Phần lớn dòng chảy thương mại hàng hóa Việt Nam là với các đối tác FTA
Tại cuộc họp Ban Chỉ đạo liên ngành về hội nhập kinh tế quốc tế, chiều 10/7, Bộ Công Thương - cơ quan thường trực của Ban Chỉ đạo - cho biết, thời gian qua, công tác hội nhập kinh tế quốc tế đã góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật và thể chế kinh tế; nâng cao chất lượng tăng trưởng kinh tế, năng lực cạnh tranh quốc gia, doanh nghiệp và sản phẩm; thúc đẩy xuất khẩu, cải thiện cán cân thương mại; góp phần tăng cường thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài.
Đến nay, Việt Nam đã và đang tham gia 17 FTA, chuẩn bị đàm phán tham gia một số hiệp định thương mại song phương, đa phương.
Các FTA mà Việt Nam tham gia có độ phủ rộng hầu hết các châu lục với trên 60 nền kinh tế có tổng GDP chiếm gần 90% GDP thế giới, trong đó có 15 nước thành viên G20.
Trong đó, 15 FTA có hiệu lực, góp phần mở rộng thị trường xuất khẩu, củng cố thị trường truyền thống, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Việt Nam có cơ hội tham gia vào các thị trường tiềm năng trên thế giới. Tất cả các thị trường Việt Nam có FTA đều ghi nhận tăng trưởng xuất khẩu vượt trội, năm sau cao hơn năm trước.
Bên cạnh đó, việc tham gia các FTA góp phần nâng cao vị thế đối ngoại của đất nước, tăng cường đan xen lợi ích với các đối tác chủ chốt, góp phần bảo đảm môi trường hòa bình, ổn định phục vụ phát triển đất nước.
Tận dụng ưu đãi thuế quan của FTA năm 2022 đạt 78,3 tỷ USD, tương đương 33,6% tổng kim ngạch xuất khẩu đi các thị trường này. Trong so sánh với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới, đây là tỷ lệ khá lạc quan.
Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) - ông Nguyễn Quang Vinh - nhấn mạnh, năm 2022 - năm đầu tiên tất cả 15 FTA đã ký có hiệu lực thực thi - tổng kim ngạch hàng hóa xuất nhập khẩu của Việt Nam với các thị trường đối tác FTA đạt 526 tỷ USD, chiếm 72% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam với toàn thế giới. Trong đó, xuất khẩu đạt 238 tỷ USD, chiếm gần 64% kim ngạch xuất khẩu. Điều này cho thấy, phần lớn dòng chảy thương mại của hàng hóa Việt Nam là với các đối tác FTA. Thương mại với các thị trường này là một trong những động lực lớn cho tăng trưởng sản xuất kinh doanh của nền kinh tế nước ta.
Còn nhiều lực cản và thách thức
Tuy nhiên, Phó Chủ tịch VCCI cho rằng, việc thực thi các FTA thời gian qua vẫn còn những hạn chế. Cụ thể, tăng trưởng xuất khẩu đi các thị trường FTA chưa có sự vượt trội so với một số thị trường chưa có FTA. Tỷ lệ sử dụng ưu đãi thuế quan FTA đang có xu hướng giảm (từ mức kỷ lục 39,7% năm 2018 giảm dần xuống mức 32,7% năm 2021 và mới cải thiện chút ít với mức 33,6% năm 2022) và diễn tiến không ổn định với từng hiệp định. Điều này cho thấy, các doanh nghiệp dường như chưa có chiến lược ổn định cho việc tận dụng ưu đãi. Những lực cản này khiến doanh nghiệp khó hiện thực hóa các cơ hội tiềm năng từ FTA.
Kết quả khảo sát năm 2022 của VCCI cũng cho thấy, doanh nghiệp lo ngại nhất là các biến động và bất ổn thị trường (46,8%), hạn chế trong năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp (46,4%), thiếu thông tin về cam kết và cách thức áp dụng (40,1%), bất cập trong tổ chức thực thi của FTA của các cơ quan nhà nước (28,2%).
Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cũng nhận định: Chúng ta chưa có được chính sách chủ động, cũng như chưa chuẩn bị đầy đủ năng lực nhằm tận dụng được các FTA và hội nhập kinh tế hiệu quả.
Đó là chưa kể xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế đang có những vấn đề mới nổi lên với các tiêu chuẩn, quy định mới về bảo vệ môi trường, kỹ thuật số, năng lượng sạch…, theo Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương Lương Hoàng Thái.
Trợ lý Bộ trưởng Bộ Ngoại giao - bà Nguyễn Minh Hằng - cũng cho hay, xu thế chính trong hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay nổi lên các vấn đề: Tái cấu trúc hệ thống tài chính toàn cầu; ưu tiên các thỏa thuận khu vực và song phương, tập trung vào các lĩnh vực cụ thể; tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu; nhiều nước đẩy nhanh tự chủ chiến lược, gắn kinh tế với phát triển xanh, bền vững.
Biến thách thức thành lợi thế, cơ hội phát triển
Theo Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, thế giới đang đứng trước những thay đổi toàn diện về địa chính trị, kinh tế, thương mại, cạnh tranh giữa các nước lớn… Cùng với đó là xu thế tất yếu của kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, năng lượng tái tạo, giảm phát thải ròng khí nhà kính bằng 0 (Net Zero)… "Bởi vậy, chúng ta phải xác định cách tiếp cận phù hợp, biến các thách thức thành lợi thế, cơ hội phát triển" - Phó Thủ tướng yêu cầu.
Phó Thủ tướng khẳng định, Nhà nước phải đóng vai trò chủ đạo trong quá trình đàm phán hội nhập kinh tế quốc tế kết hợp với thực hiện các mục tiêu toàn cầu; thể chế hóa, tạo môi trường pháp lý, chính sách, tiêu chuẩn, quy chuẩn, nâng cao nhận thức của doanh nghiệp, người dân; lựa chọn những thương hiệu quốc gia để xây dựng thành thương hiệu quốc tế.
Từ lợi thế, kinh nghiệm thành công trong quá trình chuyển đổi số, Phó Thủ tướng cho rằng, Nhà nước cần có lộ trình, hoạch định trong việc lựa chọn một số lĩnh vực ưu tiên để hội nhập kinh tế quốc tế, hướng tới xây dựng nền kinh tế xanh, bảo vệ thiên nhiên, sử dụng năng lượng tái tạo…
"Thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) thời gian tới không phải là ưu đãi về đất đai, thuế, nhân công giá rẻ mà là năng lượng tái tạo, nguồn nhân lực chất lượng cao, tài nguyên số, các giải pháp ứng phó biến đổi khí hậu thông qua trồng rừng, Net Zero…" - Phó Thủ tướng nêu ví dụ.
Nhấn mạnh vai trò của doanh nghiệp là đối tượng trực tiếp thực hiện hội nhập kinh tế quốc tế, Phó Thủ tướng gợi mở, hiện nay, nhiều lĩnh vực kinh tế đã dựa trên trình độ công nghệ khác như năng lượng tái tạo, công nghiệp xanh… Vì vậy, các doanh nghiệp cần tận dụng nguồn lực FDI để đào tạo con người, thay đổi tư duy, nhận thức, phương thức làm việc, nắm bắt công nghệ, mở ra những lĩnh vực mới dựa trên đầu tư công nghệ cao.../.
