Phòng chống tác hại thuốc lá: Những bước tiến của Việt Nam

Những năm qua, với sự chỉ đạo của Đảng, Chính Phủ, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật trong công tác phòng chống tác hại thuốc lá.

Phát huy vai trò của Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá

Tại Hội nghị Thế giới về Kiểm soát Thuốc lá năm 2025 diễn ra từ ngày 23 đến 25/6 tại Dublin, Ireland, bà Phan Thị Hải - Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá - nhấn mạnh vai trò quan trọng của cam kết chính trị mạnh mẽ từ Đảng, Quốc hội và Chính phủ Việt Nam đối với công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá và bảo vệ sức khỏe nhân dân.

Tổng Bí thư Tô Lâm từng khuyến nghị tập trung phòng bệnh, nâng cao sức khỏe và kéo dài tuổi thọ. Theo Tổng Bí thư, yếu tố cơ bản của một nền văn hóa lành mạnh bao gồm nói “không” với thuốc lá và các chất độc hại khác.

Việt Nam đã ban hành Luật Phòng chống tác hại thuốc lá năm 2012 và thành lập Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá vào năm 2013. Quỹ được hình thành từ đóng góp bắt buộc của các doanh nghiệp sản xuất và nhập khẩu thuốc lá.

Bên cạnh cơ chế tài chính, mô hình quản lý Quỹ cũng được đánh giá cao nhờ tính đa ngành, minh bạch và dựa trên bằng chứng.

Quỹ do Bộ Y tế chủ trì và có sự tham gia của nhiều bộ, ngành, hoạt động theo nguyên tắc cấp kinh phí dựa trên kết quả đầu ra. Các quy trình lựa chọn, lập kế hoạch, giám sát và đánh giá đều được thực hiện công khai, khoa học, với các chương trình được xây dựng và triển khai dựa trên dữ liệu tin cậy và bằng chứng thực tiễn.

TS,BS. Hà Anh Đức Phó - Chủ tịch Hội đồng Y khoa Quốc gia, Cục trưởng Cục quản lý khám, chữa bệnh, Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) - thông tin, trong những năm qua, nhờ sự quan tâm chỉ đạo sát sao của lãnh đạo Bộ Y tế, Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá đã hỗ trợ các bộ, ngành, các tỉnh/thành phố thúc đẩy việc tổ chức thực hiện quy định cấm hút thuốc theo đúng Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá tại các địa điểm công cộng.

Các hoạt động do Quỹ hỗ trợ đã tạo sự thay đổi lớn về nhận thức, ý thức trách nhiệm và hành vi của các lãnh đạo các đơn vị đến các công chức, viên chức, người lao động và người dân đối với việc tuân thủ các quy định cấm hút thuốc tại cơ sở y tế, tạo môi trường không khói thuốc lá và giảm thiểu các nguy cơ sức khỏe cho người dân.

Bên cạnh đó, Quỹ cũng hỗ trợ đào tạo, tập huấn về tư vấn, điều trị cai nghiện thuốc lá cho các cơ sở y tế trên cả nước, cung cấp dịch vụ tư vấn cai nghiện thuốc lá miễn phí qua tổng đài 1800 6606 (Bệnh viện Bạch Mai) cùng với hệ thống phòng tư vấn trực tiếp tại 10 bệnh viện tuyến trung ương và địa phương, giúp hàng nghìn người bỏ thuốc. Tính từ năm 2017 đến 2024, hơn 3.125 người đã cai thuốc thành công thông qua hệ thống hỗ trợ này.

Giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá để bảo vệ sức khỏe cộng đồng

Với những nỗ lực không ngừng, Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận trong phòng chống tác hại thuốc lá.

Tỷ lệ hút thuốc ở người trưởng thành giảm từ 23,8% (năm 2010) xuống 20,8% (năm 2021).Tỷ lệ tiếp xúc với khói thuốc thụ động cũng giảm mạnh, từ 73,1% năm 2010 xuống 45,6% năm 2021.

Tháng 11/2024, Quốc hội thông qua Nghị quyết số 173/2024/QH15 quy định “Cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí, chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe con người từ năm 2025”.

Bộ Y tế Việt Nam được trao giải thưởng nhân Ngày Thế giới Không thuốc lá 2025 của Tổ chức Y tế Thế giới vì vai trò lãnh đạo tiên phong trong phòng chống thuốc lá mới.

Tháng 6/2025, Quốc hội đã thông qua Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi, bao gồm việc áp dụng hệ thống thuế tiêu thụ đặc biệt hỗn hợp áp dụng từ năm 2027, với lộ trình tăng thuế thuốc lá liên tục đến năm 2031 nhằm giảm tỷ lệ sử dụng và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Đại diện Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam khẳng định, bằng chứng từ khắp nơi trên thế giới cho thấy can thiệp hiệu quả và ít chi phí nhất để giảm sử dụng thuốc lá chính là thông qua tăng thuế và giá. Thuế cao hơn và do đó giá cao hơn sẽ khuyến khích những người hút thuốc bỏ thuốc lá và ngăn ngừa những người trẻ tuổi bắt đầu.

Thuế thuốc lá giống như một loại vaccine chống lại tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe của thanh thiếu niên bằng cách ngăn chặn họ bắt đầu hút thuốc, chúng ta đang giúp bảo vệ họ khỏi những rủi ro của việc sử dụng thuốc lá suốt đời.

“Cải cách thuế sẽ đạt được các lợi ích bằng cách giảm tiêu thụ thuốc lá và do đó giảm các tác hại từ thuốc lá đối với sức khỏe người dân, đồng thời giúp tăng nguồn thu ngân sách từ thuế thuốc lá để đầu tư cho các ưu tiên chính của Chính phủ”- đại diện Tổ chức Y tế Thế giới nhấn mạnh./.