Ngành đồ uống khó chồng khó
Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) vừa có Công văn số 28/CV-VBA gửi Bộ Tài chính về góp ý đối với Dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi).
Theo Hiệp hội, trong giai đoạn từ năm 2020 tới nay, ngành đồ uống đã liên tục phải chịu rất nhiều tác động lớn từ dịch bệnh, xung đột chính trị thế giới, các chính sách hạn chế đồ uống có cồn... dẫn tới sự sụt giảm báo động và ghi nhận sự “tụt dốc” về nhiều chỉ tiêu sản lượng, doanh thu, lợi nhuận... của các doanh nghiệp.
VBA cho biết, ngành đồ uống là mặt hàng chịu nhiều hạn chế từ 4 Luật lớn: Luật phòng chống tác hại rượu bia, Luật thuế tiêu thụ đặc biệt, Luật thương mại, Luật quảng cáo, thương mại điện tử, bảo vệ môi trường.... Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ cắt giảm thuế VAT không được áp dụng đối với ngành đồ uống có cồn.
Sau đại dịch, nhu cầu tiêu thụ giảm do thu nhập người dân bị ảnh hưởng. Hệ thống nhà hàng, quán ăn đều ghi nhận lượng khách giảm mạnh dẫn tới phải đóng cửa hoặc cắt giảm nhân viên, giảm quy mô... Điều này kéo theo ảnh hưởng tới cả chuỗi cung cấp, thậm chí tới cả ngành du lịch và ngành nông nghiệp.
Càng khó khăn hơn khi giá nguyên liệu đầu vào đối với ngành sản xuất đồ uống tăng cao từ 15 - 30%. Những yếu tố này dẫn tới chỉ số tồn kho toàn ngành đồ uống năm 2023 ước tính tăng 120% so với năm 2022. Quý II/2024 cũng ghi nhận chỉ số tồn kho ngành đồ uống tăng gần 128,9%.
Ngoài những khó khăn chung, các doanh nghiệp rượu còn tiếp tục phải đối mặt với vấn nạn rượu trôi nổi, không rõ nguồn gốc, không được quản lý chiếm tới gần 70% lượng rượu tiêu thụ. Điều này gây thất thu lớn cho ngân sách nhà nước khi không thu được thuế, ảnh hưởng đến sức khỏe con người, ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp chính thống…
Với ngành bia, VBA cho biết ngành bia chiếm 98,6% thị phần ngành đồ uống có cồn. Việt Nam sản xuất, tiêu thụ khoảng 4 tỷ lít bia/năm. Trong đó Sabeco, Heineken Việt Nam, Habeco, Carlsberg là những doanh nghiệp nắm giữ gần 95% thị phần và tổng sản lượng ngành.
Tuy nhiên, hiện các doanh nghiệp này đều đang chứng kiến sự sụt giảm mạnh về sản lượng, doanh thu và lợi nhuận, thậm chí còn có nhà máy bia phải đóng cửa.
Theo số liệu của Hiệp hội, Heineken Việt Nam - doanh nghiệp chiếm thị phần bia lớn nhất cả nước - lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ đã chứng kiến sự sụt giảm thị phần 2 con số trong năm 2023.
Bên cạnh đó, từ năm 2021 tới nay, Sabeco cũng đều ghi nhận tăng trưởng âm so với năm 2019 cả về sản lượng, doanh thu, lợi nhuận từ một tới hai con số.
VBA cho hay: Các nhà máy sản xuất gia công trong hệ thống kiệt quệ bởi giá đầu vào tăng 20-40%, trong khi giá bán không thể tăng kéo theo hàng loạt hệ thống dịch vụ nhà hàng, khách sạn với hàng triệu lao động đi kèm bị ảnh hưởng.
Habeco - doanh nghiệp nắm phần lớn thị trường bia ở miền Bắc với thương hiệu bia Hà Nội - cũng ghi nhận sản lượng tiêu thụ năm 2023 giảm khoảng 30% so với năm 2019, ngân sách giảm 10% và phải cắt giảm 25% lao động.
Tương tự, Halico - chủ hãng rượu Vodka Hà Nội - đã liên tục thua lỗ nhiều năm nay. Đến cuối năm 2023, Halico đã ghi nhận lỗ quý thứ 27 liên tiếp, lũy kế lên gần 460 tỷ đồng.
Áp thuế đồ uống có đường khó đạt mục tiêu sức khỏe
Đối với lĩnh vực nước giải khát có đường, theo VBA, việc áp thuế là không khả thi trong việc đạt được mục tiêu giảm tỷ lệ thừa cân béo phì bởi béo phì là một căn bệnh phức tạp do nhiều yếu tố gây ra bao gồm nạp dư thừa năng lượng, thiếu hoạt động thể chất. Sử dụng nước giải khát có đường không phải là nguyên nhân chính và duy nhất.
Ngoài ra, quy định này cũng không hiệu quả trong việc tác động lên hành vi của người tiêu dùng bởi hiệu ứng thay thế khi người tiêu dùng có thể tiêu thụ các loại thực phẩm và đồ uống khác có hàm lượng đường và calo cao hơn nước giải khát.
Mức tiêu thụ nước giải khát ở Việt Nam không cao so với nhiều quốc gia khác trên thế giới. Nhiều nước tiêu dùng nước giải khát cao hơn nhiều so với Việt Nam không áp thuế tiêu thụ đặc biệt lên sản phẩm này. Thực tiễn cũng cho thấy một số nước đã áp dụng chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường nhưng không đạt được mục tiêu về sức khỏe của chính sách và phải bãi bỏ chính sách thuế sau một thời gian áp dụng.
Việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt lên nước giải khát có đường có tác động lớn tới đối tượng bị ảnh hưởng trực tiếp là ngành nước giải khát và các ngành công nghiệp phụ trợ có liên quan như ngành mía đường, bao bì, bán lẻ và hậu cần ở Việt Nam, đặc biệt là ảnh hưởng tới các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Đề xuất giảm mức tăng thuế và giãn lộ trình tăng
Trước thực trạng trên, Hiệp hội đề xuất thời điểm hiệu lực của Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) từ năm 2027. Đối với sản phẩm rượu, bia xem xét giảm mức tăng thuế và giãn lộ trình tăng một cách hợp lý để tránh gây “sốc”, ổn định thị trường, tạo điều kiện để doanh nghiệp thích nghi với việc tăng thuế trong trong thời gian tới.
Cụ thể, đối với bia áp thuế theo lộ trình sau: Từ ngày 01/01/2027 - 31/12/2028: 70%. Từ ngày 01/01/2029 - 31/12/2030: 75%. Từ ngày 01/01/2031: 80%
Đối với rượu từ 20 độ trở lên: từ ngày 01/01/2027 - 31/12/2028: 70%. Từ ngày 01/01/2029 - 31/12/2030: 75%. Từ ngày 01/01/2031: 80%.
Đối với rượu dưới 20 độ, từ ngày 01/01/2027 - 31/12/2028: 40%. Từ ngày 01/01/2029- 31/12/2030: 45%. Từ ngày 01/01/2031: 50%.
VBA cũng kiến nghị xem xét bỏ điểm l khoản 1 Điều 2 của dự thảo Luật, theo đó không bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml, vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.
Đối với vấn nạn rượu trôi nổi, không rõ nguồn gốc, không được quản lý, Hiệp hội VBA đề nghị, bên cạnh giải pháp tăng thuế, cần nghiên cứu và thực hiện các giải pháp, thực thi nghiêm chống hàng lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ để bảo vệ các doanh nghiệp kinh doanh hợp pháp, chống thất thu ngân sách và bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng.
Con số thống kê của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương năm 2020 cho thấy, đối với rượu trôi nổi, không rõ nguồn gốc, tổng tổn thất tài chính từ khu vực phi chính thức vào khoảng 2.816 triệu USD. Trong đó, tổn thất tài chính từ việc sản xuất là 751 triệu USD, từ các hoạt động buôn lậu và sản xuất hàng giả, hàng nhái vào khoảng 2.015 triệu USD.
Đối với ngành sản xuất nước giải khát có đường, Hiệp hội VBA cho rằng tăng thuế không phải là giải pháp hiệu quả để giảm tỷ lệ thừa cân và béo phì, nhất là khi lượng tiêu thụ nước giải khát ở Việt Nam vẫn thấp hơn nhiều so với các quốc gia khác.
Trong đề án xây dựng dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), Bộ Tài chính cho rằng, cần có luật mới nhằm giải quyết những bất cập phát sinh, khuyến khích chuyển đổi nhập khẩu, sản xuất, sử dụng sản phẩm thân thiện môi trường, hạn chế tiêu dùng hàng hoá có hại cho sức khoẻ.
Theo đó, Bộ Tài chính đề xuất nghiên cứu bổ sung áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các sản phẩm không có lợi cho sức khỏe, môi trường và dịch vụ hạn chế sử dụng theo chủ trương của Đảng, Nhà nước như: đồ uống có đường; thức uống đại mạch và nước giải khát không cồn; thuốc lá mới và thiết bị, bộ phận, dung dịch của thuốc lá mới; kinh doanh dịch vụ trò chơi điện tử trên mạng (game online)...
