Loại bỏ những dự án thủy điện hiệu quả thấp, ảnh hưởng xấu đến môi trường

Tiếp tục rà soát quy hoạch thủy điện

Kết quả rà soát về công tác quy hoạch, xây dựng các DATĐ theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ vừa được Bộ Công Thương tiến hành cho thấy, xét chung trong hệ thống điện quốc gia năm 2017, các DATĐ đang vận hành chiếm tỷ trọng khoảng 40% về công suất lắp đặt và khoảng 42,87% về điện năng, góp phần quan trọng vào việc bảo đảm an ninh năng lượng.                

Thủy điện Đồng Nai 4 xây dựng thành công mô hình điều khiển nhà máy điện thông minh -Ảnh: EVN

Liên quan đến công tác quy hoạch các DATĐ, Bộ Công Thương cho biết, hầu hết các dự án có công suất lắp máy trên 30MW đều nằm trên các lưu vực sông chính, lớn đã được Thủ tướng Chính phủ hoặc Bộ Công Thương phê duyệt đã được xây dựng và đi vào vận hành phát điện. Đối với các DATĐ có công suất bằng hoặc nhỏ hơn 30MW thì đặc điểm chung là chủ yếu nằm trên địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn hoặc đặc biệt khó khăn nên tài liệu cơ bản để lập quy hoạch còn hạn chế, điều kiện khảo sát thực địa không thuận lợi... trong khi cơ quan xây dựng quy hoạch các tỉnh có dự án còn thiếu hoặc chưa có cán bộ chuyên môn; sự phối hợp giữa các Sở, ngành của địa phương trong quá trình lập, xem xét quy hoạch cũng chưa thực sự chặt chẽ. Vì vậy, chất lượng quy hoạch thủy điện nhỏ bộc lộ khá nhiều hạn chế, không ít dự án phải điều chỉnh sơ đồ khai thác và quy mô trong quá trình nghiên cứu đầu tư. Mặt khác, do tình hình phát triển cơ sở hạ tầng cần thiết như giao thông, lưới điện... tại các khu vực này còn chậm nên một số dự án nhỏ chưa đảm bảo khả thi.

         

Theo quy hoạch đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt, đến năm 2018 cả nước có 818 DATĐ với tổng công suất lắp đặt 23.182MW, trong đó đã đưa vào khai thác sử dụng 385 DATĐ với tổng công suất lắp đặt 18.564MW, đang xây dựng 143 DATĐ với tổng công suất lắp đặt 1.848MW và đang nghiên cứu đầu tư 290 DATĐ với tổng công suất lắp đặt 2.770MW.

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Công Thương đã phối hợp với UBND các tỉnh rà soát lại quy hoạch thủy điện và loại khỏi quy hoạch 463 DATĐ chưa có nhà đầu tư quan tâm, hoặc không đáp ứng được các tiêu chí về kinh tế, xã hội, môi trường. Hiện nay, Chính phủ chỉ đạo Bộ Công Thương tiếp tục phối hợp với UBND các tỉnh có DATĐ để rà soát, đánh giá công tác quản lý quy hoạch và đầu tư xây dựng các DATĐ.

Đáng chú ý, Bộ Công Thương cho biết sẽ tiếp tục rà soát quy hoạch thủy điện và loại bỏ những DATĐ hiệu quả thấp hoặc ảnh hưởng xấu đến môi trường - xã hội ra khỏi quy hoạch.

Tăng cường quản lý an toàn đập

Một nội dung khác cũng được thực hiện trong đợt rà soát vừa qua của Bộ Công Thương là công tác quản lý vận hành an toàn đập, hồ chứa thủy điện. Kết quả rà soát cho thấy, cả nước hiện có 385 công trình thủy điện đang vận hành, trong đó có 40 công trình không có hồ chứa hoặc sử dụng chung nước của hồ thủy lợi để phát điện, công tác vận hành hồ chứa và quản lý an toàn đập tại 345 công trình thủy điện còn lại thuộc phạm vi quản lý của Bộ Công Thương và UBND các tỉnh.

         

Theo Quy hoạch điện VII điều chỉnh được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 428/QĐ-TTg ngày 18/3/2016, phát triển nguồn thủy điện là mục tiêu được ưu tiên, theo đó, công suất lắp đặt các nhà máy thủy điện đến năm 2030 đạt khoảng 25.400MW.

Các hồ chứa thủy điện hiện có tổng dung tích khoảng 56 tỷ m3, chiếm khoảng 86% tổng dung tích của các hồ chứa trong cả nước, ngoài việc phục vụ phát điện còn góp phần quan trọng vào việc cắt/giảm/làm chậm lũ trong mùa mưa; bổ sung nguồn nước phục vụ sản xuất, sinh hoạt… cho vùng hạ du trong mùa cạn.

Các quy trình vận hành liên hồ đã quy định đầy đủ, chặt chẽ sự phối hợp giữa các chủ hồ, cũng như với các cơ quan liên quan trong việc vận hành hồ chứa bảo đảm khai thác an toàn, hiệu quả tài nguyên nước trên 11 lưu vực sông. Các quy trình vận hành đơn hồ bảo đảm phù hợp với quy trình vận hành liên hồ, đặc thù công trình, hạ du, quy định chặt chẽ về cảnh báo khi vận hành phát điện và xả lũ, phối hợp với chính quyền địa phương. Với các hồ chưa đáp ứng, Bộ Công Thương đã yêu cầu các chủ đập thủy điện rà soát, hiệu chỉnh, bổ sung trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt theo đúng quy định.
Bộ Công Thương cũng cho biết, tính đến thời điểm hiện tại, đa số chủ đập thủy điện đã thực hiện tốt các quy định về quản lý an toàn đập.

Riêng đối với 05 hồ thủy điện lớn trên bậc thang sông Đà (Lai Châu, Sơn La, Hòa Bình, Huội Quảng, Bản Chát) hàng năm được Hội đồng an toàn hệ thống thủy điện trên bậc thang sông Đà được thành lập theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ do Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì kiểm tra, đánh giá về an toàn đập. Năm 2018, tại Thông báo số 2190/BKHCN-CNN ngày 17/7/2018, Hội đồng an toàn hệ thống thủy điện trên bậc thang sông Đà đánh giá các đập của hồ chứa trên làm việc an toàn, ổn định.

Để thực hiện tốt công tác vận hành hồ, quản lý an toàn đập thủy điện, Bộ Công Thương đang tiếp tục rà soát để hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến thủy điện để bảo đảm an toàn, phù hợp với thực tiễn; xây dựng chương trình để nâng cao năng lực quản lý thủy điện cho cơ quan quản lý nhà nước từ trung ương đến địa phương; tổ chức thực hiện có hiệu quả Dự án sửa chữa và nâng cao an toàn đập vốn vay của Ngân hàng Thế giới, gồm 02 hoạt động xây dựng cơ sở dữ liệu hồ chứa, công cụ hỗ trợ quản lý, giám sát an toàn đập thủy điện và xây dựng phương pháp đánh giá an toàn đập thuỷ điện, thí điểm đánh giá cho một số loại đập điển hình.

Đồng thời, Bộ Công Thương sẽ tăng cường thanh, kiểm tra, xử lý các hành vi vi phạm quy định của pháp luật về vận hành hồ chứa và quản lý an toàn đập thủy điện.
         

Trong số 345 công trình thủy điện thuộc phạm vi quản lý của Bộ Công Thương và UBND các tỉnh, 345 đập đã được chủ đập đăng ký an toàn đập; 345 đập có báo cáo hiện trạng an toàn đập; 310 đập được bảo trì, kiểm tra, sửa chữa theo đúng quy định, 35 đập đang được chủ đập lập quy trình bảo trì; 203 đập đã được kiểm định xong; 315 đập có phương án phòng chống lụt bão, 302 đập đã có phương án phòng chống lũ lụt vùng hạ du, 307 đã có phương án bảo vệ đập được phê duyệt.    Bên cạnh đó, có 42 đập đang được kiểm định; 30 đập đang được xây dựng phương án phòng chống lụt bão; 43 đập đang được xây dựng phương án phòng chống lũ lụt vùng hạ du và 38 đập đang được xây dựng phương án bảo vệ đập để trình cấp có thẩm quyền phê duyệt.