Còn nhiều băn khoăn, quan ngại
Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đã được trình xin ý kiến Quốc hội khoá XV tại Kỳ họp thứ 8, trong đó Dự thảo Luật đề xuất mở rộng diện hàng hóa, dịch vụ chịu thuế, bổ sung phương pháp tính thuế, điều chỉnh thuế suất đối với mặt hàng chịu thuế.
Một trong những vấn đề tại Dự thảo Luật được quan tâm nhất là đề xuất áp thuế tiêu thụ đặc biệt 10% đối với nước giải khát có đường. Theo giải trình của cơ quan chủ trì soạn thảo, việc áp thuế đối với nước giải khát có đường là bởi đây là đồ uống phổ biến nhất, là nguyên nhân chính gây thừa cân, béo phì và các bệnh không lây nhiễm. Do đó, việc áp thuế đối với nước giải khát có đường sẽ làm tăng giá sản phẩm, từ đó người tiêu dùng sẽ giảm tiêu thụ sản phẩm này và chuyển sang sử dụng các sản phẩm thay thế hoặc lựa chọn nước giải khát ít đường, giá thấp hơn, góp phần giảm tác hại của đồ uống có đường và nâng cao sức khỏe.
Mặt khác, việc bổ sung nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế sẽ khuyến khích doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu các loại nước giải khát có hàm lượng đường thấp, nâng cao nhận thức của người tiêu dùng, điều chỉnh hành vi tiêu dùng.
Chia sẻ tại Hội thảo “Góp ý Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi)”, nhiều chuyên gia bày tỏ băn khoăn, quan ngại trước đề xuất này.
Ông Nguyễn Văn Phụng - Nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thuế, Bộ Tài chính cho rằng, việc đưa mặt hàng nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt cần cân nhắc kỹ lưỡng về mức thuế suất, thời gian áp dụng và làm rõ phạm vi đối tượng.
Cụ thể, nếu chỉ áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với một nhóm nước giải khát “theo tiêu chuẩn Việt Nam và có hàm lượng đường trên 5gram/100 ml” thì có thể bị hiểu nhầm là những sản phẩm không theo tiêu chuẩn Việt Nam có thể sẽ không bị áp thuế. Vì vậy, cần phải cân nhắc xem có nên đưa thêm vào cụm từ “theo tiêu chuẩn Việt Nam” hay không, để không tạo ra một quy định không công bằng đối với các sản phẩm theo tiêu chuẩn Việt Nam.
Về tác động của việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường, ông Phụng cho biết, theo một nghiên cứu trong năm 2024 của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cho thấy, việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường không chỉ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp trực tiếp sản xuất kinh doanh thuộc ngành nước giải khát, mà còn ảnh hưởng đến các ngành công nghiệp phụ trợ có liên quan như ngành mía đường, bán lẻ, bao bì và hậu cần, từ đó sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế.
Cụ thể là, với giả định áp thuế tiêu thụ đăc biệt 10% đối với nước giải khát có đường sẽ dẫn tới thiệt hại đối với giá trị sản xuất của toàn nền kinh tế là khoảng 55.519 tỷ đồng, tương đương với mức sụt giảm về GDP khoảng 0,164%; tổng giá trị tăng thêm của nền kinh tế giảm 0,6%, tương đương với sự sụt giảm về GDP khoảng 0,448%.
Bên cạnh đó, theo các chuyên gia, cần tính đến tác động của việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nhà sản xuất trong bối cảnh kinh tế hiện nay. Theo đó, những năm qua, các doanh nghiệp trong nước đã đầu tư nhà máy sản xuất nước ngọt nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của xã hội. Trường hợp đầu tư tại các địa bàn ưu đãi đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư thì nhà đầu tư được hưởng các ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp theo quy định của pháp luật. Việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường sẽ tác động ngay đến các doanh nghiệp sản xuất mặt hàng này đối với nhiều loại thuế, khoản thu.
Cụ thể, doanh nghiệp sản xuất nước giải khát có đường thuộc diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ không còn được hưởng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp. Mặt khác, các ưu đãi khác cũng sẽ được loại bỏ như giảm thuế giá trị gia tăng từ 10% xuống 8%; gia hạn thời hạn nộp thuế và tiền thuê đất.
Ngoài ra, các doanh nghiệp sản xuất đồ uống ngoài việc phải nộp các loại thuế theo quy định hiện hành sẽ phải chịu thêm các loại phí mới như phí tái chế, xử lý chất thải theo Luật Bảo vệ môi trường (áp dụng từ ngày 01/01/2024), các loại chi phí để thực hiện các trách nhiệm kiểm kê khí nhà kính; phí đối với khí thải, phí nước thải đang chuẩn bị bổ sung, việc điều chỉnh tăng giá thuê đất theo thực tiễn của các địa phương... Các loại chi phí này sẽ làm tăng thêm gánh nặng tài chính cho doanh nghiệp trong bối cảnh các doanh nghiệp đang chung sức cùng Chính phủ tìm mọi biện pháp đẩy mạnh tăng trưởng, góp phần đưa tăng trưởng GDP cả nước năm nay đạt trên 8%, các năm sau tăng trưởng đạt mức 2 con số…
Cần cân nhắc kỹ lưỡng việc áp thuế
Về kinh nghiệm của các nước trong việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường, bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam cho biết, hiện nay có nước áp thuế này như Philippines, có nước không áp dụng như Singapore, Nhật Bản, Đức...
Đặc biệt, một số quốc gia sau một thời gian áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường đã bỏ không áp dụng nữa do không hiệu quả. Đơn cử như Đan Mạch, Na Uy đã bỏ việc áp dụng do không đáp ứng mục tiêu xây dựng luật khi điều chỉnh diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt sản phẩm này như số lượng người tiêu dùng nước ngọt tăng, tình trạng sức khỏe người sử dụng không cải thiện…
Theo đó, bà Cúc cho rằng, việc bổ sung nước giải khát theo tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt cần phải được cân nhắc kỹ càng, thấu đáo. Bởi lẽ, khi đưa ra được chính sách điều tiết thuế hợp lý sẽ đảm bảo được mục tiêu của Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt nhằm điều chỉnh hành vi tiêu dùng, góp phần đảm bảo sức khỏe người tiêu dùng và có phần tăng thu cho ngân sách nhà nước.
Ngược lại, nếu chính sách điều chỉnh không phù hợp có nguy cơ dẫn đến tác dụng ngược, đó là những sản phẩm đủ tiêu chuẩn chất lượng lại tăng giá và người tiêu dùng lại chuyển đổi sang dùng sản phẩm kém chất lượng trên thị trường, ảnh hưởng đến sức khỏe; đồng thời chuỗi cung ứng từ các doanh nghiệp sản xuất nước ngọt, đến thương mại, dịch vụ có thể bị thu hẹp, doanh nghiệp gặp khó khăn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Đưa thêm đề xuất, ông Nguyễn Văn Phụng cho rằng, trong trường hợp phải đưa mặt hàng nước giải khát có đường vào diện chịu thuế, thì mức thuế suất nên được áp dụng theo lộ trình, nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp có thời gian điều chỉnh chiến lược sản xuất kinh doanh, cải tiến công nghệ để thay đổi sản phẩm, điều chỉnh tăng giá bán, giảm thiểu tác động tiêu cực không mong đợi.
Cụ thể, lộ trình nên được áp dụng như sau: chưa áp dụng thuế này trong 2 năm đầu (2026-2027); áp dụng mức thuế suất 5% trong 3 năm tiếp theo (2028-2030); bắt đầu áp dụng mức thuế suất 10% từ năm 2031.
Ngoài ra cũng cần tính đến những khó khăn của ngành công nghiệp sản xuất đồ uống khi đưa nước giải khát có đường vào diện áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt, theo đó cần cho phép các doanh nghiệp thuộc ngành này vẫn được bảo lưu các ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp, các hỗ trợ về gia hạn tiền thuế, tiền thuê đất, giảm thuế giá trị gia tăng./.
