Điều gì chờ đợi nước Anh sau thỏa thuận thương mại hậu Brexit?

Ngày 24/12, Vương quốc Anh và Liên minh châu Âu (EU) thông báo đã chính thức đạt được thỏa thuận thương mại hậu Brexit (chỉ việc Anh rời EU), kết thúc một giai đoạn đàm phán đầy trắc trở và nhiều chông gai tưởng chừng không thể vượt qua.

Sau 47 năm hội nhập với châu Âu, Vương quốc Anh sẽ bắt đầu một chương mới vào ngày 1/1/2021 tới. Nhưng điều gì đang chờ đợi Đảo quốc Sương mù? Một thế giới mới dù nhiều thử thách nhưng cũng đầy hy vọng mà nước Anh đang hướng tới.

Những tác động kinh tế không thể tránh khỏi

Nước Anh đã chính thức rời khỏi EU vào tháng 1/2020 nhưng vẫn tiếp tục tuân thủ những quy tắc của khối cho tới khi giai đoạn chuyển tiếp kết thúc vào 23 giờ GMT ngày 31/12 năm nay. Từ năm 2021, quốc gia này sẽ trở lại tình trạng độc lập của mình.

Một thỏa thuận thương mại mới với EU vào ngày 24/12 sẽ giúp con đường phía trước suôn sẻ hơn phần nào, thông qua việc dỡ bỏ các mức thuế quan và hạn ngạch tiềm năng đối với hàng hóa xuất nhập xuyên Eo biển Manche.

Nếu không có một thỏa thuận, hoạt động xuất nhập khẩu của nước Anh sẽ phải đối mặt với sự gián đoạn nghiêm trọng vì một loạt rào cản đã không tồn tại trong nhiều thập kỷ sẽ trở lại đột ngột.

Nhưng ngay cả với một thỏa thuận, tương lai của nước Anh cũng sẽ không thể hoàn toàn “sóng êm bể lặng,” dù các hoạt động thương mại hàng hóa - vốn chiếm tới một nửa trong tổng kim ngạch thương mại song phương hàng năm trị giá 900 tỷ USD giữa EU và Vương quốc Anh - sẽ được hưởng thuế quan bằng 0.

Các doanh nghiệp Anh sẽ phải chịu những quy tắc hải quan, tiêu chuẩn quản lý và kiểm tra biên giới mà EU yêu cầu áp dụng với các nước thứ ba, khiến hoạt động thương mại chậm và tốn kém hơn.

Điều này sẽ có tác động lớn đến nguồn cung thực phẩm của Anh khi khoảng 1/4 trong số đó đến từ EU. Các nhà bán lẻ đã cảnh báo nước này có thể thiếu hụt nhiều mặt hàng tươi sống như trái cây, rau và một số loại thịt.

Trong khi đó, một số hàng hóa, hầu hết là ôtô, vẫn có khả năng bị áp thuế do tỷ trọng linh kiện từ bên ngoài nước Anh hoặc EU vượt quá ngưỡng quy định của “quy tắc xuất xứ.”

Văn phòng Trách nhiệm Ngân sách (OBR) của Chính phủ Anh dự báo rằng dù có một thỏa thuận, sản lượng kinh tế Anh sẽ thấp hơn khoảng 4% trong vòng 15 năm so với kịch bản nước này vẫn ở lại EU.

Chính phủ Anh đã kêu gọi doanh nghiệp sẵn sàng cho mọi trường hợp. Nhưng phía các doanh nghiệp cho rằng chính phủ đã không đưa ra kịp thời các hệ thống điện tử và nhân viên hỗ trợ quan trọng, làm tăng nguy cơ xảy ra hỗn loạn sau ngày 1/1 tới.

Chính sách “Nước Anh toàn cầu”

Những người theo chủ nghĩa Brexit cho rằng EU đã kìm hãm quốc gia này bằngthông qua các quy định khó khăn. Giờ đây, họ có thể bắt tay vào một sứ mệnh mới để hỗ trợ thương mại tự do trên toàn thế giới - như một bài phát biểu hồi tháng Hai của Thủ tướng Boris Johnson từng đề cập.
Song kế hoạch này đã ngay lập tức vấp phải khó khăn: một tháng sau bài phát biểu của Thủ tướng Johnson, nước Anh buộc phải phong tỏa toàn quốc bởi đại dịch COVID-19.

Trong một thế giới bình thường, ý tưởng của nước Anh là họ sẽ không thu mình sau quá trình Brexit mà hướng ra bên ngoài, thậm chí hướng tới một hiệp định thương mại tự do với các nước thuộc Vành đai Thái Bình Dương.

Bộ trưởng Thương mại Quốc tế Anh Liz Truss tới nay đã ký một thỏa thuận thương mại hậu Brexit với Nhật Bản, Canada, Singapore, Thụy Sỹ, cùng một số nước khác. Nước Anh cũng đang để mắt đến một thỏa thuận với Ấn Độ, đồng thời đàm phán những thỏa thuận khác với Mỹ, Australia và New Zealand.

Theo London, các thỏa thuận tiếp theo trong lộ trình sẽ bảo đảm được 80% thương mại nước ngoài của nước này vào năm 2022. Điều này đã khiến Bộ Ngoại giao Anh phải nhanh chóng đưa các nội dung về viện trợ và phát triển vào chương trình ngoại giao của mình.

Tuy nhiên, bất chấp tham vọng của nước Anh, đã có những áp lực buộc quốc gia này phải thu hẹp các hoạt động trên trường quốc tế, đặc biệt khi tình hình tài chính của họ gặp nhiều khó khăn sau đại dịch. Một dấu hiệu ban đầu là việc Chính phủ Anh hồi tháng 11/2020 đã giảm cam kết viện trợ quốc tế từ mức tương đương 0,7% GDP xuống 0,5% GDP.

Một diễn biến khác cũng sẽ ảnh hưởng đến tham vọng toàn cầu của Vương quốc Anh là những mối đe dọa đối với sự toàn vẹn lãnh thổ của nước này.

Bắc Ireland đang có sự phản đối đáng kể đối với lập trường của chính phủ Vương quốc Anh, khi 56% người dân vùng này đã bỏ phiếu muốn ở lại EU trong cuộc trung cầu dân ý năm 2016.

Nhưng đáng chú ý nhất chính là tại Scotland, nơi các cuộc thăm dò gần đây cho thấy mức độ ủng hộ xứ này tách khỏi Vương quốc Anh đang gia tăng. Đây có thể là một yếu tố “thay đổi cuộc chơi” nếu các chính trị gia Scotland thành công gây áp lực buộc chính phủ Anh thông qua một cuộc trưng cầu dân ý mới về vấn đề độc lập, sau cuộc trưng cầu thất bại hồi năm 2014.

Một Ủy ban Quốc hội của Vương quốc Anh đã cảnh báo rằng nếu Scotland trở thành một quốc gia độc lập, nguồn thu thuế của nước này sẽ giảm mạnh, buộc chính phủ cắt giảm hơn nữa khoản ngân sách cho các hoạt động quốc tế cũng như quốc phòng.

Mạng lưới cơ quan đại diện ngoại giao và thương mại rộng khắp của Anh chắc chắn cũng bị ảnh hưởng. Cùng với việc cắt giảm chi tiêu cho quân sự, cả quyền lực cứng và mềm của nước Anh trên toàn cầu sẽ suy yếu. Tham vọng “Nước Anh toàn cầu” khi đó rất có thể đạt được những mục tiêu đã đề ra.

Những vấn đề trên “sân nhà”

Trong cuộc tổng tuyển cử vào tháng 12 năm ngoái, ông Johnson đã cam kết với cử tri là sẽ hoàn tất đàm phán thỏa thuận thương mại hậu Brexit, rồi tập trung tiền tài chính và chính sách vào những vùng chưa được hưởng lợi từ sự tăng trưởng nhờ mảng hoạt động tài chính của London.

Chương trình nghị sự có tên “Nâng tầm” với mục tiêu mang đến những nguồn đầu tư mới cho các vùng miền đã bị “trật bánh” vì đại dịch COVID-19. Nhưng Chính phủ Anh khẳng định các mục tiêu dài hạn vẫn được đặt ra và khoản phí thành viên mà nước này từng phải nộp cho EU sẽ được chi tiêu hiệu quả hơn ở quê nhà.

Một số người theo chủ nghĩa Brexit muốn cải cách triệt để mô hình kinh tế của nước Anh, để biến đất nước này thành "Singapore trên sông Thames" – nói cách khác là một đối thủ có những quy định và mức thuế nhẹ nhàng hơn so với châu Âu vốn bị đánh giá là già cỗi, cứng nhắc.

Chính phủ nhấn mạnh rằng bất kỳ thỏa thuận thương mại tự do nào sẽ không hy sinh "lằn ranh đỏ" của họ: Dịch vụ Y tế Quốc gia do nhà nước điều hành, cùng các tiêu chuẩn về thực phẩm và nông nghiệp.

Tuy nhiên, giới phân tích lo ngại rằng về việc Mỹ sẽ gây áp lực buộc nước Anh hậu Brexit phải có nhượng bộ về thương mại, như những gì mà nền kinh tế lớn nhất thế giới đã thực hiện ở nơi khác.

Bên cạnh đó, việc ông Joe Biden đắc cử Tổng thống Mỹ có thể hạn chế kế hoạch của Thủ tướng Johnson nhằm ràng buộc Bắc Ireland vào thị trường nội bộ sau ngày 1/1/2021 và không chịu ảnh hưởng của EU.

Ông Biden đã từng lên tiếng về tầm quan trọng của việc thực thi Brexit theo cách thức bảo vệ Thỏa thuận ngày Thứ Sáu Tốt lành và không quay trở lại tình trạng đường biên giới "cứng" trên đảo Ireland - biên giới trên bộ duy nhất giữa Anh và châu Âu./.