Tác động tích cực đến tăng trưởng kinh tế
Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, KTS đã và đang trở thành một trong những động lực tăng trưởng quan trọng nhất của nền kinh tế Việt Nam. Dựa trên số liệu thống kê của cơ quan chức năng, GS,TS. Trần Thọ Đạt - nguyên Thành viên Tổ Tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ - chỉ rõ, KTS có tác động nhiều chiều đến tăng trưởng kinh tế Việt Nam giai đoạn 2020-2024.
Trước hết, KTS đã tạo ra đóng góp rõ nét về mặt quy mô đối với tổng sản phẩm quốc nội (GDP) quốc gia. Theo số liệu thống kê, tỷ trọng giá trị tăng thêm của KTS trong GDP tăng từ 12,66% năm 2020 lên 13,17% năm 2024, với mức trung bình giai đoạn này đạt 12,88%. Không chỉ đóng góp trực tiếp vào GDP, KTS còn thúc đẩy tăng trưởng vượt trội so với nền kinh tế truyền thống. Trong giai đoạn 2020-2024, tốc độ tăng trưởng trung bình của KTS đạt khoảng 8,7%/năm, cao hơn đáng kể so với mức tăng trưởng GDP bình quân toàn quốc.
Đặc biệt, KTS đã tạo điều kiện cho sự xuất hiện và phát triển của nhiều ngành, lĩnh vực mới - vốn trước đây chưa từng hiện diện hoặc còn ở giai đoạn sơ khai. Sự phát triển mạnh mẽ của các nền tảng và công nghệ số như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn, internet vạn vật, điện toán đám mây, blockchain… đã thúc đẩy quá trình hình thành các ngành công nghệ tài chính (fintech), công nghệ giáo dục (edtech), công nghệ y tế (medtech), nội dung số, kinh tế chia sẻ và dịch vụ logistics thông minh. Những ngành này không chỉ mở rộng phạm vi hoạt động kinh tế, mà còn tạo ra cơ hội khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và tăng khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường khu vực và quốc tế.
KTS cũng có tác động tích cực đến việc nâng cao năng suất lao động - một trong những mục tiêu chiến lược lâu dài của Việt Nam trong quá trình hiện đại hóa kinh tế. Việc ứng dụng công nghệ số, tự động hóa, dữ liệu lớn và hệ thống thông minh trong sản xuất, phân phối, quản trị, marketing giúp doanh nghiệp cắt giảm chi phí, rút ngắn thời gian xử lý, đồng thời nâng cao chất lượng sản phẩm - dịch vụ.
Trên phạm vi vĩ mô, thúc đẩy phát triển các ngành có hàm lượng công nghệ và tỷ lệ số hóa cao đồng nghĩa với việc dịch chuyển cơ cấu lao động theo hướng tăng năng suất. Lực lượng lao động đang từng bước dịch chuyển từ các ngành sử dụng nhiều lao động giản đơn, năng suất thấp như nông nghiệp, gia công sang các ngành công nghệ, dữ liệu và dịch vụ số có giá trị gia tăng cao hơn. Đây là xu hướng tích cực, giúp Việt Nam tăng trưởng dựa trên chất lượng thay vì chỉ dựa vào vốn và lao động truyền thống.
Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, trong 6 tháng đầu năm 2025, KTS đóng góp 18,72% GDP, dự kiến cả năm sẽ vượt 20% GDP. Mục tiêu đến năm 2030, KTS đóng góp khoảng 30-35% GDP.
Ngoài các tác động trực tiếp về tăng trưởng, năng suất và cấu trúc ngành, theo TS. Cấn Văn Lực - Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng - KTS còn thúc đẩy quá trình chuyển đổi mô hình quản lý nhà nước và nâng cao hiệu quả quản trị công. Hệ thống Chính phủ điện tử, chính quyền số ngày càng hoàn thiện với hàng nghìn thủ tục hành chính được số hóa và xử lý trực tuyến, góp phần giảm đáng kể thời gian và chi phí giao dịch giữa người dân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý. Việc hiện đại hóa quản lý nhà nước bằng công nghệ số cũng tạo điều kiện để xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, minh bạch, gia tăng khả năng thu hút đầu tư, đặc biệt là dòng vốn từ các nhà đầu tư nước ngoài.
Động lực mở rộng không gian tăng trưởng
Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng GDP từ 8% trở lên vào năm 2025 và hướng tới mức tăng trưởng hai con số trong giai đoạn tiếp theo. Các chuyên gia nhận định đây là một tham vọng lớn, thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc đưa nền kinh tế vượt qua thách thức và gia nhập nhóm quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045.
Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, Việt Nam sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức lớn. KTS sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc vượt qua những thách thức đó và được xem là một động lực chính giúp mở rộng không gian tăng trưởng của nền kinh tế.
Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, sự phát triển của KTS vẫn đối mặt với không ít trở ngại. Chẳng hạn như, cơ sở hạ tầng số chưa đồng bộ - đặc biệt ở vùng nông thôn, miền núi; chất lượng nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh về công nghệ cao; hệ thống cơ chế, chính sách - như các quy định về thuế, bảo mật dữ liệu, bảo vệ người tiêu dùng số - còn đang trong quá trình hoàn thiện. Những yếu tố này nếu không được giải quyết đồng bộ sẽ trở thành điểm nghẽn cản trở KTS phát huy tối đa vai trò trong thúc đẩy tăng trưởng và chuyển đổi kinh tế quốc gia.
Từ thực tế trên, để tận dụng triệt để những lợi ích của KTS và giải quyết các thách thức đang tồn tại, góp phần hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số trong giai đoạn tới, các chuyên gia cho rằng: trước hết, cần có nền tảng chính sách thống nhất và khung pháp lý rõ ràng.
Nhà nước cần ban hành chiến lược phát triển KTS cấp quốc gia với mục tiêu cụ thể cho từng giai đoạn, có tính liên kết giữa các Bộ, ngành. Việc hoàn thiện định nghĩa, phạm vi và chỉ số đo lường KTS theo tiêu chuẩn quốc tế là bước đi cấp thiết để thống nhất dữ liệu và quản lý hiệu quả. Đồng thời, cần thiết lập các cơ chế tài chính thuận lợi, trong đó ưu tiên hỗ trợ thuế, vốn, tín dụng cho các doanh nghiệp công nghệ thông tin, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, đặc biệt trong các lĩnh vực như AI, dữ liệu lớn, điện toán đám mây và an ninh mạng.
Nhấn mạnh một trong những nền tảng căn bản cho phát triển KTS chính là hạ tầng viễn thông và dữ liệu, các chuyên gia cũng khuyến nghị: phủ sóng 5G toàn quốc, mở rộng cáp quang hóa vùng sâu vùng xa, kết nối liên thông cơ sở dữ liệu giữa các Bộ, ngành và chính quyền địa phương là yếu tố sống còn. Hạ tầng dữ liệu cần được đầu tư theo mô hình trục dữ liệu quốc gia, chuẩn hóa và mở rộng kho dữ liệu để phục vụ điều hành chính sách dựa trên bằng chứng; đồng thời tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân tiếp cận và khai thác dữ liệu một cách minh bạch, có kiểm soát, đồng thời đảm bảo an toàn thông tin.
Ngoài ra, phát triển nhân lực là giải pháp mang tính chiến lược dài hạn. Nhà nước cần cập nhật chương trình đào tạo ngành công nghệ thông tin, kỹ thuật số trong các trường đại học theo hướng thực tiễn, gắn liền với nhu cầu của doanh nghiệp. Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo cũng cần được thúc đẩy mạnh mẽ với các chính sách khuyến khích doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh nghiệp lớn hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ trong ứng dụng công nghệ…/.
