"Giữ lửa" với nghề truyền thống
Theo chị Hoàng Thị Lý, nghề này do ông bà truyền lại từ đời trước. Sản phẩm làm ra chỉ mang ra chợ bán nhỏ lẻ cho các cửa hàng tạp hóa, hàng đồ khô. Từ khi gắn bó với nghề, kinh tế gia đình dần khá lên, cuộc sống ổn định hơn. Tuy nhiên, làm nghề cũng rất vất vả, không có vùng nguyên liệu tập trung mà phải đi thu gom nhỏ lẻ từng chút một nguyên liệu mùn cưa, lá bầu hắt… Mong muốn của tôi là được nhà nước hỗ trợ thêm nguồn vốn để nâng cao chất lượng sản phẩm và phát triển nghề tốt hơn.
Làng Phia Thắp có tổng số 105 hộ, trong đó có 48 hộ tham gia sản xuất hương truyền thống. Vững niềm tin bảo tồn, phát triển làng nghề, bà con bao năm nay vẫn tập trung sản xuất, quyết tâm không bỏ nghề, rời làng nghề. Thỉnh thoảng, các đoàn khách du lịch, đặc biệt là khách quốc tế đã đến thăm làng nghề hương Phia Thắp, hào hứng tìm hiểu truyền thống, tập quán sản xuất của người dân nơi đây.
Từ nhiều năm nay, làng nghề làm hương Phia Thắp không chỉ giữ được nét văn hóa đặc trưng truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số, mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn trong phát triển du lịch cộng đồng. Nhờ sự vào cuộc của chính quyền địa phương và sự hỗ trợ của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, cũng như Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, bà con nơi đây đã mạnh dạn đầu tư, mở rộng sản xuất, tạo thêm sinh kế bền vững.
Anh Hoàng Văn Thụ, Trưởng xóm Phia Thắp chia sẻ, về vấn đề môi trường thì ở đây sản phẩm hương của làng nghề truyền thống không dùng hóa chất nên cũng không gây ảnh hưởng đến môi trường. Tuy nhiên, vấn đề bảo vệ môi trường làng nghề vẫn luôn được quan tâm. Bên du lịch cộng đồng đã đầu tư các thùng để chứa rác, chất thải, đảm bảo cảnh quan của làng sạch sẽ. Hướng phát triển sau này, một số hộ dân sẽ tham gia làm du lịch cộng đồng gắn với văn hóa làng nghề truyền thống.
Vinh dự khi xã Quảng Yên có tới 3 làng nghề truyền thống, ông Dương Quang Đồng - Phó Chủ tịch xã Quảng Uyên cho biết, cả tỉnh Cao Bằng hiện nay có 10 làng nghề được các cấp công nhận thì riêng xã Quảng Uyên hết sức vinh dự và tự hào khi có tới 3 làng nghề truyền thống, trong đó có làng nghề hương Phia Thắp. Qua quá trình tổ chức thực hiện phát triển làng nghề truyền thống, bà con hết sức đồng tình, ủng hộ. Sắp tới đây, chúng tôi sẽ hỗ trợ về cơ sở vật chất và phát triển làng nghề, xây dựng làng nghề có mức sống tốt.
Bà con cần vùng nguyên liệu và đầu ra cho sản phẩm
Tuy nhiên, hành trình bảo tồn và phát triển làng hương Phia Thắp còn rất gian nan. Bởi quy mô sản xuất chủ yếu là hộ gia đình, tự sản xuất, tự tiêu thụ tại các chợ quê, địa phương chưa thành lập được các hợp tác xã sản xuất, thu mua, tiêu thụ quy mô lớn hơn. Bên cạnh đó, vùng nguyên liệu phục vụ sản xuất của bà con cũng chưa đảm bảo.
Nguyện vọng của bà con nơi đây là tại địa phương sớm thành lập được các hợp tác xã để bao tiêu sản phẩm cho các hộ tham gia sản xuất. Đồng thời, bà con mong muốn Chương trình Mục tiêu quốc gia sẽ hỗ trợ làng nghề phát triển vùng nguyên liệu tập trung, quy mô lớn hơn để đảm bảo đầu vào cho sản xuất.
Anh Hoàng Văn Thụ cho biết, đầu năm 2025, đã có đại diện của Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên lên đầu tư cho xóm, giao cho các hộ sản xuất hương tham gia dự án phát triển cây bầu hắt để phát triển vùng nguyên liệu cho làng nghề. Dự án giúp bảo tồn làng nghề truyền thống, hỗ trợ bà con phát triển vùng nguyên liệu. Hiện nay, bà con mong muốn quảng bá sản phẩm của làng nghề khắp ra ngoài tỉnh để mở rộng thị trường tiêu thụ.
Tín hiệu đáng mừng là đến nay, lãnh đạo các Sở, ngành liên quan của tỉnh Cao Bằng cũng đã quan tâm đến việc xác định các chỉ giới đỏ, vị trí địa lý liên quan đến các khu vực làng nghề và những giá trị truyền thống của bà con người dân tộc thiểu số. Đồng thời, việc xây dựng và bảo vệ nhãn hiệu chung cho làng nghề cũng được chú trọng, thời gian tới đây sẽ tiếp tục đưa thương hiệu của các làng nghề của tỉnh Cao Bằng lên các trang thông tin điện tử để quảng bá rộng rãi thương hiệu, sản phẩm nhằm phát triển kinh tế địa phương.
Bên cạnh việc phát triển nghề làm hương, tỉnh Cao Bằng cũng đang quan tâm đến việc phát triển du lịch làng nghề. Tuy nhiên, nguồn vốn hỗ trợ từ các Chương trình mục tiêu quốc gia đang dàn trải, gây khó khăn cho tỉnh và xã trong việc hỗ trợ đầu tư phát triển cho các hộ nghèo tại làng nghề một cách bài bản, cũng như kết hợp phát triển du lịch làng nghề trải nghiệm văn hóa địa phương.
Ông Nông Thanh Mẫn - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cao Bằng nhận định, qua thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025, trong đó có Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, tôi thấy cần thiết kế các chương trình sao cho có nội dung cụ thể mà không trùng lặp. Mỗi một chương trình đều có mục tiêu riêng nên khi bóc tách rõ ràng ngay từ đầu thì cũng sẽ dễ thực hiện hơn.
Tương tự, ông Nông Quốc Khôi - Phó Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Cao Bằng cũng chia sẻ, về góc độ cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương, chúng tôi nghĩ việc tích hợp 3 chương trình mục tiêu quốc gia là một điều hết sức đúng đắn và nên làm. Bởi vì trong quá trình triển khai thực hiện thì chúng ta có thể tận dụng được các nguồn lực không mang tính chất trùng lắp và các nguồn lực có thể ưu tiên để triển khai, đặc biệt là đối với những nội dung có tính chất đặc thù. Ví dụ như là đầu tư đồng bộ hơn về hạ tầng liên quan đến phát triển sản xuất, hay là liên quan đến sinh kế của người dân thì sẽ có tính tập trung hơn và đảm bảo tính hiệu quả hơn./.
