Khu thương mại tự do: “Cú hích” chiến lược cho tăng trưởng kinh tế

Nhiều địa phương muốn lập khu thương mại tự do

Ngày 26/6/2024, Quốc hội thông qua Nghị quyết số 136/2024/QH15 về tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. Đà Nẵng. Ngày 13/6/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1142/QĐ-TTg về việc thành lập Khu TMTD TP. Đà Nẵng. Lần đầu tiên, mô hình Khu TMTD mang tính tổng hợp, tích hợp thể chế đặc biệt và hạ tầng hiện đại được phê duyệt, không chỉ nhằm phục vụ tăng trưởng kinh tế vùng miền mà còn mang sứ mệnh trở thành “phòng thí nghiệm thể chế” của cả nước.

Không phải ngẫu nhiên, Ban quản lý Khu công nghệ cao và các khu công nghiệp Đà Nẵng gọi đây là quyết định mang tính lịch sử. Bởi, nó không đơn thuần là thành lập một khu chức năng đặc biệt, mà tạo ra một không gian chính sách mới, môi trường thể chế được phép thử nghiệm những gì tốt nhất, mới nhất - từ thuế quan, hải quan, đầu tư, tài chính cho đến chuyển đổi số và phát triển nguồn nhân lực.

Khác mô hình khu kinh tế truyền thống, Khu TMTD Đà Nẵng với quy mô 1.881 ha được thiết kế thành 7 phân khu không liền kề, phân bố tại nhiều phường, xã thuộc quận Liên Chiểu và huyện Hòa Vang. Với chức năng tích hợp nhiều ngành nghề, Khu TMTD Đà Nẵng được kỳ vọng sẽ thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao chất lượng tăng trưởng của TP. Đà Nẵng và cả vùng kinh tế trọng điểm miền Trung. Đặc biệt, nơi đây sẽ được gắn kết với Trung tâm Tài chính quốc tế Đà Nẵng trong tương lai, từ đó hình thành hệ sinh thái kinh tế thông minh - cạnh tranh - hiệu quả - lan tỏa.

Chỉ một năm sau, ngày 27/6/2025, Quốc hội thông qua Nghị quyết số 226/2025/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. Hải Phòng, trong đó đồng ý thành lập Khu TMTD Hải Phòng. Khu sẽ do Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố Hải Phòng quyết định thành lập và điều chỉnh địa giới gắn với Khu kinh tế Đình Vũ - Cát Hải và Khu kinh tế ven biển phía Nam Hải Phòng.

Mới đây, tại Hội nghị gặp mặt doanh nghiệp, nhà đầu tư năm 2025, Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa - ông Trần Quốc Nam - cho hay, tỉnh đang nghiên cứu mô hình Khu TMTD Khánh Hòa với kỳ vọng hình thành cửa ngõ phát triển kinh tế biển gắn với dịch vụ quốc tế cao cấp. Địa điểm dự kiến lựa chọn là Khu kinh tế Vân Phong - một trong những nơi được quy hoạch trở thành cực tăng trưởng của tỉnh.

Tương tự, Hà Tĩnh cũng nuôi tham vọng phát triển Khu TMTD Vũng Áng. Vừa qua, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã tổ chức cuộc họp chuyên đề để thảo luận kế hoạch xây dựng Khu TMTD Vũng Áng, với kỳ vọng đưa khu vực này trở thành trung tâm logistics quốc tế, phục vụ cả thị trường Đông Dương.

Không chỉ Khánh Hòa hay Hà Tĩnh, nhiều địa phương trên cả nước cũng đang nghiên cứu, thậm chí “xếp hàng” để xin phép thành lập Khu TMTD. Đơn cử, Đồng Nai muốn phát triển một Khu TMTD gắn với hạ tầng sân bay Long Thành và hạ tầng kết nối xung quanh. Bà Rịa - Vũng Tàu (nay thuộc TP. Hồ Chí Minh) cũng nỗ lực để có thể phát triển Khu TMTD gắn với cảng biển Cái Mép Hạ…

Chuyên gia Thương mại quốc tế và Logistics - ông Trần Thanh Hải - cho rằng, những địa phương có cảng biển, sân bay, cửa khẩu với lượng hàng hóa lưu thông, xuất nhập khẩu lớn nên xem xét thành lập Khu TMTD, đưa vào quy hoạch kinh tế - xã hội của địa phương để có dư địa phát triển thời gian tới. Bên cạnh đó, các địa phương với lợi thế cảng biển cũng có thể coi Khu TMTD là đòn bẩy để thu hút hàng hóa cho cảng, ví dụ Nghi Sơn (Thanh Hóa), Chân Mây (Thừa Thiên Huế), Chu Lai (Quảng Nam)...

Với mô hình Khu TMTD, Việt Nam có thể trở thành trung tâm trung chuyển, đóng gói, kết nối chuỗi cung ứng toàn cầu, qua đó tăng thu ngoại tệ và trung chuyển. Các chính sách ưu đãi, vượt trội cho Khu TMTD sẽ được thực hiện thận trọng, có kiểm tra, giám sát chặt chẽ; sau thời gian thí điểm, nếu hiệu quả, có thể đề xuất mở rộng phạm vi và luật hóa.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng

Bước chuyển mình cho các địa phương có khát vọng vươn lên

Cũng theo ông Trần Thanh Hải, Khu TMTD Đà Nẵng có ý nghĩa rất lớn để quảng bá và thu hút đầu tư. Đây sẽ là điểm nhấn để thu hút đầu tư trong và ngoài nước, làm mới động lực phát triển kinh tế - xã hội cho Thành phố giai đoạn tới. Bởi, Khu TMTD được hình thành sẽ thu hút các nhà đầu tư đến với Đà Nẵng. Điều này sẽ làm gia tăng hoạt động sản xuất, tăng khối lượng hàng hóa xuất nhập khẩu và lưu chuyển trong nước; đồng thời tạo thêm nhiều việc làm cho ngành dịch vụ logistics.

Tại Lễ công bố Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về thành lập Khu TMTD Đà Nẵng, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh, Khu TMTD này nếu xây dựng thành công sẽ là “cú hích” kết nối kinh tế toàn cầu, thúc đẩy phát triển Đà Nẵng cũng như khu vực và đất nước không chỉ hôm nay mà cả mai sau.

Ngay tại Lễ công bố, UBND TP. Đà Nẵng đã trao Biên bản ghi nhớ về đầu tư vào Khu TMTD Đà Nẵng cho các nhà đầu tư lớn như: Tập đoàn Terne Holdings, The One Destination, Tập đoàn Sun Group, Tập đoàn BRG, Công ty Cổ phần Đầu tư Sài Gòn - Đà Nẵng, Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Liên Thái Bình Dương… Ngoài ra, Amata Việt Nam, Green Ipark… cũng đã được phép nghiên cứu đầu tư vào Khu TMTD đầu tiên của cả nước.

Hiện nay, trong bối cảnh cả nước đang phấn đấu tăng trưởng năm 2025 từ 8,3-8,5%, hướng tới tăng trưởng 2 con số những năm tới, ngoài các động lực truyền thống, các động lực tăng trưởng mới như Khu TMTD sẽ được các địa phương tập trung thúc đẩy. Đà Nẵng, Hải Phòng… đều là các cực tăng trưởng kinh tế của đất nước. Việc các Khu TMTD của các địa phương này được xây dựng sẽ góp phần đưa tăng trưởng kinh tế đất nước đạt tốc độ 2 con số giai đoạn tới.

Giới chuyên gia nhận định, Khu TMTD hoàn toàn có thể trở thành động lực tăng trưởng mới cho địa phương - vừa tạo ra giá trị kinh tế, vừa khơi dậy tiềm năng phát triển đô thị, nguồn nhân lực và thể chế hiện đại. Đáng nói, đây không phải là công cụ “xin cơ chế”, mà là cam kết phát triển có trách nhiệm và chiến lược lâu dài. Nếu được thực hiện đúng hướng, Khu TMTD sẽ là bước chuyển mình mạnh mẽ cho các địa phương có khát vọng vươn lên, giúp Việt Nam tái định vị trên bản đồ kinh tế khu vực và toàn cầu./.