Khắc phục “tính cơ học” trong sắp xếp đơn vị sự nghiệp công lập

Sáng 19/8, UBTVQH đã xem xét báo cáo của Đoàn giám sát và thông qua Nghị quyết giám sát chuyên đề của UBTVQH về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập, giai đoạn 2018-2023”.

Sắp xếp, tổ chức lại các đơn vị sự nghiệp công lập vượt mục tiêu đề ra

Trình bày Báo cáo tóm tắt kết quả giám sát chuyên đề tại Phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng - Phó Trưởng đoàn Thường trực Đoàn giám sát cho biết, từ năm 2018 đến nay, Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương đã có nhiều nỗ lực triển khai thực hiện chính sách, pháp luật về đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các ĐVSNCL, đạt nhiều kết quả quan trọng.

Nổi bật là, việc sắp xếp, tổ chức lại các ĐVSNCL đạt kết quả tích cực, nhất là giai đoạn 2015-2021 vượt mục tiêu đề ra (giảm 13,33%/chỉ tiêu 10%). Các ĐVCNSL sau sắp xếp, tổ chức lại đã phát huy được vai trò chủ đạo, nâng cao chất lượng cung ứng dịch vụ sự nghiệp công.

Hầu hết các cơ quan đã xây dựng đề án tinh giản biên chế sự nghiệp hưởng lương từ ngân sách nhà nước (NSNN) của ĐVSNCL thuộc phạm vi quản lý. Giai đoạn 2015-2021, tổng biên chế sự nghiệp giảm vượt mục tiêu đề ra (giảm 11,67%/chỉ tiêu 10%); số lượng cấp phó cơ bản đã đáp ứng tiêu chí quy định.

“Việc đẩy mạnh phân cấp, giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính đã giúp các ĐVSNCL chủ động sử dụng các nguồn lực tài chính hiệu quả hơn. Việc quản lý, sử dụng tài chính và tài sản công trong các ĐVSNCL được chú trọng, góp phần khắc phục tình trạng lãng phí” - ông Hoàng Thanh Tùng nêu rõ.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, Đoàn giám sát cũng chỉ ra những hạn chế trong việc thực hiện chính sách, pháp luật về đổi mới tổ chức và hoạt động của các ĐVSNCL. Điển hình là việc sắp xếp, tổ chức lại các ĐVSNCL chủ yếu còn mang tính cơ học; tốc độ sắp xếp, tổ chức lại các ĐVSNCL đang chậm lại trong giai đoạn 2021-2023.

Cùng với đó, việc giảm biên chế sự nghiệp hưởng lương từ NSNN trong giai đoạn 2021-2023 ở các địa phương đạt tỷ lệ thấp; còn tình trạng cào bằng trong việc thực hiện chỉ tiêu giảm 10% biên chế sự nghiệp. Các chính sách nâng cao chất lượng nguồn nhân lực được triển khai chậm, kết quả không cao. Chính sách thúc đẩy xã hội hóa cung ứng dịch vụ sự nghiệp công theo cơ chế thị trường còn chưa đồng bộ; việc chuyển ĐVSNCL đủ điều kiện thành công ty cổ phần tiến hành chậm, kết quả rất thấp…

Trên cơ sở chỉ ra các nguyên nhân khách quan cũng như nguyên nhân chủ quan của các hạn chế, Đoàn giám sát kiến nghị 3 nhóm giải pháp về hoàn thiện thể chế, tổ chức thực hiện và bảo đảm nguồn lực, với 9 nội dung chủ yếu nhằm tiếp tục đẩy mạnh thực hiện chính sách, pháp luật về đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các ĐVSNCL theo chủ trương của Đảng.

Giải quyết cho được 3 “điểm nghẽn”

Tại Phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đánh giá, Đoàn giám sát đã làm việc nghiêm túc, chặt chẽ, bài bản. Quá trình làm việc của Đoàn giám sát với Chính phủ đã chỉ ra được những mặt mạnh, mặt yếu, nguyên nhân cũng như vấn đề cần khắc phục trong thời gian tới.

Theo Chủ tịch Quốc hội, vừa qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Quốc hội ra nghị quyết, Chính phủ đã thể chế hóa để thực hiện hết sức quyết liệt việc đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các ĐVSNCL. Công tác đánh giá cho thấy 7 kết quả đạt được cũng như 7 nhóm hạn chế tương ứng. “Vấn đề quan trọng nhất là phải làm sao thấy được hạn chế, tìm ra nguyên nhân để khắc phục trong thời gian tới” - Chủ tịch Quốc hội nói.

Về giải pháp để giải quyết đến nơi, đến chốn và khắc phục dứt điểm các điểm hạn chế, bất cập mà Báo cáo giám sát đã chỉ ra, Chủ tịch Quốc hội đề nghị nghiên cứu sâu hơn về 3 “điểm nghẽn”. Đó là, giải quyết cho được tình trạng tính cơ học là chủ yếu trong sắp xếp, tổ chức lại các ĐVSNCL; bền vững và đồng bộ trong thực hiện cơ chế tự chủ; đơn giản hóa các thủ tục hành chính liên quan đến việc thành lập các đơn vị sự nghiệp ngoài công lập, có cơ chế, chính sách để các đơn vị sự nghiệp ngoài công lập bình đẳng với các doanh nghiệp, đơn vị thuộc Nhà nước trong khả năng tiếp cận các nguồn lực trên thị trường.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh bày tỏ băn khoăn khi kết quả sắp xếp các ĐVSNCL cũng như tinh giản biên chế giai đoạn 2015-2021 vượt mục tiêu đề ra nhưng từ giai đoạn 2021-2023 có xu hướng chậm lại.

Dẫn thực tế triển khai cổ phần hóa thoái vốn tại các doanh nghiệp nhà nước ở giai đoạn đầu làm rất nhanh, rất tốt ở những đơn vị đủ điều kiện, ông Vũ Hồng Thanh cho rằng, những ĐVSNCL còn lại cũng đang có những vướng mắc, bất cập. “Vấn đề này cần phải làm rõ và có những giải pháp quyết liệt thì mới đạt được mục tiêu, nhiệm vụ đề ra trong thời gian sắp tới” - ông Thanh đề nghị.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh thì cho rằng, để giảm bội chi NSNN, giảm ĐVSNCL, giảm số lượng viên chức nhưng vẫn đảm bảo chất lượng phục vụ nhân dân, rõ ràng phải trông chờ vào vai trò của các doanh nghiệp ngoài nhà nước.

Theo ông Mạnh, báo cáo cũng đã đề xuất nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các luật về thuế để thúc đẩy, khuyến khích xã hội hóa việc cung cấp dịch vụ sự nghiệp công. Tuy nhiên, theo quan sát, việc sửa đổi các luật thuế chưa đủ, vì thực tế, đối với các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ công, lợi nhuận thấp nên tác động của các chính sách ưu đãi thuế chưa hiệu quả.

Cho biết tại phần giải pháp, đã có dự kiến xây dựng nghị quyết về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù về ĐVSNCL, ông Lê Quang Mạnh đề nghị bổ sung nội dung về cơ chế đặc thù khuyến khích hỗ trợ việc xã hội hóa các dịch vụ công, có các giải pháp hoặc các cơ chế chính sách vượt trội hơn trong việc khuyến khích các doanh nghiệp tư nhân tham gia lĩnh vực này.

Tại Phiên họp, với 100% Ủy viên UBTVQH có mặt tán thành, UBTVQH đã thông qua về nguyên tắc Dự thảo Nghị quyết giám sát chuyên đề về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập, giai đoạn 2018-2023”.