Cảnh báo lừa đảo thương mại quốc tế đối với các doanh nghiệp Việt Nam

Xu thế mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế đã và đang mở ra nhiều cơ hội giao thương cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam. Song song với đó cũng xuất hiện không ít tình trạng lừa đảo khiến doanh nghiệp Việt Nam bị thiệt hại nặng nề...

Thời gian gần đây, nhiều doanh nghiệp (DN) Việt Nam đã gặp nhiều rủi ro khi kinh doanh xuất khẩu với các đối tác tại thị trường Âu-Mỹ. Lý do là bởi các doanh nghiệp xuất khẩu (XK) này có xu hướng chủ quan, dẫn tới sơ hở khi tiếp cận, soạn thảo hợp đồng và bị "sập bẫy" gian lận thương mại, lừa đảo hoặc vướng vấn đề về pháp lý.

Trước tình trạng đó, Thương vụ Việt Nam tại một số nước châu Âu đã thông tin cảnh báo về các hiện tượng lừa đảo, rủi ro khi doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu với các đối tác tại thị trường này.

Cụ thể, Thương vụ Việt Nam tại Hà Lan vừa cảnh báo những trường hợp lừa đảo qua mạng, đặc biệt đối với các sản phẩm xăng dầu tại thị trường này.

Các đối tượng lừa đảo thường lập một trang web giả mạo với các thông tin bịa đặt hoàn toàn, hoặc lập một trang web giả danh các công ty xuất nhập khẩu hoặc công ty cung cấp dịch vụ cho thuê bồn chứa xăng dầu có thật, với đầu mối liên hệ thường là số điện thoại di động hoặc số điện thoại dùng internet (số của sim 4G).

Lợi dụng tâm lý cho rằng Hà Lan là một nước phát triển, hệ thống luật pháp chặt chẽ, các công ty làm ăn đảm bảo uy tín, một số DN khi thấy hợp đồng có điều khoản hấp dẫn nên đã tiến hành gấp sợ mất cơ hội nên không kiểm tra kỹ thông tin về đối tác. Thậm chí, khi các DN này có ý định xác minh tư cách pháp nhân thì họ cung cấp thông tin qua sao chép dữ liệu giấy phép đăng ký kinh doanh trích xuất từ cơ quan có thẩm quyền hoặc cho phép các DN tiến hành xác minh trực tiếp bởi bên thứ ba độc lập nhưng thực tế thì không thể xác minh vì không có thật.

Tương tự, Thương vụ Việt Nam tại Tây Ban Nha thông tin nhận được phản ánh của một số DN trong nước kinh doanh XK hạt điều và hạt tiêu về DN Tây Ban Nha: viện lý do hàng của DN Việt Nam không bảo đảm chất lượng hàng hóa tại cảng đến, hay bị lâm vào tình trạng thua lỗ do giá thị trường sở tại sụt giảm, nên đã không thực hiện đúng theo hợp đồng mua bán, cụ thể là chậm trễ trong thanh toán tiền hàng. Thực tế này đã gây khó khăn, tổn hại thời gian, chi phí lưu kho và phải kéo hàng về đối với DN Việt Nam.

Thương vụ Việt Nam tại Canada cũng cho biết, trong năm 2023, Thương vụ ghi nhận số vụ lừa đảo nhỏ trên địa bàn sở tại tăng nhanh, bình quân 10 vụ/tháng liên quan đến việc đòi, yêu cầu của DN Canada về chứng chỉ không có thật.

Có nhiều lý do dẫn đến hình thức lừa đảo doanh nghiệp trên. Cụ thể, các doanh nghiệp tại Việt Nam có xu hướng chủ quan, sơ hở trong tiếp cận, soạn thảo điều khoản hợp đồng và cam kết thiếu tính chặt chẽ. Mặc dù nhiều ngành hàng XK của Việt Nam hiện nay đứng hàng đầu thế giới nhưng đa phần các DN Việt Nam lại là các DN nhỏ và vừa, rất thiếu kinh nghiệm về tranh chấp thương mại quốc tế. Cũng có trường hợp một số DN sở tại không chủ ý lừa đảo nhưng chậm chạp trong quá trình thanh toán.

Hơn nữa, DN Việt đã quá tin tưởng vào người môi giới: soạn thảo hợp đồng rất đơn giản, thiếu nhiều điều khoản quan trọng nhưng DN vẫn chấp nhận. Đáng e ngại hơn, DN cũng đã bỏ qua khâu kiểm tra đối tác trong khi đây là một yêu cầu bắt buộc khi giao dịch với đối tác mới.

Tình trạng lừa đảo qua mạng không chỉ diễn ra ở khu vực Trung Đông, châu Phi mà ngày càng phổ biến và diễn ra ngay cả tại các thị trường lớn, có uy tín như Mỹ, Hà Lan, Italia, Na Uy… Để hạn chế rủi ro trong giao dịch thương mại quốc tế, thời gian qua, Bộ Công Thương đã nhiều lần cảnh báo các DN Việt Nam khi giao dịch với các DN nước ngoài cần phải thận trọng và đàm phán kỹ điều khoản thanh toán để bảo đảm an toàn nhất.

Để đảm bảo an toàn trong giao dịch quốc tế, Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông) cũng đưa ra khuyến cáo cho các doanh nghiệp đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chưa có nhiều kinh nghiệm tiếp cận với thị trường nước ngoài. Khi nhận được những đề nghị kỳ lạ, DN Việt cần xác minh rõ ràng thông tin của đối tác; không nên vội tin vào những lời mời chào hấp dẫn của khách hàng mới quen trên không gian ảo. Ngoài Thương vụ Việt Nam tại các thị thường Âu-Mỹ, DN có thể liên hệ với Đại sứ quán của các nước tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh để được hỗ trợ.

Đặc biệt, các hacker có thể xâm nhập hệ thống thư điện tử của DN để mạo danh giao dịch và sửa thông tin tài khoản ngân hàng trên hóa đơn. Nếu DN nhận được một email thông báo của khách hàng lâu năm thay đổi số tài khoản ngân hàng thì phải cảnh giác vì các công ty tại châu Âu hầu như không bao giờ thay đổi số tài khoản ngân hàng, kể cả khi đổi chủ.

Trước tình trạng trên, để đề phòng, ngăn chặn những hành vi lừa đảo, DN cần nâng cao hiểu biết về pháp luật và trình độ ngoại ngữ. Điều này cần được chú trọng nhất nếu DN muốn tham gia vào tiến trình thương mại trên phạm vi quốc tế bởi hiện nay trong thương mại quốc tế không chỉ có luật quốc gia mà còn có nhiều thiết chế pháp lý khác có chức năng điều chỉnh các quan hệ đó.

DN cần nắm bắt thông tin về thị trường và đối tác, không chỉ vì mục tiêu lợi nhuận mà quên đề phòng bị lừa đảo, nghiên cứu và vận dụng các phương thức thanh toán quốc tế.

Đồng thời, DN tuân thủ nghiêm ngặt  quy định pháp luật  trong tổ chức và hoạt động, không vận dụng cơ hội gian dối để làm ăn. Khi ký hợp đồng phải cẩn trọng, đừng bỏ qua các bước thẩm định đối tác cũng như yêu cầu của pháp luật./.