Báo cáo tại Hội đồng, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế Nguyễn Hữu Huyên, Chủ nhiệm Đề án, nêu rõ thực tiễn đặt ra nhiều yêu cầu pháp lý chuyên sâu - từ nội luật hóa đến giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế, bảo vệ doanh nghiệp trong nước và nước ngoài - vốn đòi hỏi nguồn nhân lực có kinh nghiệm quốc tế và kiến thức chuyên sâu. Theo ông Huyên, đội ngũ chuyên gia pháp luật là người Việt Nam ở nước ngoài (NVNONN) sở hữu kỹ năng, kinh nghiệm và mối quan hệ quốc tế có thể đóng góp thiết thực cho công tác tư vấn, giải quyết tranh chấp và nâng cao năng lực pháp lý cho doanh nghiệp Việt Nam.
Đề án cũng chỉ ra tiềm năng lớn của Legal Tech và chuyển đổi số trong lĩnh vực pháp luật - những xu hướng đang bùng nổ trên thế giới nhưng còn mới mẻ ở Việt Nam. Việc số hóa cơ sở dữ liệu pháp luật, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong xét xử, blockchain cho hợp đồng thông minh… là những nội dung chuyên môn mà chuyên gia pháp lý gốc Việt có thể hỗ trợ đào tạo, chuyển giao công nghệ và đồng hành cùng cơ quan quản lý.
Với phạm vi đóng góp đa dạng, các chuyên gia NVNONN có thể tham gia giảng dạy chuyên đề, đào tạo sau đại học, hướng dẫn nghiên cứu sinh, đồng chủ biên giáo trình, hoặc thực hiện phản biện học thuật. Họ còn là cầu nối để triển khai các chương trình đào tạo theo tiêu chuẩn quốc tế, hỗ trợ phát triển nhân lực pháp lý trong nước.
Từ thực tiễn và tiềm năng nêu trên, Đề án đề xuất nghiên cứu, kiến nghị các giải pháp đột phá về chính sách, pháp luật nhằm tháo gỡ rào cản hiện hành, tạo môi trường thuận lợi thu hút hiệu quả nguồn lực trí tuệ từ cộng đồng NVNONN, góp phần quan trọng vào việc hoàn thiện pháp luật, cải cách tư pháp và nâng cao năng lực hội nhập quốc tế của Việt Nam.
Phát biểu kết luận, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh khẳng định tính cấp thiết của đề tài và đề nghị Ban chủ nhiệm tổng hợp, đánh giá toàn diện hiện trạng chính sách, pháp luật liên quan đến NVNONN; từ đó xây dựng kiến nghị mang tính hệ thống, không chỉ với chuyên gia pháp lý mà với chuyên gia các lĩnh vực khác. Thứ trưởng nhấn mạnh sự cần thiết của việc phân định rõ phạm vi, trọng tâm sử dụng chuyên gia theo từng lĩnh vực: ví dụ, chuyên gia pháp luật thương mại quốc tế nên hướng tới những chuyên gia NVNONN tại các nước G7 để tận dụng kinh nghiệm và quan hệ phù hợp.
Về nội dung chỉnh lý, Thứ trưởng yêu cầu Ban chủ nhiệm làm rõ đặc thù hệ thống pháp luật Việt Nam, phân tích thể chế, vấn đề quản lý nhà nước để xác định chính sách sử dụng chuyên gia NVNONN một cách có trọng tâm, khả thi. Đề án cần liên kết chặt chẽ với Nghị quyết 57-NQ/TW (22/12/2024) về đột phá phát triển khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Nghị quyết 59-NQ/TW (24/1/2025) về hội nhập quốc tế; đồng thời đề xuất các chính sách đột phá liên quan đến quốc tịch, xuất nhập cảnh, lưu trú, cơ chế đãi ngộ, khung hợp tác, bảo đảm cơ chế pháp lý hấp dẫn, minh bạch cho chuyên gia trở về hợp tác.
Thứ trưởng cũng lưu ý đề án phải làm rõ trách nhiệm của các bộ, ngành, xây dựng tiêu chí lựa chọn chuyên gia, cơ chế quản lý, sử dụng và bảo đảm an toàn pháp lý cho việc huy động chuyên gia NVNONN. Các kiến nghị cần cụ thể, khả thi, tạo hành lang pháp lý thuận lợi để chuyển hóa nguồn lực trí tuệ kiều bào thành sức mạnh thực tiễn, phục vụ mục tiêu hoàn thiện pháp luật, cải cách tư pháp và nâng cao năng lực hội nhập của đất nước./.
