Áp dụng Hệ thống Chuẩn mực Kiểm toán Nhà nước: Góp phần nâng cao tính chuyên nghiệp và hiệu quả trong hoạt động kiểm toán

Hệ thống CMKTNN - Thành quả của sự nỗ lực, tâm huyết và trí tuệ

Với địa vị pháp lý mới được hiến định trong Hiến pháp 2013, trên cơ sở cam kết của KTNN Việt Nam với tổ chức các cơ quan kiểm toán tối cao thế giới và khu vực, KTNN đã xác định Mục đích chiến lược số 3 trong Kế hoạch chiến lược phát triển KTNN giai đoạn 2013-2017 là: đánh giá việc tuân thủ Hệ thống các chuẩn mực kiểm toán của các cơ quan kiểm toán tối cao (ISSAIs) trong tổ chức và hoạt động của KTNN; xây dựng và hoàn thiện Hệ thống CMKTNN theo hướng tuân thủ ISSAIs; áp dụng chuẩn mực kiểm toán trong hoạt động kiểm toán.

Trên cơ sở đó, KTNN đã thành lập Nhóm Đánh giá việc tuân thủ ISSAIs do 1 lãnh đạo KTNN làm Trưởng nhóm và các thành viên là công chức, kiểm toán viên có trình độ, đáp ứng được yêu cầu thực hiện nhiệm vụ. Nhóm đã tiến hành đánh giá một cách toàn diện tính tuân thủ trong tổ chức và hoạt động của KTNN theo các thông lệ quốc tế ISSAIs trình Tổng Kiểm toán Nhà nước ban hành. Sau khi hoàn thành đánh giá việc tuân thủ ISSAIs, KTNN đã thành lập Ban Chỉ đạo xây dựng và ban hành Hệ thống CMKTNN, Tổ Soạn thảo CMKTNN với thành viên là các chuyên gia có nhiều kinh nghiệm trong và ngoài Ngành.

Việc xây dựng và ban hành Hệ thống CMKTNN được thực hiện theo hướng tuân thủ Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; tiếp thu có chọn lọc ISSAIs; tham khảo Hệ thống Chuẩn mực Kiểm toán độc lập (VSA) do Bộ Tài chính ban hành; phù hợp với pháp luật Việt Nam cũng như điều kiện và môi trường hoạt động của KTNN Việt Nam. Việc ban hành Hệ thống chuẩn mực này còn đảm bảo yêu cầu đầy đủ, toàn diện, rõ ràng, dễ hiểu và dễ thực hiện; áp dụng cho cả 3 loại hình kiểm toán (kiểm toán tài chính, kiểm toán tuân thủ và kiểm toán hoạt động).

Sau hơn 3 năm làm việc nghiêm túc, khoa học, nỗ lực, tâm huyết, tập trung trí tuệ và cầu thị, tiếp thu ý kiến của các chuyên gia, các nhà khoa học trong và ngoài Ngành, Hệ thống CMKTNN đã được ban hành theo Quyết định số 02/2016/QĐ-KTNN ngày 15/7/2016 của Tổng Kiểm toán Nhà nước, có hiệu lực áp dụng từ ngày 15/9/2016. Việc ban hành Hệ thống CMKTNN đã đáp ứng yêu cầu tất yếu đặt ra từ thực tiễn, nhằm nâng cao tính độc lập, tính hiệu lực và hiệu quả trong hoạt động kiểm toán, tăng cường năng lực chuyên môn, tính chuyên nghiệp, vị thế, uy tín và hình ảnh của KTNN trên trường quốc tế, góp phần giúp KTNN thực hiện những mục tiêu và nội dung quan trọng nhất trong Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2020.

Áp dụng toàn diện, hiệu quả trong hoạt động kiểm toán

Để áp dụng một cách toàn diện và hiệu quả Hệ thống CMKTNN trên, KTNN đã xây dựng kế hoạch, lộ trình thực hiện cụ thể, bài bản... Đến nay, KTNN đã hoàn thành việc đào tạo, tập huấn Hệ thống CMKTNN cho tất cả các cán bộ, công chức và Kiểm toán viên nhà nước (KTVNN). Các quy trình kiểm toán đã được rà soát, sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với CMKTNN. Bên cạnh đó, KTNN đang triển khai soạn thảo một số hướng dẫn CMKTNN có mức độ phức tạp và chuyên môn sâu như: hướng dẫn phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro và xác định trọng yếu trong kiểm toán báo cáo tài chính các lĩnh vực: đầu tư xây dựng, DN, ngân hàng và các tổ chức tín dụng, ngân sách địa phương, ngân sách bộ ngành; hướng dẫn về bằng chứng kiểm toán. Nhờ đó, Hệ thống CMKTNN đã bước đầu đi vào thực tiễn hoạt động kiểm toán, góp phần nâng cao đạo đức nghề nghiệp, tính chuyên nghiệp cũng như hiệu quả, hiệu lực hoạt động của KTNN.

Tuy nhiên, quá trình áp dụng Hệ thống CMKTNN còn gặp không ít khó khăn. Cụ thể, việc chuyển đổi thuật ngữ trong CMKTNN từ tiếng Anh sang tiếng Việt bảo đảm phù hợp với pháp luật và thực tiễn Việt Nam là một thách thức, bởi nội dung các chuẩn mực còn quá mới mẻ với nhiều khái niệm, thuật ngữ mới. Mặt khác, nhiều KTVNN chưa am hiểu cặn kẽ và ý thức sâu sắc được giá trị, ý nghĩa, tầm quan trọng của các CMKTNN, còn có tâm lý ngại đổi mới, làm việc theo thói quen, kinh nghiệm nên chưa sẵn sàng đón nhận và áp dụng những kiến thức, chuẩn mực nghiệp vụ kiểm toán mới. Một số nội dung CMKTNN chưa được cụ thể hóa trong các hướng dẫn mẫu biểu hồ sơ kiểm toán nên việc áp dụng Hệ thống chuẩn mực còn có hạn chế nhất định.

Để Hệ thống CMKTNN đi vào cuộc sống, KTNN cần tăng cường công tác tuyên truyền, làm thay đổi nhận thức của KTVNN về ý nghĩa của việc áp dụng Hệ thống này. Theo đó, việc áp dụng đầy đủ Hệ thống CMKTNN sẽ giúp nâng cao tính chuyên nghiệp, chất lượng, hiệu quả công tác kiểm toán, bảo vệ KTVNN trong hoạt động kiểm toán.

Nhằm giúp KTVNN hiểu được bản chất, nội dung của CMKTNN và áp dụng vào thực tiễn hoạt động kiểm toán, KTNN cần tăng cường công tác đạo tạo, tập huấn, đưa việc học tập CMKTNN vào chương trình đào tạo và thi các ngạch KTVNN, các chương trình bồi dưỡng, cập nhật kiến thức hằng năm. Bên cạnh đó, việc hướng dẫn phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro và xác định trọng yếu các lĩnh vực kiểm toán cũng cần được đẩy nhanh tiến độ. Đồng thời, tiếp tục rà soát, nghiên cứu, sửa đổi các quy trình kiểm toán; cụ thể hóa tối đa các hướng dẫn CMKTNN vào Hệ thống mẫu biểu, hồ sơ kiểm toán và trong tài liệu hướng dẫn ghi chép mẫu biểu, hồ sơ kiểm toán; tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy trình, mẫu biểu hồ sơ, bảo đảm các CMKTNN mới ban hành thực sự đi vào cuộc sống.

Với các giải pháp đồng bộ trên, Hệ thống CMKTNN sẽ được áp dụng vào trong thực tiễn hoạt động kiểm toán, góp phần nâng cao tính chuyên nghiệp của KTNN Việt Nam, bảo đảm thực hiện Luật KTNN năm 2015, Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2020, từng bước hội nhập quốc tế, qua đó nâng cao chất lượng công tác kiểm toán.
         

Hệ thống CMKTNN gồm 39 chuẩn mực và Danh mục thuật ngữ sử dụng trong Hệ thống CMKTNN, được đánh số, tên gọi cơ bản đồng nhất với đánh số, tên gọi của ISSAIs và theo 3 cấp độ: Cấp độ 2 - Các điều kiện tiên quyết để thực hiện chức năng của KTNN gồm 2 CMKTNN; Cấp độ 3 - Các nguyên tắc kiểm toán cơ bản gồm 4 CMKTNN; Cấp độ 4 - Các hướng dẫn kiểm toán gồm 33 CMKTNN.