nghiệp tại các bộ thành công ty độc lập, thực hiện dịch vụ công.

Để báo cáo có tính thuyết phục cao và khả thi, các đại biểu cho rằng, phải xác định thế nào là cơ quan ngang bộ; phải đánh giá được thực trạng hoạt động của bộ máy Chính phủ hiện tại; phải xác định rõ chức năng, nhiệm vụ giữa các bộ, không trùng lắp, chồng chéo… mới có thể thiết kế được cơ cấu tổ chức Chính phủ hợp lý. Đồng thời, phải xác định Chính phủ là Chính phủ hành động, phục vụ hiệu quả người dân và doanh nghiệp, với mục đích to lớn là phát triển kinh tế-xã hội nhanh và bền vững; cơ cấu tổ chức Chính phủ nhỏ nhưng phục vụ xã hội lớn, đề cao tính quản trị nhà nước và đề cao dân chủ.

Tuy nhiên, tinh gọn, giảm bớt bộ máy là nhiệm vụ rất khó khăn, các đại biểu đều cho rằng, “thành lập mới thì dễ nhưng phá bỏ thì vô cùng khó khăn”, cho nên phải xác định rõ và quyết tâm vượt qua khó khăn, thực tế là phải vượt qua chính mình. Và nếu giảm được từ 22 bộ xuống còn 20 bộ đã là một thành công.

a

Thứ trưởng Bộ Nội vụ Triệu Văn Cường phát biểu tại Hội thảo - Ảnh: moha.gov.vn


Thứ trưởng Bộ Nội vụ Triệu Văn Cường đánh giá cao các ý kiến rất tâm huyết, trách nhiệm và rất tập trung của các đại biểu. Đồng thời, đề nghị Viện Khoa học tổ chức nhà nước tiếp thu các ý kiến đại biểu, tiếp tục chỉnh sửa, hoàn thiện báo cáo. Đánh giá kỹ lưỡng về mô hình tổ chức Chính phủ nhiệm kỳ hiện tại, đưa ra các phương án về cơ cấu tổ chức Chính phủ nhiệm kỳ tới, đảm bảo tinh gọn, phù hợp với thể chế kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế, nhất là trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đang tác động mạnh mẽ đến các hoạt động quản lý của nhà nước.

PHÙNG NGUYÊN (Tổng hợp)