Kiểm toán HTX tạo sự minh bạch và phản ánh sức khỏe của HTX cho các thành viên và các đối tác của HTX, giúp Hội đồng quản trị và Ban giám đốc quản lý, điều hành hiệu quả, tạo điều kiện để HTX huy động vốn từ các tổ chức tín dụng bên ngoài và là cơ sở để Nhà nước hỗ trợ cho HTX. Kiểm toán nội bộ hoặc kiểm toán từ bên ngoài chỉ ra những rủi ro, cho ý kiến đánh giá và đưa ra các giải pháp xử lý rủi ro trong hoạt động của HTX.
Kiểm toán để đảm bảo minh bạch hoạt động của hợp tác xã
Luật HTX cần quy định cụ thể về hoạt động kiểm toán để đánh giá, xác nhận mức độ tin cậy của các thông tin trên báo cáo tài chính, báo cáo về hoạt động của HTX. Đồng thời, hoạt động kiểm toán sẽ đánh giá tình hình tài chính HTX, xác định các rủi ro, sai phạm và sai sót trọng yếu trong quản lý tài chính, điều hành và quản lý hoạt động kinh doanh của HTX.
Ngày 25/5, Quốc hội đã thảo luận tại hội trường về một số nội dung còn có ý kiến khác nhau của Dự thảo Luật HTX (sửa đổi) . Dự thảo Luật bổ sung các quy định theo hướng khuyến khích kiểm toán nội bộ tại HTX, Liên hiệp HTX. Dự kiến, Luật sẽ được Quốc hội thông qua vào ngày 20/6.
Về tần suất kiểm toán, Luật nên xác đinh mỗi năm một lần hoặc 2 năm kiểm toán một lần, trong đó, báo cáo tài chính của các HTX nhỏ không cần phải được kiểm toán tài chính. Các HTX cần thống nhất về nhận thức rằng thực hiện kiểm toán là yêu cầu và lợi ích của các thành viên HTX và cả Hội đồng quản trị, Ban giám đốc HTX và Liên minh HTX.
Ngoài ra, Luật cần quy định ngưỡng phải kiểm toán liên quan đến các HTX, cụ thể như HTX có tổng giá trị tài sản từ 10 tỷ đồng trở lên và doanh thu hoạt động kinh doanh từ trên 20 tỷ hoặc trên 30 tỷ đồng cần được kiểm toán. Cùng với đó, cần xây dựng và ban hành một quy trình kiểm toán HTX theo hướng đơn giản hóa để áp dụng cho các HTX siêu nhỏ.
HTX siêu nhỏ được xác định là HTX thỏa mãn 3 tiêu chí hoặc 1 trong 3 tiêu chí sau: Tổng giá trị tài sản trên bảng cân đối kế toán không vượt quá 5 tỷ đồng, doanh thu hoạt động kinh doanh dưới 10 tỷ đồng, số lượng lao động ở dưới 10 người.
Thực tế ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, sẽ có khoảng một nửa số HTX đang hoạt động thuộc diện được kiểm toán theo quy trình kiểm toán đơn giản hóa. Kiểm toán đơn giản hóa sẽ được tiến hành từ xa và HTX phải cung cấp các thông tin về hoạt động kinh doanh, tài chính của HTX cho đoàn kiểm toán. Luật nên quy định cứ 4 năm, các kiểm toán viên đến kiểm toán tại chỗ đối với các HTX siêu nhỏ.
Hỗ trợ chi phí kiểm toán cho các hợp tác xã
Mục 8a, Điều 111 Dự thảo Luật HTX quy định Nhà nước có chính sách hỗ trợ chi phí kiểm toán cho các HTX quy mô siêu nhỏ, nhỏ khi được hưởng chính sách hỗ trợ của Nhà nước theo quy định; mục 8b Điều 111 quy định Nhà nước có chính sách hỗ trợ Liên minh HTX, Liên đoàn hợp tác xây dựng hệ thống kiểm toán nội bộ cho thành viên.
Nên chăng, Nhà nước không chỉ hỗ trợ phí kiểm toán cho HTX quy mô siêu nhỏ mà cả HTX quy mô nhỏ cũng cần được hỗ trợ ít nhất trong 3 năm đầu thành lập. Nhà nước có chính sách hỗ trợ không chỉ Liên minh HTX, Liên đoàn hợp tác mà cả các tổ chức thành viên của Hiệp hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam (VAA) ở các ngành, các lĩnh vực và các địa phương để xây dựng và vận hành hệ thống kiểm toán nội bộ, kiểm soát nội bộ và hệ thống kế toán cho HTX. Đây vốn là chức năng nghề nghiệp của VAA.
Bên cạnh đó, cần quy định chỉ những cá nhân và đơn vị là hội viên VAA, có thẻ hội viên, có chứng chỉ nghề nghiệp (chứng chỉ chứng nhận năng lực nghề nghiệp kế toán chuyên nghiệp, kiểm toán viên) mới được thực hiện kiểm toán HTX. Yêu cầu về năng lực chuyên môn và điều kiện hành nghề kế toán, kiểm toán cần được quy định lại rõ hơn trong Luật Kế toán 2015 sửa đổi và Luật Kiểm toán độc lập 2011 sửa đổi./.
