Những lỗ hổng làm giảm hiệu quả quản lý đất đai
Tại Tọa đàm đối thoại chính sách “Quản lý và phát triển thị trường quyền sử dụng đất tại Việt Nam” do Đại học Kinh tế Quốc dân phối hợp tổ chức mới đây, GS,TS. Hoàng Văn Cường - Phó Hiệu trưởng Đại học Kinh tế Quốc dân cho biết, kể từ khi thị trường quyền sử dụng đất (QSDĐ) ở nước ta chính thức được “khai sinh” năm 1993 cùng với sự ra đời của Luật Đất đai 1993, các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về đất đai, đã không ngừng được bổ sung, hoàn thiện để tạo điều kiện cho thị trường QSDĐ và các tài sản trên đất phát triển, góp phần thúc đẩy sự phát triển nền kinh tế đất nước.
 |
| Công tác quản lý đất đai còn nhiều bất cập, hạn chế. Ảnh: N.LỘC |
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, thị trường QSDĐ ở nước ta vẫn còn nhiều hạn chế như tình trạng mất cân đối cung cầu về đất đai trên các thị trường bộ phận; bất cập cơ chế giá đất thị trường; quá trình chuyển dịch đất đai chưa đảm bảo hài hòa lợi ích của các bên, dẫn đến nhiều vụ tranh chấp, khiếu kiện…
Các chuyên gia nhận định, thị trường BĐS Việt Nam có các đặc trưng riêng, đó là không thừa nhận quyền sở hữu đất (đất đai thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước đại diện quản lý), chỉ thừa nhận QSDĐ. Do sự phức tạp của QSDĐ nên quản lý BĐS còn lúng túng, nhiều bất cập; cơ chế giá không phản ánh đúng cung - cầu của thị trường dẫn đến tồn tại nhiều loại giá trong quản lý BĐS ở nhiều cấp, ngành khi tính toán phí, thuế liên quan. Đây cũng là lỗ hổng cho tham nhũng chính sách đất đai phát triển.
 |
| Việc quản lý BĐS còn lúng túng; cơ chế giá không phản ánh đúng cung - cầu của thị trường, gây thất thu NSNN. Ảnh: N.LỘC |
Trong khi đó, theo GS,TS. Đặng Hùng Võ - nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, cơ chế quản lý hiện hành về đất đai đang bộc lộ lỗ hổng, thiếu cơ chế kiểm soát quyền lực khi địa phương đồng thời thực hiện toàn bộ chức năng quản lý đất đai, từ giao đất, cho thuê đất cho đến thu hồi QSDĐ, Bộ Tài nguyên và Môi trường chỉ thực hiện vai trò quản lý chung, giám sát, song chưa đủ mạnh, thường xuyên.
Đồng quan điểm, TS. Hoàng Kim Huyền (Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia) cũng chỉ ra một số vấn đề bất cập hiện nay như, UBND cấp tỉnh, huyện có thẩm quyền phê duyệt quy hoạch, thay đổi, bổ sung quy hoạch, song không chịu trách nhiệm giải trình về việc chậm công bố thông tin thay đổi, bổ sung quy hoạch. Trong khi đó, chúng ta thiếu vắng giám sát độc lập và trách nhiệm giải trình trong quyết định thay đổi quy hoạch.
Siết chặt quản lý, nâng cao hiệu quả giám sát
Trên cơ sở nhìn nhận những bất cập tồn tại trong quản lý đất đai, cũng như thị trường BĐS, các đại biểu đã đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về lĩnh vực này trong thời gian tới.
TS. Hoàng Kim Huyền đề nghị, phải siết chặt kỷ cương về lập, thẩm định, phê duyệt và thực hiện quy hoạch quản lý đất tại các cấp chính quyền; xây dựng và nâng cao hiệu quả giám sát tuân thủ đối với vấn đề này. Đặc biệt, phải độc lập quyền sở hữu, quyền quản lý và quyền giám sát giữa các chủ thể. Liên quan tới chính sách giá đất, cần xây dựng dữ liệu về giá đất, xây dựng bản đồ giá đất và định giá đất nhằm hỗ trợ công tác xác định giá trị QSDĐ khi thực hiện chuyển nhượng, làm căn cứ xác định số tiền thuế nộp NSNN.
PGS,TS. Ngô Thị Phương Thảo (Đại học Kinh tế Quốc dân) đề xuất một số giải pháp quản lý thị trường QSDĐ, trong đó, cần có những nghiên cứu xem xét lại chế định về thu hồi đất, cơ chế tạo quỹ đất để thực hiện dự án đầu tư có sử dụng đất. Hoàn thiện thể chế, chính sách để điều chỉnh cơ cấu hàng hóa trên thị trường QSDĐ và BĐS; từng bước khắc phục tình trạng “lệch pha” cung - cầu đối với từng loại đất và BĐS; thu hút đầy đủ các thành tố thị trường và các nguồn đầu tư tham gia vào thị trường đất đai và BĐS để đa dạng sản phẩm BĐS và thúc đẩy các cấp độ phát triển của thị trường.
 |
| Qua kiểm toán, KTNN đã phát hiện, kiến nghị điều chỉnh, khắc phục nhiều bất cập trong công tác quản lý nhà nước về đất đai, BĐS. Ảnh: N.LỘC |
Thực tế qua công tác thanh tra, kiểm tra, điều tra vừa qua cũng đã chỉ ra nhiều nguyên nhân cả về lỗ hổng pháp lý, lẫn công tác điều hành, quản lý nhà nước đã khiến đất đai trở thành “miếng mồi” cho nhóm lợi ích, tham nhũng.
Đáng chú ý, qua công tác kiểm toán thời gian qua, KTNN đã chỉ ra những bất cập trong quy định của pháp luật, từ đó tạo kẽ hở để các tổ chức, cá nhân vi phạm. Đơn cử, như việc xác định giá đất không sát giá thị trường, là kẽ hở cho tiêu cực; chuyển mục đích sử dụng đất không qua đấu giá trong điều kiện đất đai có hạn... Trên cơ sở những phát hiện kiểm toán, KTNN đã có nhiều kiến nghị để khắc phục bất cập trên, đặc biệt là các kiến nghị sửa đổi một số văn bản quy phạm pháp luật để bịt lỗ hổng chính sách có liên quan (Nghị định số 102/2014/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai; Nghị định số 46/2014/NĐ-CP quy định về thu tiền thuê đất)...; từ đó tạo hành lang pháp lý giúp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này.
NGUYỄN LỘC
