Đảm bảo lợi ích của Nhà nước, nhà đầu tư và người dân qua kiểm toán các dự án PPP
Đối nội - Ngày đăng : 14:05, 09/03/2020
(BKTO) - Tại Hội thảo “Dự án PPP và vai trò của KTNN” do KTNN tổ chức ngày 03/3, các đại biểu đều khẳng định, chủ trương đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư theo phương thức đối tác công - tư (PPP) của Đảng và Nhà nước là hết sức đúng đắn và cần thiết. Trong bối cảnh NSNN hạn chế, các dự án PPP đã giúp cải thiện kết cấu hạ tầng, mang lại nhiều lợi ích cho người dân, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, quá trình thực hiện dự án đã nảy sinh nhiều bất cập, hạn chế, tiềm ẩn nguy cơ thất thoát tài sản công, gây bức xúc trong dư luận. Thời gian qua, thông qua kiểm toán các dự án PPP, KTNN đã góp phần tích cực ngăn chặn thất thoát, lãng phí, đảm bảo lợi ích cho Nhà nước, nhà đầu tư và người dân.
Quang cảnh Hội thảo. Ảnh: N.Lộc
Hàng loạt lỗ hổng, bất cập trong thực hiện dự án PPP
Theo chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh, đầu tư theo hình thức PPP đã và đang bộc lộ những bất cập, hạn chế và sai phạm nghiêm trọng nhất là làm thất thoát tài sản nhà nước; giá trị dự án vượt xa so với thực tế, xung đột giữa chủ đầu tư khai thác dự án với người sử dụng, gây bức xúc xã hội...
 |
| Ông Nguyễn Ngọc Phương - Phó Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Bình: Hầu hết các dự án BOT, BT được kiểm toán đều thực hiện theo hình thức chỉ định thầu dẫn đến giảm tính cạnh tranh và minh bạch trong công tác lựa chọn nhà đầu tư, tiềm ẩn rủi ro, thất thoát, lãng phí và chọn nhà đầu tư không có đủ năng lực thực hiện dự án. |
Theo Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Đoàn Xuân Tiên, nhiều bất cập nổi cộm khác cũng được KTNN chỉ ra như: việc đầu tư nhiều dự án giao thông dưới hình thức PPP trên các tuyến quốc lộ dẫn đến tình trạng phí chồng phí, tăng chi phí vận chuyển hàng hóa; cùng với sự thiếu minh bạch trong việc thu và quản lý phí... đã gây nên không ít bức xúc trong dư luận; công tác quản lý còn nhiều bất cập, chưa tạo ra cơ chế cạnh tranh để lựa chọn nhà đầu tư có năng lực kinh nghiệm, giá thành xây dựng thấp và thời gian hoàn vốn hợp lý nhất; quy định về mức vốn góp của nhà đầu tư hiện vẫn còn khá thấp so với tổng chi phí đầu tư dự án; tiến độ góp vốn của các nhà đầu tư chưa như cam kết nhưng thiếu chế tài xử lý; việc tuân thủ các quy định trong quá trình thực hiện dự án chưa thật sự nghiêm túc.
Qua phân tích chính sách và thực tiễn, PGS,TS. Lê Anh Dũng - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội - tham luận, trong quá trình triển khai thực hiện dự án PPP có rất nhiều vướng mắc liên quan đến việc xác định tổng vốn đầu tư, yêu cầu công nghệ, xác định giá trị công trình, quyết toán vốn đầu tư, thời điểm thanh toán và tính lãi suất, lợi nhuận của nhà đầu tư, giá dịch vụ...
Nhiều bất cập trong quản lý, điều hành, khai thác các dự án PPP làm giảm hiệu quả của dự án, tiềm ẩn nguy cơ gây thất thoát, ảnh hưởng đến lợi ích của Nhà nước và người dân cũng được nhiều đại biểu nêu ra tại Hội thảo. Nhưng mặt khác, các đại biểu cũng cho rằng, do tính chất phức tạp của dự án PPP và các quy định về pháp luật chưa rõ ràng, thiếu tính ổn định khiến cho nhiều nhà đầu tư lo ngại; các dự án PPP thường kéo dài nhiều năm nên nhà đầu tư cũng như các bên cho vay thường yêu cầu tính bền vững của các quy định pháp luật điều chỉnh hợp đồng. Vì vậy, rủi ro khi chính sách thay đổi là hiện hữu đối với nhà đầu tư.
Thiếu minh bạch gâythất thoát, lãng phí
Theo phân tích của một số đại biểu, một trong những nguyên nhân dẫn tới những bất cập khi thực hiện các dự án PPP là do sự thiếu minh bạch thông tin về dự án, lựa chọn nhà đầu tư cũng như thời gian thu phí, hưởng lợi của các nhà đầu tư dự án. Việc công khai, minh bạch thông tin chưa được thực hiện nghiêm túc trở thành kẽ hở tồn tại đã lâu trong công tác quản lý tài chính công, tài sản công.
 |
| TS. Lê Đình Thăng - Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành III: Sự tham gia kiểm toán của KTNN không chỉ góp phần làm minh bạch nền tài chính, ngăn ngừa nguy cơ thất thoát khi thực hiện các dự án PPP, bảo vệ nguồn lực công mà còn góp phần đảm bảo việc các cơ quan nhà nước không xâm lấn quyền lợi chính đáng, gây thiệt hại cho nhà đầu tư; đồng thời đảm bảo tính minh bạch, tạo niềm tin cho người dân đối với các dự án. |
PGS,TS. Lê Huy Trọng - Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành V - nhận định, các sai phạm tại các dự án PPP nói chung và dự án BOT, BT… ngày càng trở nên phức tạp, khó được kiểm soát. Không chỉ người dân có tâm lý hoài nghi về tính minh bạch của các dự án PPP mà cả các nhà đầu tư nước ngoài cũng vậy. Từ thực tiễn kiểm toán, PGS,TS. Lê Huy Trọng cho rằng, nguyên nhân là do công tác chuẩn bị đầu tư còn sơ sài, chưa quy định cụ thể tiêu chí xem xét dự án được lựa chọn, thiếu thông tin và luận cứ dẫn đến tình trạng một số địa phương đề xuất dự án không thực sự cấp bách, không có tính khả thi, làm hạn chế khả năng tiếp cận đầy đủ thông tin về dự án của nhà đầu tư. Bên cạnh đó, việc phần lớn các dự án PPP được thực hiện theo hình thức chỉ định thầu càng dẫn đến thiếu minh bạch và không có tính cạnh tranh trong thực hiện dự án.
Theo TS. Lưu Trường Kháng - Phó Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành VI, Nghị định số 63/2018/NĐ-CP về đầu tư theo hình thức đối tác công - tư đã bổ sung điều khoản về công khai thông tin hợp đồng dự án; mạng đấu thầu Quốc gia cũng đã có danh mục thông tin, nhưng nhiều hợp đồng vẫn còn những “khoảng trống thông tin”, như về mức thu phí, doanh thu, lợi nhuận, ví dụ như đối với các dự án BOT, cần có thông tin về lưu lượng xe lưu thông ngày, doanh thu mỗi ngày thu, thời gian bao lâu thì nhà đầu tư hòa vốn và bắt đầu có lãi...
Từ thực trạng được chỉ ra, ý kiến của các đại biểu tham dự Hội thảo cũng đồng thời nhấn mạnh yêu cầu minh bạch trong thu hút đầu tư PPP là đòi hỏi hàng đầu của tất cả các dự án.
Kiểm toán để đảm bảo lợi ích của các bên liên quan
Để tăng cường tính minh bạch, cũng như khắc phục những bất cập đã được chỉ ra, ông Lê Minh Nam - Giám đốc Trường Đào tạo và Bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm toán - cho rằng, cần thực hiện kiểm toán toàn diện dự án PPP giúp cảnh báo, phòng ngừa, quản trị rủi ro và những sai sót, sai phạm trong tổ chức thực hiện hợp tác công - tư; đánh giá xác nhận toàn diện từ khâu quyết định chủ trương đầu tư đến khi quyết toán và vận hành dự án. Với vai trò là cơ quan kiểm tra tài chính công uy tín, tin cậy, độc lập, khách quan, KTNN sẽ cung cấp thông tin công khai minh bạch, giúp tăng cường tính cạnh tranh, minh bạch để giải tỏa những thắc mắc, phản đối của công dân sử dụng sản phẩm công, dịch vụ công đã thường xuyên diễn ra trong thời gian qua, giúp các nhà đầu tư yên tâm về tính công khai, minh bạch, tính ổn định và rõ ràng của chính sách.
Nhiều chuyên gia cũng đồng tình cho rằng, từ kiến nghị của KTNN, các cơ quan có thẩm quyền có trách nhiệm hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, văn bản quản lý, điều hành hướng đến chặt chẽ, khả thi. Khi hệ thống văn bản, chính sách chế độ chặt chẽ, khách quan, khả thi sẽ góp phần bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người dân nhưng cũng tạo hành lang pháp lý công khai, minh bạch, công bằng cho cả các nhà đầu tư, giúp việc tổ chức và thực hiện dự án PPP thực sự hiệu quả, góp phần tăng năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội như mục tiêu thực hiện hợp tác đối tác công - tư của Đảng và Nhà nước.
Chỉ khi quy định KTNN kiểm toán toàn diện dự án PPP mới đảm bảo nguyên tắc thượng tôn pháp luật, ở đâu có vốn nhà nước hoặc nguồn gốc nhà nước phải được KTNN kiểm toán để báo cáo Quốc hội thực hiện chức năng giám sát; giúp Chính phủ trong công tác quản lý điều hành; giúp các DN dự án PPP cải thiện những hạn chế, thiếu sót trong công tác quản lý, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật; tăng cường quản lý vận hành có hiệu quả, hiệu lực dự án.n
PHỐ HIẾN - PHÚC KHANG