Đây là quan điểm của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) khi góp ý đối với Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) gửi Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội.
VCCI cho biết, Dự thảo Luật đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với sản phẩm rượu, bia, tuy nhiên đề xuất này cần được xem xét thận trọng, đặc biệt trong bối cảnh ngành đồ uống đang gặp nhiều khó khăn do tác động của các chính sách hạn chế tiêu thụ đồ uống có cồn. Theo đó, hiện nay sản lượng, doanh thu và lợi nhuận của doanh nghiệp sụt giảm nghiêm trọng, trong khi giá nguyên liệu đầu vào tăng cao, làm giá bán sản phẩm tăng, dẫn đến giảm tiêu dùng và gia tăng tồn kho trong toàn ngành.
Bên cạnh đó, thị trường còn gặp thách thức từ tình trạng sản phẩm trôi nổi, không rõ nguồn gốc, gây thất thu ngân sách nhà nước, ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng và tạo môi trường cạnh tranh không lành mạnh cho các doanh nghiệp chính thức.
Ngoài ra, ngành đồ uống có cồn ngoài Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, hiện đang chịu nhiều áp lực từ các quy định pháp luật như Luật Phòng, chống tác hại của rượu bia, Luật Quảng cáo, cũng như các quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong giao thông, quy định trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), thuế nhập khẩu, chi phí tem thuế và các yêu cầu về tiêu chuẩn xanh, phát triển bền vững. Đặc biệt, trong khi nhiều mặt hàng khác được giảm thuế giá trị gia tăng (VAT) từ 10% xuống 8%, thì mặt hàng rượu bia không được hưởng chính sách này, làm tăng thêm gánh nặng chi phí cho doanh nghiệp.
Do đó, nếu thuế tiêu thụ đặc biệt tiếp tục tăng đột ngột, doanh nghiệp sẽ càng gặp khó khăn hơn, có thể dẫn đến giảm sản xuất, người lao động mất việc làm và gia tăng tiêu thụ sản phẩm không chính thức.
"Để đảm bảo sự thích ứng của doanh nghiệp và duy trì nguồn thu ngân sách, cần có lộ trình tăng thuế hợp lý, giãn thời gian áp dụng từ năm 2028, với mức tăng 5% mỗi hai năm. Cách tiếp cận này giúp doanh nghiệp có thời gian điều chỉnh hoạt động sản xuất, hạn chế tác động tiêu cực đến thị trường và việc làm, đồng thời đảm bảo nguồn thu bền vững cho ngân sách nhà nước" - VCCI đề xuất.
Về thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá, tại Dự thảo Luật, hai phương án điều chỉnh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với sản phẩm thuốc lá đều giữ nguyên mức thuế tương đối (75%) và áp dụng mức thuế tuyệt đối từ năm 2026.
Cụ thể, phương án 1 quy định mức thuế tuyệt đối khởi điểm là 2.000 đồng/bao, tăng thêm 2.000 đồng/bao mỗi năm, đạt 10.000 đồng/bao vào năm 2030; trong khi đó, phương án 2 áp dụng mức 5.000 đồng/bao từ năm 2026, tăng 1.000 đồng/bao mỗi năm, cũng đạt 10.000 đồng/bao vào năm 2030. Điều này nhằm nâng tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ lên 59,4% so với mức hiện tại là 36,7%.
Tuy nhiên, theo VCCI, xét đến thực tiễn hoạt động của ngành thuốc lá Việt Nam, những khó khăn trong môi trường kinh doanh và xu hướng tiêu dùng, các doanh nghiệp cho rằng mức tăng thuế theo cả hai phương án là quá cao và chưa có tiền lệ, có thể dẫn đến nguy cơ đóng cửa, phá sản của nhiều doanh nghiệp trong nước.
Trước đây, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá được điều chỉnh theo lộ trình ổn định: năm 2015 là 65%, năm 2016 là 70%, năm 2019 đến nay là 75%, với mỗi lần điều chỉnh tăng 5%.
Việc tăng đột ngột lên 42% (theo phương án 1) hoặc hơn 100% (theo phương án 2) vào năm 2026 không chỉ khiến giá bán tăng mạnh mà còn tạo điều kiện cho thuốc lá nhập lậu trốn thuế gia tăng đáng kể.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, các quốc gia như Australia, Malaysia, Indonesia, Philippines và một số nước châu Âu đã ghi nhận lượng thuốc lá nhập lậu tăng gấp hơn hai lần sau khi tăng thuế đột ngột.
Do đó, VCCI đề xuất lộ trình điều chỉnh hợp lý hơn, cụ thể: mức thuế tuyệt đối khởi điểm vào năm 2026 là 2.000 đồng/bao, sau đó tăng 2.000 đồng/bao mỗi hai năm, với mức tối đa là 6.000 đồng/bao vào năm 2030. Đồng thời, cần áp dụng mức thuế này theo lộ trình giãn ra, bắt đầu tăng thuế từ năm 2028 để đảm bảo tính khả thi, tránh những tác động tiêu cực đến hoạt động sản xuất, thị trường và nguồn thu ngân sách nhà nước.
Về bổ sung nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, VCCI cho rằng đề xuất này cần được xem xét, cân nhắc để đảm bảo tính hợp lý và công bằng trong chính sách thuế.
Theo giải trình của cơ quan soạn thảo, việc bổ sung mặt hàng nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt nhằm hạn chế tình trạng thừa cân, béo phì.
Tuy nhiên, theo VCCI, thừa cân, béo phì không chỉ xuất phát từ việc tiêu thụ đồ uống có đường mà còn chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố khác như mất cân bằng dinh dưỡng, tiêu thụ thực phẩm có hàm lượng calo cao, di truyền, thiếu vận động thể chất, tuổi tác và thói quen sinh hoạt.
Do đó, việc chỉ áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường sẽ không giải quyết triệt để vấn đề này, trong khi nhiều loại thực phẩm khác cũng có hàm lượng đường và calo cao (như bánh kẹo, kem, nước trái cây có đường, trà sữa, đồ ăn nhanh...) không bị áp thuế tương tự.
Nếu đường được xem là yếu tố chính gây thừa cân, béo phì và cần điều tiết thông qua thuế, thì chính sách thuế cần áp dụng dựa trên một ngưỡng hàm lượng đường nhất định đối với tất cả các sản phẩm có đường, thay vì chỉ tập trung vào nước giải khát. Việc chỉ đánh thuế riêng nước giải khát có đường có thể tạo ra sự bất hợp lý và phân biệt giữa các nhóm thực phẩm, đồng thời gây quan ngại về sự thiếu nhất quán trong chính sách điều tiết tiêu dùng.
“Vì vậy, đề nghị xem xét chưa đưa nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt tại thời điểm này để có thêm thời gian nghiên cứu, đánh giá toàn diện và xây dựng chính sách phù hợp hơn” – VCCI góp ý./.
