Hàng lậu, hàng giả ngày càng tinh vi, phức tạp
Sáng 30/5/2025, tại Hà Nội, Đoàn Tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ do Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân làm Trưởng đoàn làm việc với UBND TP. Hà Nội về công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.
Theo báo cáo của UBND TP. Hà Nội, từ đầu năm đến nay, tình hình buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả diễn biến phức tạp với nhiều thủ đoạn tinh vi, đặc biệt trong dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025. Các đối tượng lợi dụng sự phát triển của thương mại điện tử, chính sách xuất nhập khẩu thông thoáng, dịch vụ chuyển phát nhanh để vận chuyển ma túy, điện tử, hàng hóa giá trị cao trái phép.
Trên địa bàn nội địa, tình trạng sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng nhái, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng hóa không rõ nguồn gốc xuất xứ, hàng nhập lậu, hàng cấm vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Đặc biệt, việc lợi dụng mạng xã hội, thương mại điện tử để quảng cáo, bán hàng giả, hàng kém chất lượng ngày càng gia tăng.
Nhiều vụ việc điển hình được lực lượng chức năng phát hiện như hơn 30 tấn thực phẩm đông lạnh không rõ nguồn gốc tại huyện Thường Tín, Phú Xuyên; 11.430 hộp thực phẩm vi phạm nhãn mác tại một công ty ở Hà Nội; chuyên án bắt giữ trên 100 tấn thuốc tân dược và thực phẩm chức năng giả quy mô toàn quốc; bắt giữ 875kg gạo ST25 giả.
Phương thức sản xuất hàng giả ngày càng tinh vi với thủ đoạn thành lập công ty “ma” hợp thức hóa, thiết lập xưởng sản xuất chui, tách vỉ thuốc thật để tráo thuốc giả, sao chép bao bì, tem chống giả tinh xảo nhằm qua mắt người tiêu dùng và lực lượng kiểm tra.
Đặc biệt, với ma túy, các đối tượng lợi dụng các công ty vận chuyển hợp pháp, dịch vụ chuyển phát nhanh không có tiền sử vi phạm để đưa hàng qua cửa khẩu, cất giấu tinh vi từ nhiều quốc gia châu Âu, châu Mỹ về Việt Nam hoặc trung chuyển đi nước thứ ba.
Ban Chỉ đạo 389 Thành phố Hà Nội đã triển khai nhiều kế hoạch, chỉ thị, văn bản chỉ đạo quyết liệt, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan báo chí để tuyên truyền, cảnh báo người dân về các thủ đoạn buôn lậu, hàng giả.
Từ dịp cao điểm Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025 đến ngày 27/5/2025, các lực lượng chức năng kiểm tra 9.587 vụ, xử lý 8.770 vụ vi phạm, trong đó khởi tố 107 vụ với 163 bị can, thu ngân sách hơn 2.106 tỷ đồng gồm phạt hành chính 721 tỷ, truy thu thuế gần 1.382 tỷ đồng và thu tiền bán hàng vi phạm hơn 4 tỷ đồng.
Công an TP đã khám phá 1.116 vụ, xử lý 1.132 vụ vi phạm, khởi tố 106 vụ với 162 bị can, thu phạt và truy thu hàng chục tỷ đồng. Quản lý thị trường kiểm tra, xử lý hơn 2.000 vụ, thu phạt 42 tỷ đồng. Hải quan bắt giữ 600 vụ việc với trị giá hàng vi phạm ước tính trên 130 tỷ đồng. Thuế phát hiện và xử lý gần 5.000 vụ gian lận thương mại, thu ngân sách gần 2.000 tỷ đồng.
Đề xuất tăng nặng chế tài xử lý vi phạm
Tại hội nghị, bà Nguyễn Kiều Oanh - Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội cũng cho biết thêm, các đối tượng buôn lậu, gian lận thương mại, mua bán, vận chuyển hàng cấm, kinh doanh, vận chuyển trái phép hàng nhập lậu, hàng giả… hoạt động có tổ chức chặt chẽ, trên địa bàn rộng, liên tỉnh, liên tuyến; thường xuyên thay đổi phương thức, lợi dụng công nghệ hiện đại, thương mại điện tử, mạng xã hội để che giấu hành vi vi phạm, gây khó khăn cho lực lượng chức năng trong công tác điều tra, xác minh, đấu tranh, ngăn chặn, xử lý của các lực lượng chức năng.
Bên cạnh đó là khó khăn trong kiểm tra, kiểm soát trên môi trường thương mại điện tử: Hiện nay, các tổ chức, cá nhân có thể dễ dàng lập và sử dụng nhiều tài khoản khác nhau để thực hiện việc kinh doanh hàng hóa trên các nền tảng mạng xã hội, như: Zalo, Facebook, Tik Tok; đa số đối tượng kinh doanh không có địa điểm và kho hàng cố định mà chỉ thông qua các website, trang mạng xã hội để quảng bá, giới thiệu sản phẩm, sau đó chuyển hàng, giao hàng qua các đơn vị chuyển phát hoặc các shipper và thanh toán trực tiếp hoặc chuyển khoản theo thỏa thuận; các nền tảng như TikTok, Facebook, YouTube... hoạt động xuyên biên giới, không đặt máy chủ tại Việt Nam, nên rất khó yêu cầu gỡ bỏ nội dung sai phạm kịp thời và khó trong công tác yêu cầu cung cấp thông tin, tài liệu có liên quan để phục vụ công điều tra và xử lý vi phạm.
Bà Oanh cũng cho rằng, hiện một số quy định pháp luật liên quan đến sở hữu trí tuệ, xử lý hàng giả vẫn còn chưa đủ mạnh, thiếu tính răn đe, chế tài chưa rõ ràng, gây khó khăn trong công tác xử lý hình sự các vụ việc như Nghị định quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn thực phẩm vẫn còn nhiều kẽ hở pháp lý; Mức chế tài hình sự, hành chính còn nhẹ, thiếu sức răn đe. Bên cạnh đó, hiện nay chưa có văn bản pháp luật riêng điều chỉnh hoạt động của KOL/KOC (người có ảnh hưởng trên mạng xã hội), nhất là khi họ tham gia quảng cáo, livestream, tiếp thị sản phẩm. Các quy định hiện hành chủ yếu áp dụng cho tổ chức/cá nhân quảng cáo truyền thống, chưa theo kịp thực tế hoạt động trên môi trường số.
Theo đó, UBND TP. Hà Nội đề nghị Quốc hội, Chính phủ và Bộ, ngành có liên quan sớm sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật hiện hành, trong đó: rà soát, bổ sung thêm một số nội dung của Nghị định 15/2018/NĐ-CP để khắc phục những kẽ hở trong quản lý an toàn thực phẩm, xử lý vi phạm về công bố, quảng cáo sai sự thật; thống nhất giao 01 cơ quan chịu trách nhiệm chính về công tác đảm bảo an toàn thực phẩm; đề xuất sửa đổi Bộ luật Hình sự và các Nghị định xử phạt hành chính liên quan theo hướng tăng nặng chế tài đối với hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, quảng cáo sai sự thật, lợi dụng không gian mạng để thu lợi bất chính; văn bản điều chỉnh hoạt động của KOL/KOC, có quy định về đăng ký kinh doanh, công khai danh tính, trách nhiệm pháp lý trong quảng cáo.
Cùng với đó, cần tăng cường trang thiết bị, nhân lực, ứng dụng khoa học công nghệ như trí tuệ nhân tạo trong kiểm tra, giám định, bảo quản tang vật vi phạm quy mô lớn.
Tăng cường kiểm soát, quyết liệt đấu tranh trên mặt trận thương mại điện tử
Đối mặt với tình hình phức tạp trên mặt trận thương mại điện tử, thời gian tới, Hà Nội tiếp tục quán triệt, thực hiện chỉ thị, công điện của Chính phủ và Ban Chỉ đạo 389 quốc gia, xây dựng kế hoạch chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả năm 2025 với nhiều giải pháp đồng bộ.
Các lực lượng chức năng tăng cường nghiệp vụ, kiểm tra chặt các tuyến, địa bàn trọng điểm, kho hàng, điểm tập kết, mặt hàng thiết yếu; đặc biệt đẩy mạnh kiểm soát thương mại điện tử - lĩnh vực có nhiều kẽ hở cho các đối tượng vi phạm.
Cơ chế phối hợp liên ngành sẽ được siết chặt, nâng cao hiệu quả chia sẻ thông tin, xử lý kịp thời các vụ việc, hạn chế tiêu cực, bảo kê.
Công tác truyền thông, tuyên truyền phổ biến pháp luật được đẩy mạnh để nâng cao ý thức người dân và doanh nghiệp, đồng thời giáo dục nâng cao trình độ chuyên môn, đạo đức, tư tưởng cho cán bộ, công chức nhằm tránh hiện tượng tiếp tay cho hành vi vi phạm.
Đồng thời, Thành phố sẽ tiếp tục biểu dương, khen thưởng các tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc, lan tỏa tinh thần đấu tranh hiệu quả với buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, góp phần bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và phát triển kinh tế bền vững.
