Nền kinh tế đang phục hồi với tốc độ vừa phải
Trong khi duy trì đánh giá về tình hình kinh tế trong nước tương tự như tháng trước, Chính phủ Nhật Bản tiếp tục nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chấm dứt tình trạng giảm phát (lạm phát âm). Chính phủ cũng cam kết hợp tác chặt chẽ với BoJ để đảm bảo "quản lý chính sách một cách linh hoạt".
Báo cáo tháng 3 này là báo cáo đầu tiên kể từ khi BoJ chấm dứt chính sách lãi suất âm vào ngày 19/3. Chính sách lãi suất âm đã được BoJ duy trì trong suốt thập kỷ qua nhằm giải quyết tình trạng giảm phát kéo dài tại Nhật Bản.
Trước đây, Chính phủ Nhật Bản đã bày tỏ "kỳ vọng" rằng BoJ sẽ đạt được mục tiêu lạm phát 2% một cách bền vững và ổn định. Chính phủ cũng nhấn mạnh sẽ "thúc đẩy chính sách tiền tệ nới lỏng mạnh mẽ, chính sách tài khóa linh hoạt và chiến lược tăng trưởng kinh tế".
Tuy nhiên, trong báo cáo mới nhất, Văn phòng Nội các cho biết: "Chính phủ và ngân hàng trung ương sẽ tiếp tục hợp tác chặt chẽ để tiến hành quản lý chính sách một cách linh hoạt nhằm thích ứng với các xu hướng phát triển kinh tế và diễn biến giá cả". Điều này hàm ý sẽ có sự điều chỉnh linh hoạt hơn trong chính sách để đối phó với bối cảnh kinh tế mới sau khi chấm dứt chính sách lãi suất âm.
Năm 2013, BoJ đã triển khai một loạt biện pháp nới lỏng tiền tệ mạnh mẽ, đặc trưng của chương trình Abenomics dưới thời cố Thủ tướng Shinzo Abe, nhằm tìm cách thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Mặc dù lần tăng lãi suất đầu tiên kể từ năm 2007 này được coi là mang tính biểu tượng, song BoJ cho biết các điều kiện tài chính sẽ vẫn phù hợp, dựa trên triển vọng hiện tại của nền kinh tế.
Trong báo cáo tháng Ba, Văn phòng Nội các vẫn giữ quan điểm về nền kinh tế Nhật Bản trong tháng thứ hai liên tiếp, cho biết nền kinh tế đang "phục hồi với tốc độ vừa phải, mặc dù gần đây dường như đang tạm dừng". Nhưng Chính phủ Nhật Bản đã lạc quan hơn về chi tiêu vốn - yếu tố quan trọng của nhu cầu trong nước, khẳng định chỉ số này đang đi lên lần đầu tiên trong 17 tháng.
Trước đó, đầu tư vốn của doanh nghiệp Nhật Bản cao hơn kỳ vọng đã khiến Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) được điều chỉnh nâng lên vào quý IV/2023, giúp nền kinh tế nước này tránh được suy thoái. Ngoài ra, Văn phòng Nội các cũng giữ nguyên đánh giá tổng thể về nền kinh tế toàn cầu trong tháng thứ 11 liên tiếp, khẳng định kinh tế toàn cầu “đang phục hồi mặc dù có sự yếu kém ở một số khu vực”.
Áp lực tài chính ngày càng lớn với Chính phủ Nhật Bản khi BoJ chấm dứt chính sách lãi suất âm
Hiện tại, Chính phủ Nhật Bản phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng trong việc hợp lý hóa các khoản tài chính sau khi BoJ chấm dứt chính sách lãi suất âm do các khoản thanh toán lãi trái phiếu của nước này có khả năng tăng gấp ba lần trong thập kỷ tới.
Văn phòng Nội các Nhật Bản dự đoán trong kịch bản tăng trưởng cao, lãi suất dài hạn danh nghĩa của Nhật Bản sẽ tăng từ mức 0,6% trong năm tài chính 2023 (kết thúc vào tháng 3/2024) lên 1,5% trong năm tài chính 2028. Khi đó khoản thanh toán lãi hàng năm tăng khoảng 50% lên 11.500 tỷ yen (76,2 tỷ USD) từ mức 7.600 tỷ yen cho năm tài chính hiện tại.
Cũng theo kịch bản này, lãi suất dài hạn sẽ đạt 3,4% trong năm tài chính 2033, nâng mức thanh toán lãi lên 22.600 tỷ yen.
Trái phiếu chính phủ đáo hạn phần lớn được tái cấp vốn thông qua phát hành trái phiếu mới. Lãi suất cao hơn có nghĩa chi phí trả lãi và tiền vay gốc các trái phiếu mới này cũng nhiều hơn, từ đó làm giảm khả năng đầu tư của chính phủ vào tăng trưởng trong tương lai. Việc đảm bảo rằng có thể tìm được những người mua đáng tin cậy cho những trái phiếu này là một mối quan tâm khác.
BoJ đã chi hơn 130.000 tỷ yen mua trái phiếu Chính phủ Nhật Bản trong năm tài chính 2022. Con số này có thể giảm do ngân hàng cũng đã từ bỏ chính sách kiểm soát đường cong lợi suất, vốn nhằm mục đích giữ lợi suất 10 năm của trái phiếu chính phủ Nhật Bản ở mức khoảng 0%. Theo dữ liệu của BoJ, ngân hàng này đã nắm giữ 574.000 tỷ yen trái phiếu chính phủ tính đến cuối tháng 9/2023, tương đương 53,9%. Trong khi đó, các nhà đầu tư tổ chức Nhật Bản như ngân hàng và công ty bảo hiểm nắm giữ 29,9%.
BoJ đã báo hiệu ý định tiếp tục mua trái phiếu chính phủ trong thời điểm hiện tại, có nghĩa tình trạng dư thừa trong ngắn hạn khó có thể xảy ra. Nhưng Thống đốc BoJ Kazuo Ueda ngày 20/3 cho biết ngân hàng sẽ xem xét thu hẹp bảng cân đối kế toán trong tương lai.
Chuyên gia Chotaro Morita của công ty quản lý tài chính All Nippon Asset Management, cho biết BoJ có thể giảm quy mô mua trái phiếu trước khi thực hiện một đợt tăng lãi suất khác.
Một quan chức của Bộ Tài chính Nhật Bản cho biết câu hỏi lớn là ai sẽ mua trái phiếu chính phủ khi BoJ bắt đầu giảm lượng nắm giữ. Một quan chức khác cho hay các nhà đầu tư tổ chức trong nước có thể đổ xô trở lại với tài sản này, khi lãi suất về lại vùng dương.
Tăng lương thúc đẩy tiêu dùng cá nhân
Liên đoàn Công đoàn Nhật Bản (Rengo) thông báo vào ngày 15/3 rằng các công ty lớn nhất tại Nhật Bản đã đồng ý tăng lương 5,28% cho người lao động. Đây là mức tăng lương cao nhất trong vòng 33 năm tại quốc gia này, cho thấy sự cải thiện đáng kể trong thu nhập của người lao động Nhật Bản.
Trước đó, Rengo cho biết người lao động tại các công ty lớn đã đề xuất tăng lương cơ bản 5,85%/năm - vượt qua mức 5% lần đầu tiên trong 30 năm qua. Tuy nhiên, nghiệp đoàn đại diện cho khoảng 7 triệu người lao động chỉ đưa ra mục tiêu "khiêm tốn" hơn là tăng 3%. Các chuyên gia phân tích dự báo mức tăng trên 4% - cao nhất kể từ đầu thập niên 1990, sau khi các công ty lớn đã quyết định tăng lương 3,6% vào năm ngoái.
Chính phủ và các nhà hoạch định chính sách Nhật Bản hy vọng đợt tăng lương mạnh này sẽ thúc đẩy chi tiêu của hộ gia đình và dẫn đến tăng trưởng kinh tế bền vững hơn, giúp vực dậy nền kinh tế gần rơi vào suy thoái cuối năm ngoái. Họ cũng kỳ vọng tác động lan tỏa từ các công ty lớn sẽ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chiếm tới 99,7% tổng số công ty và khoảng 70% lực lượng lao động.
Các doanh nghiệp Nhật Bản đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động trầm trọng do dân số già đi và lực lượng lao động sụt giảm. Nhiều công ty đã quyết định tăng lương nhưng mức tăng vẫn chưa đủ để người lao động bắt kịp được mức lạm phát cao. Thực tế, tiền lương thực tế đã giảm suốt 22 tháng liên tiếp sau khi điều chỉnh theo lạm phát. Chính phủ đang nỗ lực thúc đẩy doanh nghiệp tăng lương để giải quyết vấn đề giảm phát dai dẳng và khiến mức tăng lương tại Nhật không còn thấp hơn mức trung bình của các nước thành viên OECD.
Theo Văn phòng Nội các, nền kinh tế Nhật Bản đã thoát khỏi suy thoái nhờ GDP điều chỉnh theo lạm phát trong quý IV/2023 tăng 0,4% so với cùng kỳ năm 2022. So với quý trước, GDP cũng tăng 0,1%, tốt hơn so với dự báo giảm 0,1%. Chính phủ đánh giá nền kinh tế đang phục hồi với tốc độ vừa phải. Tuy nhiên, nhu cầu trong nước vẫn chưa đủ mạnh do giá hàng hóa tăng cao gây sức ép lên các hộ gia đình. Tiêu dùng cá nhân, đóng góp hơn 50% GDP, đã giảm 0,3%. Ngược lại, chi phí vốn tăng 2%.
