Gánh nặng môi trường từ thuốc lá

Nhiều tác động tiêu cực đến môi trường

Ngành công nghiệp thuốc lá bắt đầu từ nông nghiệp. Theo một số nghiên cứu quốc tế, để phục vụ cho việc canh tác loại cây này, hàng nghìn hecta rừng bị chặt phá mỗi năm, gây mất cân bằng sinh thái, xói mòn đất và suy giảm đa dạng sinh học.

Việc sử dụng thuốc trừ sâu, phân bón hóa học trong quá trình trồng cây thuốc lá cũng dẫn đến ô nhiễm đất và nguồn nước, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của nông dân và cộng đồng xung quanh. Không những thế, quá trình chế biến và sản xuất thuốc lá tiêu tốn rất nhiều nước và năng lượng, phát thải một lượng lớn khí nhà kính, làm trầm trọng thêm tình trạng biến đổi khí hậu.

Trong quá trình sử dụng, theo thống kê, ngành công nghiệp thuốc lá sản xuất khoảng 6 nghìn tỷ điếu thuốc lá mỗi năm và hậu quả là thải ra 840 nghìn tấn rác đầu lọc ra môi trường. Những đầu lọc này thường chứa cellulose acetate - một loại nhựa không phân hủy sinh học. Trên thực tế, phải mất từ 10 đến 15 năm, thậm chí lâu hơn, một đầu lọc thuốc lá mới có thể phân hủy hoàn toàn trong môi trường tự nhiên.

Không chỉ đơn thuần là rác thải nhựa, đầu lọc thuốc lá còn chứa lượng lớn hóa chất độc hại như nicotine, kim loại nặng và các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi - tất cả đều có thể rò rỉ ra đất và nước, gây độc hại cho sinh vật thủy sinh và các hệ sinh thái ven biển. Một nghiên cứu cho thấy chỉ một tàn thuốc có thể làm ô nhiễm tới một lít nước, ảnh hưởng đến sự sống của cá và động vật không xương sống trong môi trường nước ngọt và nước mặn.

Khói thuốc không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe con người mà còn là nguồn gây ô nhiễm không khí tại các khu vực đô thị. Khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó nhiều chất là khí nhà kính hoặc các hợp chất dễ bay hơi nguy hiểm. Ở những nơi công cộng như công viên, nhà chờ xe buýt, vỉa hè, việc hút thuốc gây ô nhiễm không khí cục bộ và làm giảm chất lượng cuộc sống của cư dân đô thị.

Ngoài ra, tàn thuốc và bao bì sản phẩm thuốc lá thường bị vứt bỏ bừa bãi, làm tăng gánh nặng cho hệ thống vệ sinh môi trường đô thị, tiêu tốn nguồn tài chính rất lớn mỗi năm cho việc thu gom và xử lý rác thải thuốc lá.

Cần có chính sách hỗ trợ nông dân chuyển đổi cây trồng

Tại Việt Nam, với khoảng 15 triệu người hút thuốc, lượng rác thải mỗi năm từ thuốc lá là rất lớn, góp phần làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng rác thải nhựa và phát thải khí nhà kính.

Đây là một thách thức trực tiếp đến cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 mà Việt Nam đã cam kết với cộng đồng quốc tế tại Hội nghị lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26).

Từ thực trạng đó, để từng bước giảm thiểu gánh nặng ô nhiễm môi trường do việc sử dụng thuốc lá gây ra, các chuyên gia cho rằng bên cạnh việc thực hiện nghiêm các quy định tại Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, Chính phủ, các Bộ, ngành liên quan, các địa phương cần triển khai các chính sách hỗ trợ nông dân trồng cây thuốc lá sang các loại cây trồng khác thân thiện với môi trường, góp phần giảm phá rừng và phát thải.

Song song với đó cần tiếp tục nhân rộng các mô hình “vùng xanh” không khói thuốc tại trường học, công sở, khu dân cư; khuyến khích, tài trợ cho các nghiên cứu về tác động môi trường của thuốc lá và phát triển các giải pháp thay thế như vật liệu phân hủy sinh học cho đầu lọc, nhằm giảm ô nhiễm nhựa.

Các chuyên gia cũng khuyến nghị, cần thực hiện việc áp dụng Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) bằng việc yêu cầu các công ty thuốc lá phải chịu trách nhiệm tài chính trong việc thu gom và xử lý đầu lọc do mình sản xuất, tương tự như mô hình EPR đã được quy định trong Luật Bảo vệ môi trường 2020.

Ngoài ra, cần có các quy định cụ thể và chế tài xử phạt nghiêm khắc đối với hành vi buôn bán, quảng cáo và sử dụng các loại thuốc lá; cấm mọi hình thức quảng cáo, tiếp thị và tài trợ liên quan thuốc lá, nhất là trên các nền tảng mạng xã hội./.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết, hút thuốc lá là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Trong khói thuốc lá có 69 chất gây ung thư, các bệnh tim mạch, các bệnh về hô hấp…, ảnh hưởng sức khỏe sinh sản cả nam và nữ. Sử dụng thuốc lá gây 8 triệu ca tử vong mỗi năm trên thế giới. 

Việt Nam là một trong 15 quốc gia có tỷ lệ nam giới hút thuốc nhiều nhất trên thế giới và đứng thứ 3 trong khu vực Đông Nam Á.