Nâng hiệu quả hoạt động của quỹ hỗ trợ phát triển hợp tác xã

Kênh tín dụng chính sách cho HTX

Theo Liên minh HTX Việt Nam, quỹ hỗ trợ phát triển HTX tại Trung ương và địa phương là kênh tín dụng chính sách của Nhà nước được thành lập nhằm hỗ trợ cho HTX và thành viên vay vốn đầu tư mở rộng, phát triển sản xuất, kinh doanh. 

Nhìn chung, hoạt động của các quỹ đã góp phần thúc đẩy và nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực kinh tế tập thể; khuyến khích đầu tư đổi mới công nghệ, kỹ thuật; tăng doanh thu, lợi nhuận, sức cạnh tranh, tạo việc làm cho hàng trăm nghìn lao động, góp phần chuyển dịch cơ cấu ngành nghề trong khu vực kinh tế tập thể và bảo đảm an sinh xã hội tại các địa phương.

"Mặc dù quy mô còn nhỏ song hoạt động của các quỹ đã góp phần thiết thực và hiệu quả vào phát triển kinh tế hộ, kinh tế hợp tác, nâng cao chất lượng đời sống, thu nhập của xã viên" - Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Nguyễn Mạnh Cường cho biết. 

Qũy Hỗ trợ phát triển HTX Việt Nam có tổng vốn hoạt động là 1 nghìn tỷ đồng; tổng vốn hoạt động của 50 quỹ địa phương là hơn  2,5 nghìn tỷ đồng. Đây là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, hoạt động không vì lợi nhuận, thực hiện chức năng cho vay HTX và các thành viên. 

Theo ông Nguyễn Văn Dũng - Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Thái Nguyên, với mục tiêu hoạt động không vì lợi nhuận, từ nguồn vốn được tỉnh cấp, Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX tỉnh đã thực hiện hỗ trợ vốn vay ưu đãi trên cơ sở dự án có tính khả thi, có tài sản thế chấp theo quy định của pháp luật. Lãi suất được tính theo quy định của Quỹ (cố định 6,3%/năm), thời hạn vay tối đa là 5 năm. Nguồn vay ưu đãi này đã giúp nhiều HTX có điều kiện mở rộng sản xuất... 

Theo thống kê, trong giai đoạn 2020-2022, Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX tỉnh Thái Nguyên đã giải ngân 144 tỷ đồng cho các HTX, tổ hợp tác vay để đầu tư 380 dự án, phương án phát triển sản xuất - kinh doanh. Trong đó, tổng số vốn cho vay đối với khu vực nông nghiệp, nông thôn chiếm 82%. 

Để đảm bảo các HTX, tổ hợp tác sử dụng nguồn vốn vay hiệu quả, thành viên Quỹ thường xuyên kiểm tra việc sử dụng vốn; hỗ trợ tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong sản xuất - kinh doanh của các HTX... Nhờ đó, nhiều đơn vị sử dụng nguồn vốn vay đúng mục đích, hiệu quả, không phát sinh nợ xấu. 

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc triển khai hoạt động của quỹ thời gian qua còn tồn tại những bất cập gây ảnh hưởng đến sự phát triển của quỹ. 

Ông Phạm Công Bằng (Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX Việt Nam) đánh giá, tổ chức và hoạt động của các quỹ tại địa phương hiện nay rất khác nhau do chưa có khung pháp lý thống nhất; cơ chế cho vay còn bó hẹp về phạm vi, đối tượng, phương thức; chưa huy động được các nguồn lực từ thị trường và liên kết hệ thống quỹ... 

Để khắc phục các tồn tại, hạn chế này, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 45/2021/NĐ-CP ngày 31/3/2021 về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của quỹ hỗ trợ phát triển HTX, trong đó đã đặt ra quy định về chuyển đổi mô hình hoạt động của qũy. 

Chuyển đổi mô hình để nâng cao hiệu quả quỹ

Nghị định số 45/2021/NĐ-CP quy định quỹ hỗ trợ phát triển HTX tại địa phương hoạt động theo một trong hai mô hình là công ty TNHH một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ hoặc mô hình HTX.

"Việc chuyển đổi này nhằm mục đích tạo sự đồng bộ, thống nhất về tổ chức, hoạt động của quỹ tại địa phương trong cả nước; đồng thời tinh giản bộ máy của quỹ..." - Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn Lê Đức Thịnh cho biết. 

Tuy nhiên, qua tổng hợp của Liên minh HTX Việt Nam cho thấy, việc sắp xếp lại tổ chức hoạt động của các quỹ đã thành lập và thành lập mới các quỹ địa phương đang rất chậm. Trong 50 quỹ đã thành lập trước thời điểm Nghị định số 45/2021/NĐ-CP ra đời, đến nay, mới có 11 tỉnh, thành phố có quyết định điều chỉnh quyết định thành lập của UBND cấp tỉnh hoặc giải thể để thành lập quỹ theo Nghị định số 45/2021/NĐ-CP; có 39 tỉnh, thành phố chưa tổ chức sắp xếp lại hoạt động của quỹ theo quy định... 

Trước các khó khăn nêu trên, đại diện Liên minh HTX Việt Nam đề xuất các địa phương quan tâm, chỉ đạo các Sở, ngành, liên minh HTX cấp tỉnh tập trung thúc đẩy việc rà soát, tổ chức sắp xếp lại quỹ, đảm bảo đúng thời gian quy định. 

Các cơ quan Trung ương cần nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung quy định trích lập dự phòng rủi ro của các quỹ như đối với tổ chức tín dụng, theo đó khấu trừ vào dư nợ gốc trước khi trích lập dự phòng rủi ro tất cả các loại tài sản bảo đảm đã thế chấp tại quỹ.

Bổ sung vốn điều lệ cho quỹ Trung ương; đồng thời bổ sung quy định cho phép các quỹ được áp dụng cơ chế xử lý rủi ro theo chính sách tín dụng phát triển nông nghiệp, nông thôn... 

Bên cạnh đó, các ý kiến cũng cho rằng, địa phương cần chủ động, tập trung tìm giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động của qũy. 

Từ thực tiễn triển khai, Liên minh HTX tỉnh Thái Nguyên cho biết, trên cơ sở quy định của Nghị định số 45/2021/NĐ-CP, năm 2022, Liên minh HTX tỉnh đã xin ý kiến UBND tỉnh về việc chuyển đổi mô hình Quỹ hỗ trợ phát triển HTX tỉnh sang mô hình công ty TNHH một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ.

Sau khi được UBND tỉnh chấp thuận, Liên minh HTX tỉnh đã xây dựng dự thảo Đề án sắp xếp, tổ chức Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX tỉnh. "Hiện Liên minh HTX tỉnh đang hoàn thiện Đề án và một số thủ tục để trình HĐND tỉnh thông qua" - ông Dũng thông tin. 

Cùng với việc sắp xếp, tổ chức bộ máy theo quy định, nhiều ý kiến đề nghị cần tiếp tục tăng cường huy động vốn từ các tổ chức, cá nhân cho quỹ; tổ chức tập huấn, hướng dẫn HTX và các thành viên về thủ tục vay vốn, xây dựng phương án sản xuất - kinh doanh; bộ phận được giao quản lý quỹ cần thường xuyên kiểm tra tình hình sử dụng vốn vay sau giải ngân... đảm bảo việc sử dụng nguồn quỹ đúng quy định, hiệu quả.