Đánh giá lại quy mô GDP của Việt Nam theo thông lệ quốc tế

Phản ánh xác thực quy mô, năng lực nền kinh tế

Trước những yêu cầu của thực tiễn, Tổng cục Thống kê đang tiến hành đánh giá lại quy mô GDP giai đoạn 2012- 2017. Theo Tổng Cục trưởng Tổng cục Thống kê Nguyễn Bích Lâm, đây là nhiệm vụ thường xuyên và định kỳ của bất kỳ một cơ quan thống kê quốc gia nào trên thế giới. Việc rà soát, đánh giá lại quy mô GDP của Việt Nam hiện nay được tiến hành theo đúng thông lệ quốc tế, dựa trên phương pháp luận do cơ quan thống kê Liên hợp quốc khuyến nghị nhằm có nguồn thông tin phản ánh đầy đủ kết quả sản xuất kinh doanh của nền kinh tế chứ hoàn toàn không có sự thay đổi về phương pháp tính.
                

Tổng Cục trưởng Tổng cục Thống kê Nguyễn Bích Lâm-Ảnh: VGP

Cho rằng việc đánh giá lại quy mô GDP lúc này là đúng thời điểm, lãnh đạo Tổng cục Thống kê nhấn mạnh, GDP là chỉ tiêu kinh tế vĩ mô quan trọng. Việc đánh giá lại quy mô GDP nhằm phản ánh xác thực quy mô, năng lực của nền kinh tế, nâng cao vị thế kinh tế của đất nước trong khu vực và trên thế giới. Vì vậy, việc đánh giá đúng quy mô và tốc độ tăng chỉ tiêu GDP của toàn bộ nền kinh tế và tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) của từng địa phương có ý nghĩa rất quan trọng, đảm bảo tính đầy đủ về quy mô và so sánh quốc tế.

Trong bối cảnh Việt Nam đang xây dựng Chiến lược phát triển kinh tế- xã hội 10 năm giai đoạn 2021- 2030 và Kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội 5 năm giai đoạn 2021- 2025, việc đánh giá lại quy mô GDP vào thời điểm này sẽ giúp đưa ra những định hướng đúng cho phát triển đất nước trong 10 năm tới và cụ thể hóa cho giai đoạn 5 năm 2021- 2025.

Thêm nữa, năm 2019 không phải là lần đầu tiên quy mô GDP của Việt Nam được đánh giá lại. Năm 2013, Tổng cục Thống kê đã tiến hành đánh giá lại quy mô GDP giai đoạn 2008-2012, trong đó tập trung đánh giá lại ngành ngân hàng, tài chính, bảo hiểm và kinh doanh bất động sản; thay đổi phân ngành kinh tế từ Hệ thống phân ngành kinh tế quốc dân năm 1993 sang Hệ thống phân ngành kinh tế Việt Nam năm 2007.

Nhìn vào kinh nghiệm quốc tế

Thực tế cho thấy, trong quá trình biên soạn chỉ tiêu GDP ở bất cứ quốc gia nào luôn có những vấn đề phát sinh cần phải rà soát, đánh giá lại cả trong ngắn hạn và dài hạn. Vì vậy, Cơ quan Thống kê Liên hợp quốc đã đưa ra 3 vòng đánh giá lại số liệu GDP nhằm xử lý những bất cập nảy sinh trong quá trình biên soạn số liệu. Trong đó, vòng 1 và vòng 2 là những đánh giá lại ngắn hạn và được các nước thực hiện thường xuyên trong quá trình biên soạn GDP. Còn vòng 3 thực hiện điều chỉnh lớn, thường được triển khai khi có kết quả các cuộc tổng điều tra.

Theo kinh nghiệm quốc tế, hầu hết các quốc gia có năng lực thống kê tốt đều tiến hành rà soát, đánh giá lại quy mô GDP thường xuyên và định kỳ. Chẳng hạn, từ năm 2010 đến nay, nhiều quốc gia như Mỹ, Trung Quốc, Canada, Đức, Nga, Italia, Croatia, Indonesia... đã tiến hành điều chỉnh, công bố lại quy mô GDP và các chỉ tiêu vĩ mô khác có liên quan.
                

Việt Nam đã tham khảo để đánh giá lại GDP theo thông lệ quốc tế. Ảnh minh họa (Nguồn: WB)

Đơn cử như cuối tháng 7/2013, Mỹ đã công bố kết quả đánh giá lại quy mô GDP năm 2012 tăng thêm 560 tỷ USD, tăng 3,6% so với số liệu đã công bố. Trung Quốc đã nhiều lần tiến hành đánh giá lại quy mô GDP (năm 2004, năm 2008, năm 2013 và năm 2015), trong đó năm 2013 đã bổ sung khoảng 305 tỷ USD vào quy mô GDP, tương đương tăng thêm 3,4%; năm 2015 tiếp tục bổ sung 141 tỷ USD vào quy mô GDP, tương đương tăng thêm 1,3%. Năm 2013, GDP của Nga được đánh giá lại tăng 24,3%; Đức tăng 3%; Italia tăng 7%. Năm 2014, GDP của Bulgaria đánh giá lại tăng 31,2%; Rumani và Croatia tăng 28,4%...

Ngoài ra, một số quốc gia khác cũng tiến hành cập nhật phương pháp luận tài khoản quốc gia 2008 (SNA 2008) theo khuyến nghị của Cơ quan Thống kê Liên hợp quốc và đánh giá lại quy mô GDP theo giá hiện hành và kết quả cũng thay đổi đáng kể như: Ghana tăng 60%; Nigeria tăng 59,5%; Maldive tăng 37%; Kenya tăng 25%; Malaysia tăng 3,2%…

Củng cố dữ liệu tính toán quy mô GDP

Thông tin thống kê sử dụng để đánh giá lại quy mô GDP của Việt Nam chủ yếu dựa vào Tổng điều tra và hồ sơ hành chính của các Bộ, ngành, địa phương. Trong giai đoạn 2010-2017, Tổng cục Thống kê thực hiện Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp và thủy sản năm 2011 và năm 2016, Tổng điều tra kinh tế năm 2012 và năm 2017. Đồng thời cố gắng cải thiện hoạt động thống kê nhằm nâng cao mức độ bao phủ toàn bộ các hoạt động trong nền kinh tế. Để mở rộng cơ sở dữ liệu tính toán, Tổng cục Thống kê đã ký Quy chế Hợp tác chia sẻ thông tin với 10 Bộ, ngành liên quan.

Tổng Cục trưởng Nguyễn Bích Lâm cho biết, việc đánh giá lại GDP được thực hiện theo quy trình gồm 5 bước: Biên soạn lại chỉ tiêu giá trị sản xuất; Rà soát, hoàn thiện hệ thống chỉ số giá; Cập nhật hệ số chi phí trung gian; Biên soạn lại chỉ tiêu GDP theo giá trị sản xuất, hệ thống chỉ số giá và hệ số chi phí trung gian đã thực hiện trong 3 bước trên. Bước 5 là tính toán lại các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô có liên quan; so sánh, đánh giá kết quả đánh giá lại với số liệu GDP và các chỉ tiêu vĩ mô đã công bố; báo cáo giải trình kết quả và kiến nghị.
                

Phương pháp đánh giá lại GDP của Việt Nam được thực hiện theo quy trình chặt chẽ-Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)

Kết quả đánh giá lại quy mô GDP tác động đến các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô của nền kinh tế, tạo ra mức tăng đáng kể trong tổng giá trị GDP và GDP bình quân đầu người. Sự gia tăng GDP bình quân đầu người có thể dẫn đến sự thay đổi trong mô hình tiêu dùng hộ gia đình do ước tính mức sống cao hơn hoặc đạt nhanh hơn đến mức quốc gia có thu nhập trung bình cao.

Tuy nhiên, việc đánh giá lại quy mô GDP sẽ không tác động đến mục tiêu tăng trưởng GDP trong kế hoạch và chiến lược phát triển kinh tế- xã hội do tốc độ tăng trưởng kinh tế qua các năm có sự thay đổi rất nhỏ. Sau khi đánh giá lại quy mô GDP, số liệu thống kê của Việt Nam sẽ tốt hơn, cung cấp một bức tranh tổng thể sát thực hơn, rõ ràng hơn về những gì đang diễn ra trong nền kinh tế và trở thành thông tin đầu vào hữu ích cho Chính phủ, các nhà đầu tư và người dân.
         

Qua quá trình thực hiện rà soát, đánh giá lại quy mô GDP của Việt Nam, Tổng cục Thống kê đã nhận diện được 5 nhóm nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thay đổi quy mô GDP. Trong đó, có 4 nhóm nguyên nhân làm tăng quy mô GDP là: Bổ sung thông tin từ tổng điều tra; Bổ sung thông tin từ hồ sơ hành chính; Cập nhật lý luận mới hệ thống tài khoản quốc gia 2008; Rà soát, cập nhật lại phân ngành kinh tế; và 1 nhóm nguyên nhân làm giảm quy mô GDP là Cập nhật cơ cấu kinh tế làm thay đổi hệ số chi phí trung gian và chỉ số giá của cả nước.