Tốn kém thời gian, chi phí của người dân, doanh nghiệp
Thời gian qua, Bộ Xây dựng đã phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương để đẩy mạnh rà soát, cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng và đạt được một số kết quả tích cực. Tuy nhiên, số lượng thủ tục vẫn còn khá nhiều, trong khi chi phí tuân thủ vẫn ở mức cao. Trước thực trạng đó, tại Công điện số 78/CĐ-TTg về việc tập trung cắt giảm thủ tục hành chính lĩnh vực xây dựng, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu Bộ Xây dựng tập trung cắt giảm thủ tục cấp phép xây dựng đối với các công trình nằm trong khu vực đã có quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 hoặc đã được phê duyệt thiết kế đô thị.
Tại Công điện số 78/CĐ-TTg, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Xây dựng khẩn trương rà soát, cắt giảm, đơn giản hóa 361 thủ tục hành chính và 447 điều kiện kinh doanh thuộc lĩnh vực quản lý, bảo đảm cắt giảm ít nhất 30% thời gian giải quyết thủ tục hành chính, chi phí tuân thủ và điều kiện kinh doanh trong năm 2025.
Hoan nghênh chỉ đạo này, ông Lê Hữu Nghĩa - Tổng Giám đốc Công ty Lê Thành - cho rằng đối với các dự án bất động sản, hiện nay sau khi được phê duyệt quy hoạch 1/500, chủ đầu tư vẫn phải thực hiện tiếp một loạt thủ tục như lập và trình thẩm định thiết kế cơ sở, thiết kế kỹ thuật và làm thủ tục xin cấp giấy phép xây dựng. Dù tên gọi khác nhau, nội dung của các bước này về cơ bản trùng lặp với nội dung quy hoạch chi tiết 1/500 đã được duyệt. “Thủ tục như vậy là lặp đi lặp lại đến bốn lần, gây tốn thời gian khoảng 6 tháng nếu hồ sơ không phải bổ sung. Chi phí tăng cao, trong khi DN có thể đánh mất cơ hội đầu tư trong một thị trường biến động nhanh,” ông Nghĩa nhấn mạnh.
Với người dân, việc xin cấp giấy phép xây dựng nhà ở riêng lẻ cũng là một thủ tục phiền phức. Theo Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch Công ty Luật SBLaw - mỗi hồ sơ xin cấp phép xây dựng thường mất khoảng một tháng để hoàn thành, kèm theo chi phí trung bình trên 10 triệu đồng cho bản vẽ thiết kế, chưa kể các khoản “chi phí không tên” nếu muốn đẩy nhanh tiến độ xử lý. Ngoài ra, không phải ai cũng đủ kiến thức, thời gian để tự thực hiện, nên nhiều người phải tìm đến “cò giấy phép” - một trong những nguyên nhân nảy sinh tiêu cực.
Trong khi đó, tại các khu vực đã có quy hoạch chi tiết 1/500, các nội dung như mật độ xây dựng, chiều cao công trình, chỉ giới đường đỏ, khoảng lùi, kiến trúc mặt ngoài… đã được xác định rõ. Do vậy, việc tiếp tục duy trì thủ tục cấp phép xây dựng là không cần thiết, dẫn tới lãng phí nguồn lực xã hội. Hơn nữa, dù có giấy phép, tình trạng vi phạm xây dựng vẫn xảy ra tràn lan, chưa được xử lý triệt để.
“Nhiều bản vẽ thiết kế chỉ nhằm “đối phó” với thủ tục xin cấp phép, nhưng khi thi công, người dân lại tùy tiện điều chỉnh theo nhu cầu, sai với thiết kế đã duyệt. Điều này cho thấy cơ chế tiền kiểm hiện nay vừa hình thức, vừa không hiệu quả”, ông Hà phân tích.
Không chỉ giảm bớt gánh nặng cho người dân và DN, theo các chuyên gia, nếu bỏ được thủ tục cấp phép xây dựng, các cơ quan nhà nước cũng sẽ giảm được áp lực tiếp nhận, thẩm định, cấp phép… Nhờ đó, nguồn lực sẽ được dành nhiều hơn cho hoạt động kiểm tra, giám sát thực tế và xử lý vi phạm trong thi công xây dựng.
Cần sớm phủ kín quy hoạch chi tiết 1/500
Theo các chuyên gia, việc bỏ thủ tục cấp phép xây dựng không đồng nghĩa với “buông lỏng” hoạt động xây dựng. Trái lại, điều này đòi hỏi thiết lập cơ chế hậu kiểm nghiêm ngặt hơn. Theo đó, cán bộ quản lý không chỉ “ngồi duyệt hồ sơ” mà phải trực tiếp kiểm tra hiện trường, đảm bảo công trình được xây dựng đúng theo quy hoạch, thiết kế đô thị đã được phê duyệt. Đây là sự chuyển dịch từ quản lý “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, giúp loại bỏ cơ chế “xin - cho”, thúc đẩy sự minh bạch, công khai - những mục tiêu cốt lõi mà Chính phủ đang theo đuổi.
Tuy nhiên, để chủ trương này đi vào thực tiễn, theo ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP. Hồ Chí Minh - điều kiện tiên quyết là phải phủ kín quy hoạch chi tiết 1/500 tại tất cả tuyến đường, khu dân cư đô thị. Hiện nay, số lượng khu vực có quy hoạch chi tiết 1/500 còn rất hạn chế. Trong khi đó, việc lập quy hoạch này cho tất cả các khu vực dân cư hiện hữu là rất tốn kém do đặc thù về diện tích, hình dáng lô đất rất đa dạng.
Theo ông Châu, để bỏ thủ tục cấp phép xây dựng, phải bắt đầu từ việc tăng tốc lập quy hoạch chi tiết. Điều này có thể được thực hiện thông qua xã hội hóa công tác quy hoạch - huy động nguồn lực ngoài ngân sách. Cùng với đó, các địa phương cần công khai minh bạch quy hoạch chi tiết và thiết kế đô thị đã được phê duyệt trên cổng thông tin chính thức để người dân, DN dễ dàng tra cứu và thực hiện đúng.
Về công tác kiểm tra, giám sát, để việc hậu kiểm có hiệu quả, các chuyên gia cho rằng cần nâng cao năng lực của lực lượng thanh tra xây dựng tại địa phương. Thực tế hiện nay, không ít cán bộ còn hạn chế năng lực chuyên môn, ảnh hưởng tới việc giám sát công trình trên thực địa. Song song với đó, cần nâng cao trách nhiệm, đạo đức công vụ, bởi tình trạng buông lỏng quản lý hoặc thậm chí tiếp tay cho vi phạm vẫn còn tồn tại ở một số địa phương, góp phần phá vỡ trật tự đô thị.
Cùng với nâng cao chất lượng lực lượng thực thi nhiệm vụ, hệ thống pháp luật cũng cần bổ sung các chế tài xử phạt mạnh hơn đối với những trường hợp cố tình xây dựng sai quy hoạch. Chỉ khi việc vi phạm bị xử lý nghiêm, người dân và DN mới tuân thủ tự giác, góp phần giữ gìn kỷ cương trong xây dựng, không làm phá vỡ cấu trúc, trật tự đô thị hiện hữu./.
