Kiểm toán Nhà nước chỉ ra nhiều bất cập tái diễn trong quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước năm 2019

                

Tổng Kiểm toán Nhà nước Trần Sỹ Thanh trình bày báo cáo trước Quốc hội - Ảnh: quochoi.vn

Lập và giao dự toán chưa sát

Đánh giá về công tác lập và giao dự toán, Báo cáo kiểm toán của KTNN cho biết, năm 2019 Quốc hội quyết định và Chính phủ giao dự toán thu 1.411.300 tỷ đồng.

Qua kiểm toán cho thấy, dự toán thu tiền sử dụng đất chưa sát với khả năng của nguồn thu dẫn đến thực hiện vượt 70,8% so với dự toán; dự toán thu xuất, nhập khẩu do Chính phủ lập và giao bằng 102,5% so với ước thực hiện năm 2018, chưa sát với khả năng; thực hiện thu xuất, nhập khẩu năm 2019 vượt 15,6% dự toán giao.

Bộ Tài chính tiếp tục xây dựng dự toán hoàn Thuế Giá trị gia tăng đầu năm thấp hơn số địa phương lập và chưa sát với số phải hoàn trong năm dẫn đến hoàn vượt dự toán Quốc hội quyết định 21.742 tỷ đồng.

Về dự toán chi cân đối NSNN, KTNN đánh giá, việc giao chi tiết kế hoạch vốn đầu tư phát triển năm 2019 từ nguồn NSNN chậm, có 14 lần giao sau ngày 20/12/2018 là chưa phù hợp quy định. Chính phủ cũng chưa ưu tiên bố trí vốn cho một số dự án hoàn thành.

“Nhiều dự án được các Bộ, ngành đề xuất bố trí vốn không sát với tiến độ thực hiện và khả năng giải ngân, dẫn đến trong năm không giải ngân được phải điều chỉnh giảm; thậm chí kế hoạch vốn năm 2018 kéo dài sang có tỷ lệ giải ngân thấp nên phải hủy bỏ lớn (42,9%); giao kế hoạch vốn cho một số dự án nằm trong kế hoạch đầu tư trung hạn nguồn NSNN giai đoạn 2016-2020 nhưng chưa phù hợp đối tượng, phạm vi của các Chương trình mục tiêu 266,397 tỷ đồng” - Tổng Kiểm toán Nhà nước Trần Sỹ Thanh nêu rõ.
         

Tổng hợp kết quả kiểm toán của 235 báo cáo kiểm toán trong năm 2020 đối với niên độ ngân sách năm 2019, KTNN đã kiến nghị xử lý tài chính 61.761 tỷ đồng, trong đó, tăng thu 5.103 tỷ đồng; giảm chi NSNN 13.247 tỷ đồng; chuyển 05 vụ việc có dấu hiệu tội phạm được phát hiện thông qua hoạt động kiểm toán sang cơ quan Cảnh sát điều tra để điều tra làm rõ và xử lý theo quy định của pháp luật; kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ, thay thế, ban hành mới 205 văn bản không phù hợp với quy định pháp luật hoặc chưa phù hợp với thực tiễn nhằm bịt lỗ hổng về cơ chế, chính sách, tránh thất thoát, lãng phí.

Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng cao, chi chuyển nguồn lớn

Về công tác chấp hành thu, chi NSNN, theo báo cáo của KTNN, quyết toán thu NSNN là 1.553.611 tỷ đồng, tăng 10,1% so với dự toán giao; bằng 108,5% thực hiện năm 2018.
                

Các đại biểu Quốc hội tại phiên họp - Ảnh: quochoi.vn

Tuy nhiên, kết quả tăng thu nội địa chủ yếu từ tiền sử dụng đất 63.738 tỷ đồng; thu hồi vốn, thu cổ tức, lợi nhuận, lợi nhuận sau thuế, chênh lệch thu, chi của Ngân hàng Nhà nước 24.834 tỷ đồng và phát sinh một số khoản thu ngoài dự toán. Trong khi đó, một số khoản thu chính từ hoạt động sản xuất kinh doanh chiếm tỷ trọng lớn trong tổng thu nội địa đều hụt thu so với dự toán giao. Theo Tổng Kiểm toán Nhà nước, tình trạng này đã diễn ra trong 3 năm liên tục vừa qua.

Bên cạnh đó, tình trạng hạch toán và kê khai thiếu doanh thu, xác định sai chi phí, dẫn đến tính thiếu Thuế Giá trị gia tăng, Thuế Thu nhập DN và lợi nhuận còn lại phải nộp NSNN… vẫn diễn ra khá phổ biến tại các đơn vị được kiểm toán và được KTNN xác định tăng thêm 5.103 tỷ đồng. Tình trạng nợ thuế chậm được khắc phục, trong đó: Nợ thuế do cơ quan thuế quản lý đến 31/12/2019 là 99.705 tỷ đồng, tăng 15% so với năm 2018. Nợ thuế do cơ quan hải quan quản lý quá hạn đến 31/12/2019 là 7.047 tỷ đồng, tăng 4,9% so với năm 2018.

Trong chi NSNN, KTNN chỉ rõ, chi đầu tư phát triển chiếm 27,5% tổng quyết toán chi NSNN theo dự toán Quốc hội giao, bằng 7,0% GDP. Qua kiểm toán chi tiết cho thấy, công tác quản lý đầu tư xây dựng của một số dự án còn sai sót trong từng khâu của quy trình quản lý đầu tư, nhất là công tác nghiệm thu, thanh toán và quản lý tiến độ.

Chi thường xuyên bằng 95,5% dự toán và bằng 65,2% quyết toán chi NSNN theo dự toán Quốc hội giao. Tỷ lệ này cao hơn mục tiêu Quốc hội giao giai đoạn 2016-2020 (dưới 64%).

Chi chuyển nguồn còn lớn, trong đó, chi chuyển nguồn từ kinh phí viện trợ 3.765 tỷ đồng bằng 65,5% tổng kinh phí viện trợ được sử dụng năm 2019. Việc kéo dài thời hạn giải ngân vốn đầu tư đến 31/12/2020 số vốn bổ sung từ nguồn dự phòng NSTW năm 2018 đối với những dự án được bổ sung vốn sau ngày 30/9/2018 số tiền 2.097 tỷ đồng chưa phù hợp quy định của Luật Đầu tư công.

“Tỷ lệ chi chuyển nguồn tiếp tục tăng cao so với năm 2018 cả về quy mô và tỷ lệ làm giảm đáng kể hiệu quả sử dụng ngân sách và phản ánh sai lệch thực tế chi NSNN hàng năm” - Tổng Kiểm toán Nhà nước Trần Sỹ Thanh lưu ý.
                

Toàn cảnh phiên họp - Ảnh: quochoi.vn

Liên quan đến việc sử dụng nguồn dự phòng NSTW, qua kiểm toán cho thấy còn giao 515,7 tỷ đồng cho 38 dự án thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách địa phương trong khi chưa làm rõ việc địa phương đã sử dụng dự phòng nguồn ngân sách cấp mình để thực hiện nhưng chưa đáp ứng được nhu cầu theo quy định của Luật NSNN, trong đó có một số dự án được phê duyệt quyết định đầu tư từ nhiều năm trước.


Về công tác quản lý nợ công, báo cáo của KTNN cho biết, dư nợ công đến 31/12/2019 là 3.320.608 tỷ đồng, bằng 55% GDP; các chỉ tiêu an toàn nợ công nằm trong giới hạn cho phép của Quốc hội. Tuy nhiên, nghĩa vụ trả nợ trực tiếp của Chính phủ so với tổng thu NSNN có xu hướng tăng nhanh từ 15,8% năm 2016 lên 18,1% năm 2019 làm giảm mạnh dư địa cho nhiệm vụ chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên của NSNN, tiềm ẩn rủi ro đối với an ninh tài chính quốc gia.

Trên cơ sở kết quả kiểm toán, KTNN đề nghị Quốc hội xem xét, phê chuẩn quyết toán NSNN năm 2019 gồm:
Thu cân đối NSNN 2.139.639,446 tỷ đồng;
Chi cân đối NSNN 2.119.541,763 tỷ đồng;
Bội chi NSNN 161.490,730 tỷ đồng, bằng 2,67% GDP thực hiện.

Đồng thời, kiến nghị Quốc hội ban hành nghị quyết chỉ đạo các đơn vị thực hiện đầy đủ, kịp thời các kết luận, kiến nghị hợp lý của KTNN, trong đó: hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung, ban hành mới 205 văn bản (01 Luật, 02 Nghị định, 04 Quyết định, 21 Thông tư và 177 văn bản khác).
         

Kết quả kiểm tra tình hình thực hiện kiến nghị kiểm toán năm 2019 về niên độ NSNN năm 2018 của KTNN trong năm 2020 cho thấy hầu hết các đơn vị được kiểm toán đã chỉ đạo và thực hiện nghiêm túc các kết luận, kiến nghị của KTNN.Trong đó, kiến nghị xử lý tài chính thực hiện đến đến 31/12/2020 là 59.596 tỷ đồng, đạt 73,5% tổng số kiến nghị. Ngoài ra, đến 31/12/2020, các đơn vị được kiểm toán thực hiện thêm 7.041 tỷ đồng kiến nghị tồn đọng từ năm 2018 trở về trước.        Có 51/198 văn bản đã được Chính phủ, các Bộ, ngành và địa phương thực hiện hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung theo kiến nghị của KTNN, các kiến nghị khác đang được các đơn vị nghiên cứu sửa đổi theo quy định ban hành văn bản.Có 95/180 Báo cáo kiểm toán có kiến nghị kiểm điểm trách nhiệm đối với cá nhân, tập thể đã được các đơn vị thực hiện.