Thực tiễn cho thấy, nếu giai đoạn thực thi không được chú trọng, các cam kết trong Hiệp định có nguy cơ không phát huy được hiệu quả như kỳ vọng. Ví dụ điển hình là các ưu đãi tiếp cận thị trường như ưu đãi thuế quan có thể bị bỏ ngỏ và các cải cách cần thiết trong nước để đáp ứng cam kết quốc tế có thể bị trì hoãn hoặc được thực hiện nửa vời.
Nhấn mạnh rằng đây là thời điểm thích hợp để các quốc gia thành viên ASEAN chủ động chuẩn bị cho giai đoạn triển khai Hiệp định trong thời gian sắp tới, lãnh đạo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) đã chỉ ra 02 điều kiện nền tảng thuận lợi cho việc triển khai DEFA.
Thứ nhất, vị trí địa lý gần gũi và sự tương đồng trong triết lý quản lý giữa các quốc gia ASEAN tạo điều kiện thuận lợi cho việc điều phối và hợp tác khu vực, ngay cả trong lĩnh vực thương mại số tưởng chừng như “không biên giới”.
Thứ hai, DEFA là Hiệp định khung, nhưng được xây dựng dựa trên truyền thống hội nhập kinh tế khu vực từng bước của ASEAN và bao phủ gần như toàn bộ các lĩnh vực của nền kinh tế hiện đại.
Theo các chuyên gia của Diễn đàn kinh tế thế giới, kinh nghiệm hợp tác thành công trong quá khứ là nền tảng để tiếp tục hợp tác hiệu quả trong tương lai. Tuy nhiên, để tận dụng được điều này, các nhà đàm phán cần đưa vào nội dung hiệp định những cơ chế triển khai thực chất và bền vững.
Chẳng hạn như thành lập các ủy ban chuyên trách và nhóm công tác liên ngành giữa các cơ quan quản lý, với nhiệm vụ rõ ràng trong các lĩnh vực như cạnh tranh, bảo vệ dữ liệu, hải quan, tài chính…
Thiết lập cơ chế hỗ trợ kỹ thuật và tài chính dành cho các quốc gia ASEAN còn hạn chế về năng lực thực thi, tương tự như mô hình Quỹ Hỗ trợ thực thi của Hiệp định Tạo thuận lợi Thương mại của WTO.
Tăng cường tham vấn khu vực tư nhân nhằm xây dựng các cơ chế triển khai gắn với thực tiễn và nhu cầu doanh nghiệp.
Đại diện Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số nhấn mạnh, việc triển khai hiệu quả DEFA không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa các quốc gia thành viên, khu vực tư nhân và xã hội dân sự. Việc thiết kế thủ tục rõ ràng, cam kết chính trị, hợp tác khu vực tư và khả năng giải quyết tranh chấp hiệu quả sẽ là “chìa khóa” để Hiệp định thực sự mang lại giá trị cho nền kinh tế số khu vực ASEAN.
Hiệp định khung ASEAN về Kinh tế số (DEFA) đã đi qua 13 phiên và đang hướng tới mục tiêu kết thúc trong năm nay. Đây là Hiệp định khu vực độc lập đầu tiên trong lĩnh vực kinh tế số, đóng vai trò là một văn kiện toàn diện tổng hợp các kế hoạch hành động liên quan đến chuyển đổi số và kinh tế số thành một chiến lược toàn diện duy nhất, được kỳ vọng sẽ thiết lập một nền tảng vững chắc để đưa ASEAN trở thành khu vực có nền kinh tế số hàng đầu./.
