Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kiểm toán nhà nước: Tạo cơ sở pháp lý đầy đủ để Kiểm toán Nhà nước hoạt động hiệu quả

Khắc phục vướng mắctrong thực hiện LuậtKiểm toán nhà nước

Báo cáo trước Quốc hội, Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc nêu rõ: Từ cơ sở pháp lý, thực tiễn hoạt động kiểm toán của KTNN và việc tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế, khuyến cáo của Tổ chức quốc tế Các cơ quan Kiểm toán tối cao (INTOSAI) thì việc sửa đổi, bổ sung Luật KTNN năm 2015 là hết sức cần thiết.

Việc sửa đổi, bổ sung Luật sẽ góp phần hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ của KTNN, của Tổng Kiểm toán Nhà nước; làm rõ và đầy đủ phạm vi, đơn vị được kiểm toán phù hợp với đối tượng kiểm toán theo quy định của Hiến pháp. Đồng thời, việc sửa đổi, bổ sung Luật hướng tới nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của KTNN, bảo đảm sự đồng bộ với các luật khác có liên quan; đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu quản lý tài chính công, tài sản công, đấu tranh phòng, chống tham nhũng (PCTN), góp phần quan trọng vào việc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Với tinh thần đó, Dự thảo Luật tập trung sửa đổi, bổ sung các vấn đề về: cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công; quyền khiếu nại báo cáo kiểm toán của đơn vị được kiểm toán và đơn vị, tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động quản lý tài chính, tài sản công. Đồng thời, để tạo cơ sở pháp lý, phát huy vai trò của KTNN trong PCTN, Dự thảo Luật bổ sung quy định thực hiện nhiệm vụ PCTN của KTNN theo quy định của pháp luật về PCTN; quy định quyền xác minh để làm rõ vụ việc có dấu hiệu tham nhũng theo quy định của pháp luật PCTN; bổ sung căn cứ ban hành quyết định kiểm toán khi có dấu hiệu vi phạm pháp luật; bổ sung nhiệm vụ giám định tư pháp về tài chính công, tài sản công trong các vụ án tham nhũng.

Dự thảo Luật cũng bổ sung quy định về thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Tổng Kiểm toán Nhà nước; về kiểm soát chất lượng kiểm toán; việc truy cập dữ liệu điện tử để thực hiện nhiệm vụ kiểm toán; bổ sung quy định về trách nhiệm phối hợp trong công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán để hạn chế tình trạng chồng chéo; bổ sung quy định, chế tài đối với các hành vi vi phạm Luật KTNN của đơn vị được kiểm toán và của tổ chức, cá nhân có liên quan; bổ sung quy định về trách nhiệm của trưởng đoàn kiểm toán, thành viên khi hoàn thành cuộc kiểm toán nhưng sau đó phát hiện sai phạm.

Thẩm tra Dự án Luật, đa số ý kiến trong Ủy ban Tài chính - Ngân sách tán thành việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật KTNN để thể chế hóa Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành T.Ư, Kế hoạch số 07-KH/TW của Bộ Chính trị, Kế hoạch số 735-KH/ĐĐQH14 của Đảng Đoàn Quốc hội và nhằm khắc phục một số khó khăn, vướng mắc trong thực hiện Luật KTNN. Một số ý kiến đề nghị xác định rõ địa vị pháp lý của KTNN trong cơ chế phân công quyền lực nhà nước, từ đó xác định mô hình, sửa đổi toàn diện các điều khoản của Luật cho phù hợp với tư tưởng của Hiến pháp và cần tiếp tục hoàn thiện sửa đổi theo hướng KTNN là cơ quan “độc lập chỉ tuân thủ pháp luật”.

Cơ quan thẩm tra cũng cơ bản nhất trí với các nội dung đề xuất sửa đổi, bổ sung trong Dự thảo Luật; đồng thời phân tích, làm rõ hơn các vấn đề cụ thể nhằm tiếp tục hoàn thiện Dự thảo Luật.

Bổ sung nhiệm vụ,thẩm quyền cho Kiểm toánNhà nước là cần thiết

Thảo luận tại tổ, nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ đồng tình cao về sự cần thiết sửa đổi Luật cũng như những nội dung đề xuất sửa đổi nhằm phát huy vai trò Hiến định độc lập của cơ quan KTNN.

Theo đại biểu Dương Quốc Anh (Gia Lai), vai trò của KTNN cực kỳ quan trọng, được quy định trong Hiến pháp, là cơ quan duy nhất do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và tuân thủ theo pháp luật. KTNN giúp cho Nhà nước tiết kiệm ngân sách rất nhiều. Vì vậy, những nội dung đề xuất là hoàn toàn hợp lý.

Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Hữu Cầu (Nghệ An) cho rằng, hoạt động KTNN thời gian qua rất hiệu quả, tuy nhiên, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ chuyên môn đã xuất hiện những bất cập, khó khăn do quy định của Luật KTNN nên việc đề xuất sửa đổi cho phù hợp với thực tiễn, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm toán trong thời gian tới là rất cần thiết. Đại biểu tán thành việc bổ sung vào Luật một số nhiệm vụ, thẩm quyền của KTNN. Cụ thể, bổ sung chức năng giám định tư pháp nhằm tháo gỡ khó khăn cho cơ quan điều tra, tố tụng; bổ sung quyền khiếu nại các quyết định kiến nghị kiểm toán cho các tổ chức, cá nhân có liên quan nhằm phát huy dân chủ, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân; đồng thời, bổ sung thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính cho KTNN.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Phú Yên Đinh Văn Nhã - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội - nhấn mạnh: Hoạt động kiểm toán có hiệu quả hay không thì cần phải có đủ cơ sở pháp lý được quy định cụ thể trong Luật, dù KTNN không phải là cơ quan quản lý nhà nước. “Nhiều quy định còn vướng mắc chưa rõ, như quy định xử phạt hành chính, thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Tổng Kiểm toán Nhà nước… nếu không cho KTNN những quyền như vậy thì không thể thực hiện tốt nhiệm vụ. Nếu thấy cần thiết thì phải bổ sung, sửa các luật khác có liên quan đến kiểm toán”- đại biểu Nhã nêu quan điểm.

Từ thực tế KTNN phải thực hiện kiểm toán nhiều vụ việc liên quan đến tham ô, tham nhũng… đại biểu Nhã và một số đại biểu khác đề nghị Luật cần cho phép KTNN tham gia hoạt động giám định tư pháp theo vụ việc mà quản lý nhà nước cho phép, để KTNN phục vụ tốt cho công tác này.

Một nội dung được nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm là Dự thảo Luật quy định làm rõ cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến quản lý tài chính, tài sản công. Đồng tình việc bổ sung quy định phạm vi và trách nhiệm của đơn vị có liên quan đến hoạt động KTNN (không phải chỉ có đơn vị được kiểm toán), đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) cho rằng, thực tế việc thất thoát ngân sách và tài sản nhà nước không chỉ nằm ở đơn vị sử dụng mà còn ở các đơn vị có liên quan. Nhiều nước trên thế giới đã quy định kiểm toán có trách nhiệm rà theo “đường đi”, dấu vết của dòng tiền ngân sách để kiểm soát xem tiền ngân sách có được sử dụng đúng mục đích hay không.

Đại biểu Thạch Phước Bình (Trà Vinh) và một số đại biểu cũng tán thành việc bổ sung quy định này song đề nghị Ban Soạn thảo cần làm rõ khái niệm thế nào là tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động kiểm toán; quy định rõ trách nhiệm, nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân có liên quan và quy định quyền hạn, phạm vi, trình tự, thủ tục của KTNN trong việc kiểm tra, đối chiếu đối với tổ chức, cá nhân có liên quan.

Đối với quy định về quyền khiếu nại báo cáo kiểm toán, theo đại biểu Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga, quy định hiện hành báo cáo kiểm toán có giá trị pháp lý bắt buộc và không được quyền khiếu nại. Tuy nhiên, báo cáo kiểm toán đụng chạm, ảnh hưởng rất lớn đến quyền của các cơ quan, tổ chức và DN nên việc Dự Luật cho phép khiếu nại báo cáo kiểm toán là hoàn toàn phù hợp.

Lý giải việc bổ sung quy định này, đại biểu Quốc hội, Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc nhấn mạnh: Cơ quan nhà nước là đối tượng kiểm toán trực tiếp của KTNN còn các tổ chức, cá nhân có liên quan là đối tượng liên quan. Cả hai đối tượng này đều có quyền khiếu kiện KTNN nếu KTNN làm không đúng, xâm phạm đến quyền và lợi ích của họ. Quy định như vậy để đảm bảo minh bạch. Khi đối chiếu với các tổ chức có liên quan thì cơ quan quản lý nhà nước cũng phải tham gia giải trình và KTNN sẽ lập biên bản, đưa ra kiến nghị thực thi.

Qua thảo luận, các đại biểu cũng tán thành quy định cho KTNN thực hiện xử phạt hành chính song đề nghị Dự thảo Luật cần quy định rõ hành vi bị xử phạt; xây dựng mức phạt và thẩm quyền xử phạt… Đồng thời, rà soát các điều khoản liên quan đến Luật Xử phạt vi phạm hành chính để có phương án chỉnh sửa phù hợp. Bên cạnh đó, các đại biểu đề nghị Dự thảo Luật cần có quy định phân rõ thẩm quyền, nguyên tắc phối hợp giữa cơ quan KTNN và thanh tra để tránh trùng lặp đối tượng thanh tra, kiểm toán.