Tiếp tục Chương trình Kỳ họp lần thứ 9, chiều 16/5, sau khi Bộ trưởng Bộ Tài chính, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Báo cáo quyết toán NSNN năm 2023, Tổng Kiểm toán nhà nước Ngô Văn Tuấn đã trình bày Báo cáo kiểm toán quyết toán NSNN năm 2023, thống nhất trình Quốc hội thông qua số liệu quyết toán NSNN năm 2023 là: Tổng thu cân đối NSNN 3.023.547 tỷ đồng; tổng chi cân đối NSNN 3.176.154 tỷ đồng; bội chi NSNN 291.564 tỷ đồng, bằng 2,83%GDP thực hiện.
Bất cập trong công tác quản lý tiền thuê đất, tiền sử dụng đất, tài nguyên khoáng sản…
Đánh giá về công tác thu NSNN năm 2023, Tổng Kiểm toán nhà nước Ngô Văn Tuấn chỉ rõ, số quyết toán hơn 1.770.000 tỷ đồng, bằng 109,3% dự toán giao, bằng 97,3% thực hiện năm 2022. Qua kiểm toán công tác quản lý thu NSNN, KTNN chỉ ra một số tồn tại, hạn chế, như: Việc quản lý tiền thuê đất, tiền sử dụng đất vẫn còn tình trạng các đơn vị sử dụng đất, nhưng chưa có quyết định thuê đất hoặc hợp đồng thuê đất; chưa điều chỉnh hoặc chậm điều chỉnh đơn giá thuê đất khi hết thời kỳ ổn định; xác định tiền thuê đất, miễn tiền thuê đất không đúng đối tượng. Bên cạnh đó, công tác quản lý về tài nguyên khoáng sản còn sai sót trong kê khai sản lượng để tính thuế tài nguyên; kê khai phí bảo vệ môi trường và tiền cấp quyền khai thác khoáng sản chưa đầy đủ...
Kết quả thực hiện kiến nghị kiểm toán:
Đối với kiến nghị kiểm toán năm 2023 (niên độ kiểm toán năm 2022): Đến thời điểm báo cáo, các đơn vị đã thực hiện kiến nghị xử lý tài chính về tăng thu, giảm chi 19.983,34 tỷ đồng, đạt tỷ lệ 93,62%; kiến nghị khác 21.641,13 tỷ đồng, đạt tỷ lệ 75,68%.
Đối với các kiến nghị kiểm toán trước năm 2023: Trong năm 2024 các đơn vị đã thực hiện thêm được 8.255,5 tỷ đồng, số kiến nghị chưa thực hiện đến ngày 31/12/2023 là 66.583,74 tỷ đồng.
Về hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung cơ chế chính sách: có 67/214 nội dung/văn bản đã được Chính phủ, các Bộ, cơ quan trung ương và địa phương thực hiện hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung theo kiến nghị của KTNN.
Về kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân: Có 80/111 Báo cáo kiểm toán có kiến nghị kiểm điểm đã được các đơn vị thực hiện đầy đủ và thực hiện một phần.
Cũng theo Tổng Kiểm toán nhà nước, tại cơ quan Hải quan còn trường hợp kê khai giảm thuế giá trị gia tăng - GTGT (2%) đối với một số mặt hàng không đúng quy định và các trường hợp áp mã hàng hóa chưa thống nhất. Chưa có quy định về việc cơ quan hải quan khi hoàn thuế cho người nộp thuế (NNT) phải bù trừ với nợ thuế của cơ quan thuế, dẫn đến có nhiều trường hợp cơ quan hải quan hoàn thuế cho NNT song NNT vẫn có nợ thuế ở cơ quan thuế.
Đối với công tác chi NSNN, Tổng Kiểm toán nhà nước cho biết: Số quyết toán gần 1.937.000 tỷ đồng, bằng 93,3% dự toán (giảm hơn 139.000 tỷ đồng). Qua kiểm toán cho thấy, công tác quản lý chi NSNN còn hạn chế.
Cụ thể, về chi đầu tư phát triển: Có 38 Bộ, cơ quan trung ương và 25 địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới mức trung bình của cả nước, trong đó một số Bộ, cơ quan trung ương có tỷ lệ giải ngân vốn trong nước thấp (dưới 30%); tỷ lệ giải ngân vốn nước ngoài chỉ đạt 53,9% kế hoạch. Ngoài ra, số liệu về nợ đọng xây dựng cơ bản chưa chính xác; còn tình trạng kéo dài kế hoạch vốn chưa đúng quy định tại một số địa phương được kiểm toán.
Đối với chi thường xuyên, KTNN cũng chỉ rõ nhiều bất cập. Theo đó, Bộ Tài chính phân bổ dự toán ngân sách trung ương (NSTW) để hỗ trợ các địa phương thực hiện chế độ, chính sách mới và thực hiện các nhiệm vụ khác của NSTW số tiền gần 58.000 tỷ đồng chưa sát thực tế, dẫn đến phải hủy gần 38.000 tỷ đồng, chiếm 65,5% dự toán. NSTW bổ sung cho địa phương để thực hiện các chính sách, chế độ mới về an sinh - xã hội do điều chỉnh chuẩn nghèo và các chính sách phát sinh mới sau thời điểm ngày 01/9/2021, số tiền hơn 8.400 tỷ đồng theo hình thức bổ sung cân đối là không đúng quy định tại quyết định số 127/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Đến hết năm 2023, số kinh phí NSTW bổ sung có mục tiêu tại 39/56 địa phương được kiểm toán còn tồn, chưa hoàn trả NSTW theo quy định hơn 5.800 tỷ đồng, chiếm 4,17%.
Về chi chuyển nguồn: Theo Báo cáo của KTNN, tổng chi chuyển nguồn hơn 1.200.000 tỷ đồng, bằng 39% tổng chi NSNN, tuy tỷ lệ chi chuyển nguồn trên tổng chi NSNN đã giảm 0,6% so với năm 2022 nhưng vẫn tăng về số tuyệt đối. Qua kiểm toán có 19/56 địa phương chuyển nguồn sai hơn 3.400 tỷ đồng, 8/56 địa phương chuyển nguồn thiếu hơn 343 tỷ đồng.
Xác định nguồn cải cách tiền lương chưa đúng
Qua tổng hợp nguồn kinh phí cải cách tiền lương, Tổng Kiểm toán nhà nước cho biết, số dư lũy kế nguồn này tăng nhanh qua các năm (năm 2021 là hơn 262.000 tỷ đồng, năm 2022 là hơn 432.000 tỷ đồng, năm 2023 là hơn 536.000 tỷ đồng). Theo quy định hiện hành, các địa phương phải trích 70% nguồn tăng thu so với dự toán và nhiều nguồn khác để tạo nguồn cải cách tiền lương, trong khi dự toán thu lại có xu hướng lập không sát khả năng thực tế, dẫn tới số tăng thu cao, nhưng chủ yếu lại sử dụng cho tạo nguồn cải cách tiền lương, trong khi nhiều nhiệm vụ chi cần thiết, cấp bách khác, như: Chi đầu tư phát triển, chi khoa học- công nghệ, đổi mới sáng tạo..., lại không có nguồn để chi.
“Kết quả kiểm toán tại các địa phương cho thấy, một số địa phương chưa trích lập đủ hoặc xác định nguồn cải cách tiền lương chưa đúng quy định hơn 3.500 tỷ đồng; theo dõi, quản lý nguồn cải cách tiền lương chưa phù hợp hơn 3.700 tỷ đồng; 18 địa phương sử dụng nguồn cải cách tiền lương không đúng quy định gần 1.400 tỷ đồng” -Tổng Kiểm toán nhà nước chỉ rõ.
Báo cáo về vấn đề nợ công, Tổng Kiểm toán nhà nước cho biết, tổng số nợ công đến ngày 31/12/2023 là gần 3.723.000 tỷ đồng, tăng 4,65% so với năm 2022, bằng 36,07% GDP. Qua kiểm toán cho thấy: Tính đến ngày 31/12/2023 có 3 dự án đã ký hiệp định vay nhưng chưa giải ngân và phải trả phí cam kết tương đương hơn 135 tỷ đồng; Bộ Tài chính thực hiện ký kết Hiệp định vay đối với 1 Dự án không phù hợp quy định, làm thủ tục huỷ vốn đối với 1 Dự án để tái bố trí cho dự án chưa chính xác dẫn đến còn phần vốn không được đàm phán để tái sử dụng; bình quân số dư tiền gửi không kỳ hạn trong năm 2023 của Quỹ tích lũy trả nợ nước ngoài còn lớn (gần 7.000 tỷ đồng). “Việc để tiền không kỳ hạn tại Kho bạc nhà nước mà không gửi có kỳ hạn tại các ngân hàng thương mại là chưa phát huy hiệu quả của Quỹ” - Tổng Kiểm toán nhà nước nhấn mạnh.
Cần tập trung thực hiện các kiến nghị của Kiểm toán nhà nước
Từ những hạn chế, bất cập nêu trên, KTNN kiến nghị, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các đơn vị liên quan kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm để xử lý theo quy định đối với: 3 dự án đã ký hiệp định nhiều năm nhưng chưa giải ngân, có phát sinh phí cam kết lớn; Tổ chức, cá nhân không điều chỉnh quyết toán NSNN, theo quy định của Luật NSNN và Nghị quyết số 91/2023/QH15 của Quốc hội; làm thủ tục hủy vốn chưa chính xác dẫn đến còn phần vốn không được đàm phán để tái sử dụng.
KTNN cũng kiến nghị, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính thực hiện các kiến nghị của KTNN tại Báo cáo kiểm toán quyết toán NSNN năm 2023, trong đó rà soát để xử lý theo quy định đối với: Nguồn dự phòng NSTW năm 2023 hết thời hạn giải ngân, số tiền hơn 1.135 tỷ đồng; việc kê khai giảm thuế GTGT (2%) đối với một số mặt hàng và các trường hợp áp mã hàng hóa chưa thống nhất; nguồn kinh phí an sinh xã hội năm 2023 cấp cho các địa phương còn dư từ việc bổ sung trong cân đối không phù hợp quy định 8.430 tỷ đồng.
Đồng thời, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính nghiên cứu, tham mưu cho Chính phủ, Quốc hội xem xét quyết định điều chỉnh giảm tỷ lệ trích, tạo nguồn cải cách tiền lương từ số tăng thu NSNN để tập trung nguồn lực cho nhiệm vụ chi đầu tư phát triển, khoa học công nghệ, chuyển đổi số và các nhiệm vụ cần thiết khác. Nghiên cứu, rà soát để ban hành hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền ban hành Quy định khi thực hiện hoàn thuế cho NNT của cơ quan hải quan phải bù trừ với số nợ thuế nội địa của NNT; cơ sở xác định nợ đọng xây dựng cơ bản phát sinh từ ngày 01/01/2015 đến trước thời điểm Luật Đầu tư công năm 2024 có hiệu lực, để xác định chính xác số nợ đọng theo quy định tại Nghị quyết 132/2024/QH15 của Quốc hội.
KTNN thống nhất trình Quốc hội thông qua số liệu quyết toán NSNN năm 2023, cụ thể: Tổng thu cân đối NSNN 3.023.547 tỷ đồng; tổng chi cân đối NSNN 3.176.154 tỷ đồng; bội chi NSNN 291.564 tỷ đồng, bằng 2,83%GDP thực hiện./.
Qua kiểm toán Báo cáo quyết toán NSNN năm 2023 tại Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (nay là Bộ Tài chính) và tổng hợp một số kết quả kiểm toán chính của các cuộc kiểm toán tổ chức trong năm 2024, KTNN đã kiến nghị tăng thu, giảm chi NSNN 16.073 tỷ đồng; xử lý khác 15.464 tỷ đồng; kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ, thay thế, ban hành mới một số nội dung không phù hợp với quy định pháp luật hoặc chưa phù hợp với thực tiễn của 177 văn bản.
