Quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của KTNN trong quản lý thuế: Cần đảm bảo thống nhất, phù hợp

Điều 22, Dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến quy định về nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của KTNN như sau:

“1. Thực hiện kiểm toán các hoạt động đối với cơ quan quản lý thuế theo quy định của pháp luật về kiểm toán nhà nước.
2. Trường hợp quyết định của cơ quan quản lý thuế có sự khác biệt với báo cáo kiểm toán về nghĩa vụ thuế thì thực hiện theo quyết định của cơ quan quản lý thuế.”

Phát biểu tại Phiên họp về quy định này, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Đặng Thế Vinh khẳng định, quy định như Điều 22 là chưa phù hợp với Điều 118 của Hiến pháp, trái với Luật KTNN năm 2015 và Luật NSNN năm 2015.

Cụ thể, Khoản 1, Điều 22, Dự thảo Luật quy định, KTNN “Thực hiện kiểm toán các hoạt động đối với cơ quan quản lý thuế theo quy định của pháp luật về kiểm toán nhà nước” là chưa toàn diện, chưa sát đối tượng kiểm toán. Theo Điều 118, Hiến pháp 2013 và Điều 4, Luật KTNN năm 2015, đối tượng kiểm toán của KTNN là “việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công và các hoạt động có liên quan đến việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công của đơn vị được kiểm toán”. Luật NSNN năm 2015 (tại Khoản 14, Điều 14) cũng quy định: “Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước…” mà NSNN lại thuộc tài chính công (theo Khoản 10, Điều 3, Luật KTNN năm 2015). Vì vậy, khi kiểm toán thu NSNN là kiểm tra nhiệm vụ thu của cơ quan thuế, đồng thời bao gồm nghĩa vụ của người nộp thuế. Ngoài ra, KTNN thực hiện kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công của cơ quan thuế theo quy định tại Khoản 2, Điều 55, Luật KTNN năm 2015.

Mặt khác, KTNN kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công có nghĩa là ở đâu có tài chính công, tài sản công là ở đó phải được kiểm toán, không phân biệt đối tượng và hình thức quản lý, sử dụng; bao gồm toàn bộ các hoạt động từ quá trình hình thành nguồn cho đến các hoạt động quản lý, sử dụng. Do vậy, thuế là nguồn thu của NSNN nên nghĩa vụ nộp thuế của người nộp thuế cần phải được kiểm toán. Bên cạnh đó, theo Tuyên bố Lima và thông lệ các nước, việc kiểm toán thuế được thực hiện toàn diện bao gồm cơ quan quản lý thuế và người nộp thuế.

Liên quan đến quy định tại Khoản 2, Điều 2, Dự thảo Luật quy định “Trường hợp quyết định của cơ quan quản lý thuế có sự khác biệt với báo cáo kiểm toán về nghĩa vụ thuế thì thực hiện theo quyết định của cơ quan quản lý thuế”, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Đặng Thế Vinh nêu rõ: Hiến pháp đã khẳng định “KTNN là cơ quan do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, thực hiện kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công”. Luật KTNN năm 2015 quy định, cơ quan quản lý thuế là đơn vị được kiểm toán (tại Điều 55); giá trị pháp lý của báo cáo kiểm toán sau khi phát hành và công khai có tính bắt buộc phải thực hiện đối với đơn vị được kiểm toán về sai phạm trong việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công.

Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước cũng chỉ rõ: Quy định tại Khoản 2, Điều 22 của Dự thảo Luật mâu thuẫn với chính Khoản 1 của Điều này, do Khoản 2 quy định về “báo cáo kiểm toán về nghĩa vụ thuế“ nhưng Khoản 1 chỉ quy định việc “thực hiện kiểm toán đối với cơ quan quản lý thuế”.

Do đó, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Đặng Thế Vinh kiến nghị, Luật Quản lý thuế (sửa đổi) cần quy định về nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của KTNN như đã đề cập tại Dự thảo kèm theo Văn bản số 8991/BTC-TCT xin ý kiến các cơ quan, Bộ, ngành, địa phương về Dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi), như sau:

“1. Thực hiện kiểm toán các hoạt động liên quan đến quản lý thuế, nghĩa vụ thuế của người nộp thuế theo đúng quy định của pháp luật về kiểm toán nhà nước, quy định pháp luật về thuế, quản lý thuế;

2. Chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung kết luận do Kiểm toán Nhà nước ban hành.”

Quy định như vậy là phù hợp với vai trò đã được Hiến định, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật của KTNN; phù hợp với quy định hiện hành về giá trị pháp lý của báo cáo kiểm toán của KTNN.

Thẩm tra Dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi), đa số ý kiến trong thường trực Uỷ ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội đề nghị bỏ Điều 22 về nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của KTNN trong Dự thảo Luật vì Khoản 1 Điều này đã được quy định tại Luật KTNN và Khoản 2 quy định không phù hợp với Luật KTNN.

Thảo luận tại Phiên họp, các ý kiến cũng đề nghị, đối với nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan trong hệ thống Nhà nước liên quan đến quản lý thuế cần phải tiếp tục rà soát để đưa ra quy định phù hợp trong Dự thảo Luật trên cơ sở bám sát quy định của Hiến pháp.

Đối với nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của KTNN, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Nguyễn Văn Giàu cho rằng, Dự thảo Luật cần có quy định cụ thể để xử lý trường hợp có quan điểm khác nhau giữa cơ quan kiểm toán và cơ quan thuế. Theo ông Giàu, đây là tác nghiệp cụ thể nhưng vẫn cần được luật định biện pháp xử lý, để tránh lúng túng khi phát sinh.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định thì đề nghị xem xét lại quy định này. Theo ông Định: Giá trị của báo cáo kiểm toán đã được Luật KTNN quy định, nên nếu trong trường hợp báo cáo kiểm toán khác với cơ quan thuế thì thực hiện theo báo cáo của cơ quan thuế (như Dự thảo Luật quy định), điều này rõ ràng là trái với quy định của Luật KTNN. Do đó, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật đề nghị bỏ quy định này trong Dự thảo Luật.